Năm 2024 khép lại với nhiều thăng trầm đối với ngành gạo Việt Nam. Trong bối cảnh thị trường thế giới biến động mạnh, giá gạo xuất khẩu tăng cao đã mang lại cơ hội lớn cho doanh nghiệp trong nước. Tuy nhiên, đi cùng với đó là áp lực không nhỏ khi chi phí sản xuất, vận chuyển leo thang, khiến biên lợi nhuận của nhiều doanh nghiệp bị thu hẹp.
Năm 2024, xuất khẩu gạo bứt phá với giá cao kỷ lục, nhưng chi phí leo thang khiến lợi nhuận nhiều doanh nghiệp suy giảm, thậm chí lỗ nặng, đứng trước nguy cơ hủy niêm yết.
Những thay đổi trong chính sách điều hành, cùng sự cạnh tranh ngày càng gay gắt, càng làm bức tranh ngành gạo trở nên nhiều màu sắc hơn – có cả gam sáng lẫn mảng tối. Bên cạnh những doanh nghiệp vẫn duy trì được đà tăng trưởng, không ít đơn vị lại chật vật trước khó khăn.
Lợi nhuận co hẹp dưới sức ép chi phí
Cụ thể, tại Công ty Cổ phần Giống cây trồng Trung ương (Vinaseed, HoSE: NSC) và Tổng Công ty Lương thực Miền Nam - CTCP (Vinafood II; UPCoM: VSF) dù ghi nhận doanh thu tăng trưởng nhưng đi cùng với đó cũng là sức ép từ chi phí dẫn đến lợi nhuận của cả 2 doanh nghiệp này chịu ảnh hưởng đáng kể.
Với Vinaseed, doanh thu thuần đạt 969 tỷ đồng, tăng 24% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, giá vốn hàng bán cũng tăng mạnh 29%, lên 675,7 tỷ đồng, làm biên lợi nhuận thu hẹp. Trong khi đó, doanh thu tài chính gần như không đổ, nhưng áp lực từ các khoản chi phí gia tăng khiến lợi nhuận thuần giảm xuống còn, còn 116 tỷ đồng.
Hệ quả là lợi nhuận sau thuế trong quý IV/2024 của Vinaseed chỉ còn 93,5 tỷ đồng, giảm 14% so với cùng kỳ năm 2023.
Lũy kế cả năm 2024, Vinaseed đạt 2.448 tỷ đồng doanh thu thuần, tăng 20%, nhưng lợi nhuận sau thuế lại giảm nhẹ 2%, về 225 tỷ đồng, cho thấy áp lực chi phí đang ảnh hưởng rõ rệt đến hiệu quả kinh doanh.
Tương tự, Vinafood II cũng ghi nhận mức tăng trưởng doanh thu nhưng lợi nhuận lại giảm sâu. Trong quý IV/2024, doanh thu thuần của doanh nghiệp này đạt 4.955 tỷ đồng, tăng 13% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, biên lợi nhuận gộp thu hẹp từ 7,1% xuống 6%, kéo theo lợi nhuận sau thuế tại quý IV/2024 xuống mức 2,2 tỷ đồng, lao dốc 93% so với cùng kỳ năm trước.
Dù doanh thu tăng, lợi nhuận gộp chỉ nhích nhẹ lên 315 tỷ đồng. Trong khi đó, trong khi chi phí tài chính lại tăng mạnh 105%, lên 89,8 tỷ đồng. Đồng thời, doanh thu tài chính sụt giảm 46%, còn 28 tỷ đồng, trong khi chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp cũng tăng lên 274 tỷ đồng.
Hệ quả là hoạt động kinh doanh cốt lõi tiếp tục thua lỗ, với khoản lỗ 48,6 tỷ đồng, cao hơn đáng kể so với mức lỗ 5,3 tỷ đồng của quý IV/2023. Xét về cả năm 2024, Vinafood II đạt 21.460 tỷ đồng doanh thu, giảm 6% so với cùng kỳ, trong khi lợi nhuận sau thuế chỉ đạt 29 tỷ đồng, giảm mạnh 52%.
Dù vẫn có lãi nhẹ, Vinafood II tiếp tục đối mặt với bài toán lớn khi lỗ lũy kế đến cuối năm vẫn lên tới 2.789 tỷ đồng, chiếm 56% vốn điều lệ, phản ánh áp lực nặng nề trong việc tái cấu trúc tài chính và cải thiện hiệu quả kinh doanh.
Chật vật khó khăn
Trong khi đó, Công ty Cổ phần Xuất Nhập khẩu An Giang (Angimex; HoSE: AGM) tiếp tục chìm sâu trong thua lỗ khi báo cáo tài chính hợp nhất quý IV/2024 ghi nhận doanh thu thuần hơn 31 tỷ đồng, giảm mạnh 87% so với cùng kỳ năm trước. Trong khi đó, sau khi khấu trừ các khoản thuế phí, doanh nghiệp báo lỗ ròng hơn 140 tỷ đồng.
Tính chung cả năm 2024, Angimex đạt doanh thu thuần 241 tỷ đồng, giảm 69% so với năm trước, trong khi khoản lỗ sau thuế tiếp tục gia tăng, lên hơn 251 tỷ đồng – tương đương mức tăng 18% so với năm 2023.
Trên thực tế, tình hình tài chính của Angimex đã suy yếu nghiêm trọng từ năm 2022 khi công ty bắt đầu lỗ ròng 233 tỷ đồng, sau đó tiếp tục mất 220 tỷ đồng trong năm 2023. Đến năm 2024, con số này không những chưa cải thiện mà còn tiếp tục nới rộng.
Hệ lụy của chuỗi thua lỗ kéo dài là vốn chủ sở hữu của Angimex ngày càng xói mòn. Tính đến cuối năm 2024, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối âm 417 tỷ đồng – gấp hơn 2,3 lần vốn điều lệ thực góp 182 tỷ đồng – khiến vốn chủ sở hữu lao dốc xuống mức âm 235 tỷ đồng.
Trước tình trạng này, ngày 23/1/2025, HoSE đã gửi công văn cảnh báo khả năng cổ phiếu AGM bị hủy niêm yết bắt buộc nếu báo cáo tài chính hợp nhất kiểm toán năm 2024 tiếp tục cho thấy lỗ lũy kế vượt vốn điều lệ thực góp. Nếu tình hình không sớm cải thiện, nguy cơ AGM bị hủy niêm yết là rất cao.
Không riêng Angimex, hai "ông lớn" ngành lúa gạo là Công ty Cổ phần Công nghệ cao Trung An (HNX: TAR) và Công ty Cổ phần Tập đoàn Lộc Trời (UPCoM: LTG) cũng đang chật vật trước những khó khăn tài chính, thậm chí vẫn chưa thể công bố báo cáo tài chính quý IV/2024 – tín hiệu cho thấy tương lai bất định sau hàng loạt biến cố.
Trung An đang lún sâu trong khủng hoảng khi lợi nhuận lao dốc từ năm 2022, lỗ ròng 16 tỷ đồng vào năm 2023 và tiếp tục âm 31 tỷ đồng chỉ trong chín tháng đầu năm 2024, chủ yếu do chi phí sản xuất và lãi vay tăng cao. Trước đó, kiểm toán đã từ chối đưa ý kiến với báo cáo tài chính năm 2023 và bán niên 2024, khiến cổ phiếu TAR bị hủy niêm yết trên HNX, chỉ còn được giao dịch hạn chế trên UPCoM.
Tương tự, Lộc Trời cũng liên tục trì hoãn công bố báo cáo tài chính với lý do "bất khả kháng", dẫn đến việc cổ phiếu LTG bị đưa vào diện hạn chế giao dịch trên UPCoM. Cùng với đó, công ty chứng kiến sự xáo trộn liên tục trong đội ngũ lãnh đạo cấp cao, thậm chí kế hoạch tổ chức Đại hội đồng cổ đông bất thường vào ngày 20/12/2024 cũng bị hoãn do thiếu hồ sơ ứng cử thành viên Ban Kiểm soát.
Về kết quả kinh doanh, theo báo cáo tài chính quý I/2024, doanh thu của Lộc Trời có dấu hiệu cải thiện nhưng lợi nhuận gộp lại suy giảm, kéo theo khoản lỗ ròng 96 tỷ đồng. Trước đó, trong năm 2023, lợi nhuận sau kiểm toán của công ty sụt giảm tới 96% so với năm 2022, chỉ còn chưa đầy 17 tỷ đồng.
Trong bối cảnh ngành lúa gạo đối diện nhiều biến động, tình trạng tài chính bấp bênh cùng hàng loạt vấn đề nội tại đang đặt Angimex, Trung An và Lộc Trời vào thế khó. Nếu không sớm có giải pháp phục hồi, viễn cảnh cổ phiếu bị hủy niêm yết và những rủi ro lớn hơn với doanh nghiệp là điều khó tránh khỏi.
