Nghệ sĩ Ái Như: Những nghệ sĩ trẻ đang cần đến tôi

Nghệ sĩ Ái Như được biết đến với vai trò là một nghệ sĩ kịch nói, một nhà viết kịch và đạo diễn sân khấu kịch. Gần 30 năm kể từ lúc bước vào lĩnh vực nghệ thuật, Ái Như đã tham gia hàng trăm vai diễn, đạo diễn nhiều vở kịch và được coi là một trong những nghệ sĩ sân khấu kịch được yêu mến nhất hiện nay. Là một diễn viên sân khấu được giới mộ điệu đánh giá là có nghề, nhưng Ái Như lại chuyên tâm đến việc viết kịch bản và dàn dựng. Trên sân khấu, chị thường thể hiện những vai phụ để làm nền cho vai chính vốn phần nhiều do những diễn viên trẻ đóng, nhưng có nhiều khi, vai phụ của chị lại thành công và được nhắc đến nhiều hơn sau vở kịch.

Nghệ sĩ Ái Như

Đến với sân khấu như một định mệnh

Hỏi Ái Như cái duyên nào đưa chị đến với nghề, chị cho biết: "Tôi đến với sân khấu như  một cái duyên được tổ nghiệp ban cho mình. Trước khi đậu vào trường Nghệ thuật Sân khấu 2 (nay là đại học Sân khấu Điện ảnh TP.HCM) tôi chưa bao giờ bước lên sân khấu dù chỉ là một vai phụ. Năm 1980, khi đi ngang qua cổng trường Nghệ thuật Sân khấu 2, tôi đọc được thông báo tuyển sinh lớp diễn viên sân khấu và quyết định ứng thí. Để rồi tôi may mắn vượt qua hơn 800 thí sinh để trở thành sinh viên của lớp này. Tưởng sẽ học bình thường, nhưng nửa năm sau đó, gia đình tôi làm hồ sơ đi Mỹ theo diện đoàn tụ. Mẹ tôi buộc tôi phải đi theo gia đình, bà nhốt tôi trong nhà không cho đi học nhưng tôi vẫn tìm cách đến lớp để thực hiện giấc mơ trở thành một nghệ sĩ sân khấu”.

Ái Như cho biết: "Tôi lập gia đình năm 23 tuổi, bao bộn bề của cuộc sống đã cuốn tôi đi, tôi phải lo cho con cái có cái ăn trong thời điểm kinh tế đất nước còn khó khăn, tôi phải nghỉ học, phải đi bán bánh, bán cà phê ở nhà văn hóa Thanh Niên. Những điều đó không dập tắt được ước mơ của tôi, may mắn đến với tôi khi tôi gặp được một nhạc sĩ, ông giới thiệu cho tôi đến làm văn nghệ tại một xí nghiệp may, công việc của tôi là dàn dựng những tiểu phẩm và được đánh giá cao, điều này đã tạo động lực cho tôi quay lại với trường Nghệ thuật Sân khấu nhưng lần này tôi học khoa đạo diễn, sự nghiệp của tôi bắt đầu từ đó. Tôi được mời tham gia một vài vai ở sân khấu kịch 5B Võ Văn Tần, nhưng ấn tượng nhất là vào vai một bé gái 8 tuổi, tôi say sưa hóa thân vào những vai đồng lứa với con gái của mình ngoài đời và từ đó tôi trở thành một diễn viên chuyên đóng những vai tuổi nhỏ. Sau này tôi được biết, có một nhà thơ ở Sài Gòn từng mê mẩn chiếc răng khểnh và những vai tôi diễn. Tôi từng là cảm hứng để ông viết lên nhiều bài thơ, điều này làm tôi rất hạnh phúc. Với tôi, ngoài nghề diễn, việc viết và dàn dựng kịch mới là niềm say mê".

Học đạo diễn, khởi nghiệp là một diễn viên nhưng Ái Như cũng rất thành công với vai trò là một người viết kịch bản. Chị bảo: "Tôi là một người phụ nữ Huế gốc, để được đứng trên sân khấu với vai trò là một diễn viên, tôi phải bắt đầu từ việc sửa giọng nói. Phải rất khó khăn để làm được việc đó, nhưng bằng đam mê và tình yêu với nghề, tôi dần khẳng định được tên tuổi của mình. Với thế mạnh là dòng kịch tâm lý xã hội, tôi lao vào viết kịch bản, tôi đặt mình vào thân phận của những nhân vật để cảm nhận được bi kịch mà họ đang phải đối mặt trong hoàn cảnh đó, từ đó có thể thồi hồn vào từng nhân vật. Tôi gần như đặt tất cả tâm huyết cho sân khấu nhưng có những lúc tôi như muốn rời bỏ vì nghĩ mình sẽ cũ kỹ. Từ một người phụ nữ suốt ngày phải bán trà đá, cà phê để trang trải cuộc sống gia đình để được như hôm nay, được nhiều người biết đến, có một chỗ đứng nhất định trong lòng công chúng yêu sân khấu kịch. Dù tất cả những thứ đó được gây dựng từ mồ hôi, nước mắt, từ sự cố gắng, nỗ lực không ngừng nhưng nếu khán giả không yêu mến, đồng hành với mình thì cũng không làm được. Vì thế, tôi tiếp tục những dự định còn dang dở không phải vì muốn được nổi tiếng hơn mà vì tôi còn nợ công chúng".

Ái Như trong vở diễn Tình nhân đến với tình nhân

Không hài lòng với chính mình

Gần 30 năm hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật, Ái Như chưa bao giờ dám sao nhãng công việc hay quá dễ dãi với chính mình. Chị cho biết: "Tôi chưa bao giờ nghĩ mình đã làm được cái gì đó ghê gớm, sự thành công của một vở diễn không phải là của một mình đạo diễn, mà đó là công trình tập thể. Tôi luôn tâm niệm rằng, mình đang đi giải mã tâm lý con người và cố gắng hết sức để làm được việc đó. Những gì tôi làm cho sân khấu kịch nói chung và sân khấu Hoàng Thái Thanh nói riêng là chưa đủ, để đáp lại sự kỳ vọng của mọi người, tôi còn phải nỗ lực hơn nữa. Những nghệ sĩ trẻ đang cần đến tôi, mình không nên giấu nghề, cái gì hay phải truyền đạt cho những lớp sau, đó là tài sản vô giá. Nếu đã bằng lòng với những gì mình có thì giờ tôi đã nghỉ ngơi rồi".

Ái Như là một người rất cầu toàn, trong từng vai mà chị tham gia diễn hay những kịch bản do chị dàn dựng luôn thấy được sự tỉ mỉ trong từng động tác, cử chỉ và cả ánh mắt biểu cảm. Nhân vật của Ái Như như biết cách quyến rũ, níu giữ người xem bằng sự lung linh của cái duyên và sự dịu dàng. Khán giả từng phải cười mệt nghỉ khi chị muốn người ta cười, rồi chị lại buộc người ta xót xa về số phận của nhân vật. Chị bảo: "Sân khấu của mình còn nhiều thiếu thốn, mấy mươi năm nay vẫn thế, nhưng không vì thế mà mình bỏ lửng. Khi phải liệu cơm gắp mắm, thiếu thốn đủ đường nhưng mình vẫn biết tạo ra những đứa con tinh thần làm nhiều người nhớ tới, lúc đó mình mới cảm nhận được giá trị của bản thân, càng cố gắng làm mới mình để không bị lu mờ trước công chúng. Nhưng dù sao cũng muốn có một sân khấu đẹp, một kịch bản hay và những diễn viên tài năng. Như thế đạo diễn sẽ dễ dàng hướng tới nhiều chuẩn mực hơn. Tất nhiên, điều ước này với tôi luôn là dang dở”.

Chị chia sẻ rằng: "Khi sân khấu bị thị trường hóa, người ta có xu hướng tìm lợi nhuận, nhưng nếu cứ mãi chạy theo đồng tiền, những vở diễn được dàn dựng cẩu thả thì không thể làm khán giả hài lòng và sớm muộn nó cũng sẽ chìm theo năm tháng. Tôi cũng lo cơm áo gạo tiền, nhưng không thể vin vào cái đó làm giảm giá trị nghệ thuật. Tôi kiên định con đường đi của mình. Tôi mong muốn trau chuốt vở diễn đến khi nào làm hài lòng mình thì chắc cũng làm hài lòng khán giả.          

Công Thư