Người miền núi luôn có những món ăn nghe có vẻ kỳ dị khó nuốt nhưng một khi đã nếm thử thì cứ muốn gắp mãi không buông đũa.
Ngày hè ở Sơn La có một món đặc sản lạ mà quen. Quen ở điểm món này tìm đâu cũng có, lạ ở chỗ người Thái có cách chế biến vô cùng độc đáo. Đó là món dế mèn xào nước măng chua.
Dế mèn là loại côn trùng có chứa nhiều chất dinh dưỡng tốt cho sức khỏe con người, trong dế mèn có chứa protit, glucid, lipit và nhiều loại khoáng chất như kali, canxi, natri, magie, sắt cùng với nhiều loại vitamin cần thiết cho sự phát triển của cơ thể, trí não của trẻ em và cả cho người lớn. Ngoài ra món ăn đặc sản dế mèn chiên còn có tác dụng lợi tiểu có thể chữa các bệnh như nhiễm độc nước tiểu hay cả chữa sỏi thận.
Bắt dế không khó nhưng cần chăm chỉ
Thời điểm mùa dế mèn bắt đầu là khi mùa bọ xít nhãn kết thúc đó là khoảng tháng 7 âm lịch, thời gian tháng 7 này sẽ bắt được những con dế có kích thước lớn, mập mạp, đen bóng béo ngậy, chế biến ra sẽ ngon nhất.
Trả lời báo Sơn La, Anh Lừ Văn Dũng ở bản Quỳnh Tam chia sẻ: “Cả tháng nay mưa nhiều, đây là thời điểm dế làm tổ để sinh sản nên dễ đào bắt. Mùa này cứ khoảng 5 giờ sáng là chúng tôi đã lên nương đào dế. Chúng tôi chia thành nhiều tốp, mỗi tốp khoảng 10 người, tỏa đi nhiều ngả, cứ nhắm vùng nào có nương đồi cà phê, nơi đất tơi xốp, nhiều thức ăn bởi lá non mới nhú là dế thường đào hang trú ngụ. Đào xong, chúng tôi lại lấp lại như cũ để sáng hôm sau dế đào hang mới cũng dễ phát hiện”
Bà con bản Quỳnh Tam, xã Chiềng Đen đi đào dế (ảnh: Báo Sơn La).
Tuy nhiên các hộ dân cũng cẩn trọng không bắt dễ nuôi của gia đình khác. Người dân phân biệt dế thông qua ngoại hình: Dế tự nhiên thì đầu to, đùi to, nhảy rất khỏe, dế tự nhiên con to, con nhỏ khác nhau, dế nuôi trông đồng đều và mượt đẹp hơn.
Bắt dế tuy không khó nhưng cần sự chăm chỉ, trung bình mỗi người đào được từ 2-3kg/ngày. Số dế này có thể đem bán, nhiều gia đình lại mang về chế biến để thưởng thức hoặc đãi khách.
Cần bắt nhiều dế để chế biến.
Công đoạn chế biến không đơn giản
Để chế biến được món ăn yếu tố quan trọng nhất lúc nào cũng do nguyên liệu; nguyên liệu tươi ngon món ăn mới ngon được, món đặc sản dế mèn chiên cũng vậy, những con dế to, khỏe, đủ chân càng và phải là còn sống được lựa chọn đưa ra sơ chế làm món ăn.
Lựa chọn dế ngon để chế biến.
Bà Cầm Thị Mai ở phường Chiềng Sinh (Tp.Sơn La) bật mí với Dân Việt : “Món dễ mèn muốn ngon thì phải biết cách sơ chế để loại bớt mùi hôi, tanh. Và nên chọn đúng mùa thì dế mới béo và thơm.”
Theo bà Mai, khi sơ chế dế mèn, cần lấy hết ruột bẩn và túi hôi trong bụng của nó ra. Đây là công đoạn quan trọng nhất, đòi hỏi sự cẩn thận và khéo léo. Bà Mai dùng tay bẻ gập đầu dế, từ từ rút sạch ruột bẩn của nó, mà vẫn giữ nguyên vẹn hình dáng của dế.
Dế sau khi sơ chế sẽ được rửa sạch, để ráo, sau đó sẽ cho vào chảo và ướp cùng nước măng chua và mắm, muối vừa ăn. “Phải chọn được loại nước măng chua đã được ủ kĩ, không có váng và phải có mùi thơm của măng, như vậy mới tạo nên hương vị đặc trựng cho món ăn” Bà Mai chia sẻ thêm
Ngoài nước măng chua, thì loại gia vị không thể thiếu để tạo độ hấp dẫn cho món ăn nay là củ sả và lá chanh. Bà Mai thái sả thành những lát mỏng rồi chiên vàng và lá chanh thái sợi để riêng vào 1 cái bát nhỏ.
Sau 30 phút khi cảm thấy dế đã ngấm gia vị, bà mai đặt chảo dế lên bếp rồi rang trong lửa to. “Mục đích của việc ướp dế với nước măng chua là khử mùi hôi của nó, khi rang chín, dế sẽ ngấm đều gia vị và dậy mùi thơm hơn.” Bà Mai tiết lộ.
Khi dế đã chín và phần nước măng chua trong chảo đã cạn, bà Mai cho thêm một ít mỡ và củ sả đã phi vàng vào chảo đảo đều nhằm tăng độ giòn và ngậy cho món ăn, rồi bà đảo đều và nhanh chóng tắt bếp. Những con dế trở nên căng bóng và vàng rụm. Cả căn bếp ngập trong mùi thơm lựng khó cưỡng của sả và gia vị.
Đĩa dế mèn được rắc thêm chút lá chanh thái chỉ rồi mới dọn lên bàn ăn, trở thành tâm điểm chú ý của thực khách.
Món ngon Tây Bắc
Nỗi sợ hãi ban đầu của thực khách về loài côn trùng sống dưới đất này không còn nữa, thay vào đó là sự tò mò, thèm muốn được thưởng thức món ăn đặc sản giữa đất trời Tây Bắc. Dế được rang giòn rụm, mằn mặn, cay cay, đặc biệt mùi thơm của sả hòa quyện cùng nước măng chua tạo nên một mùi vị khó diễn đạt hết bằng lời.
Ngoài món dế xào măng chua, người dân nơi đây còn sáng tạo ra hàng chục món ngon độc đáo như: dế rang muối ớt, dế nướng, dế chiên bột, dế chiên bơ, gỏi dế, dế kho tiêu… cũng hấp dẫn không kém.
Tuy là món ăn gây cảm giác sợ cho người lần đầu thưởng thức nhưng bù lại dế mèn chiên lại là một loại thực phẩm rất tốt cho sức khỏe, nhất là cánh mày râu.
Bá Di (Tổng hợp).
