Ngược ngàn mưu sinh

Kiếm sống trên cây rừng

Trên các cung đường đất đỏ nối dài, hướng ngược lên những cánh rừng nguyên sinh của đại ngàn, không khó để bắt gặp từng nhóm người, ba lô sau lưng hì hục vượt núi vào lõi rừng già mưu sinh.

Trên những ngọn cây cao chót vót, họ thi gan với “tử thần”, lấy dây thừng buộc ngang hông, rồi cố định vào thân cây, đánh đu trên không trung để lấy mật ong, hái lan kiếm thêm chút thu nhập nuôi gia đình.

Dù công việc đối diện với nguy hiểm cận kề, thế nhưng trên gương mặt các anh thợ rừng luôn nở nụ cười lạc quan, yêu đời.

Một ngày đầu tháng 11, chúng tôi có dịp theo chân nhóm thợ rừng do anh Nguyễn Sỹ Đác, 24 tuổi, trú huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai, làm “trưởng đoàn” trong hành trình băng rừng, lội suối, săn tìm lan rừng, nấm và mật ong.

Từ mờ sáng, cả nhóm tập trung trại nhà anh Đác. Mọi người lỉnh kỉnh đồ đạc, gùi theo gạo, đồ bảo hộ, dây leo, cuốc nhỏ hướng về đỉnh núi Ia Kreng, huyện Chư Păh.

Anh Đác kể, hầu hết các thành viên trong nhóm thợ rừng gia đình không có đất để canh tác, quanh năm đi làm thuê nhưng không đủ ăn. Từ hơn 10 năm nay, các anh lập nhóm chuyên đi rừng săn các lâm sản phụ như lan, mật ong, nấm. Dù nghề có phần nguy hiểm, nhưng bù lại có thu nhập cao.

Theo những người thợ rừng, có lần cả nhóm “trúng mánh” khi hái được những cây lan có giá trị, bán được giá vài triệu đồng. Bên cạnh đó, các loại nấm linh chi, nấm lim xanh, nấm cổ cỏ, sâm cau cũng có giá vài triệu đồng mỗi kilogam. Mật ong rừng có giá 400.000-600.000 đồng/kg.

Anh Đắc cho biết: "Nghề hái lan, lấy mật ong rừng rất gian nan nguy hiểm. Ngày trước có ít người làm nghề này, nhưng ngày càng có nhiều người lên rừng mưu sinh. Những tổ ong rừng, lan, hay nấm ở vị trí gần, thuận lợi thì người ta lấy hết rồi. Giờ để có được một cây lan đẹp, hay tổ ong rừng người thợ phải đi vào lõi rừng, trèo lên những ngọn cây cao vút, đu mình trên không trung rất nguy hiểm. Người nào sợ độ cao thì không bao giờ làm được. Cũng vì cuộc sống khó khăn, nên bà con mới chấp nhận mạo hiểm để trèo đèo, vượt suối mưu sinh".

Nguy hiểm rình rập 

Mùa này, anh em thợ rừng thường lên các đỉnh núi cao để tìm loài địa lan có tên Hải Vân Nam. Loại này nhìn như cây cỏ nhưng khi nở hoa lại có màu hồng rất đẹp. Lan Hải Vân Nam có giá đến 800.000-1.000.000 đồng/kg.

"Trước kia, loại lan này mọc khắp bìa rừng nhưng hiện giờ khan hiếm dần. Khi thấy lan, anh em thợ rừng thường chỉ lấy đi một nửa, còn dành lại để cây tiếp tục phát triển, lan rộng", anh Đác chia sẻ.

Anh Rơ Châm Ban, 40 tuổi, thành viên nhóm thợ rừng kể thêm, sinh ra và lớn lên ở nơi gần gũi với rừng già, quen từng vạt rừng, con suối, khi theo nhóm, anh tiên phong dẫn đường. Dọc hành trình, các anh có thể dùng bữa với rau rừng, cá suối.

Theo anh Ban, đi rừng sợ nhất là các loại bò sát nguy hiểm như rắn, rết, côn trùng, hoặc chạm phải những cây độc như lá ngón, cây sơn, nấm độc… Làng của anh Ban đã có nhiều người phải bỏ mạng khi đi lấy lan ở rừng sâu, vì những hiểm nguy này.

"Anh em đi rừng thường phải trèo cao, vượt suối mà không có công cụ hỗ trợ. Người thợ phải có "thần kinh thép", không sợ độ cao và có sức khỏe. Rừng cho "lộc" để kiếm sống nhưng anh em cũng phải đánh cược mạng sống để mưu sinh", anh Ban nói thêm về kỹ năng đi rừng.

Ông Phạm Thành Phước, Trưởng Ban quản lý rừng phòng hộ Ia Ly, cho biết người dân sống gần rừng thường lập từng nhóm nhỏ để vào rừng săn tìm lâm sản phụ. Đây cũng là một nguồn thu nhập của bà con nên Ban Quản lý thường tuyên truyền, vận động việc thu hái các loại lan, nấm vừa đủ, để tạo sự cân bằng cho sự phát triển của tài nguyên rừng.

Nhiều nhóm thợ rừng cũng đã có ý thức, chỉ lấy 1/2 số lâm sản tìm được. Số còn lại để sinh sôi, phát triển, tránh cạn kiệt nguồn gen. Khi phát hiện các loại thực vật quý hiếm, anh em cũng báo ngay để lực lượng bảo vệ rừng có phương án bảo vệ.