Với người Mông, chiếc bánh dày đã trở thành một biểu tượng ẩm thực không thể thiếu mỗi khi Tết đến xuân về. Chính vì thế, ngày 30 Tết, ở khắp các bản làng, người người, nhà nhà đều vang lên tiếng chày giã bánh.
Để làm ra chiếc bánh dày thơm ngon, mỗi gia đình người Mông chắt chiu, dành dụm thứ gạo nếp ngon nhất do chính gia đình mình trồng được. Gạo được đãi sạch, cho vào nấu chín. Sau đó, thanh niên trai tráng trong gia đình hoặc trong làng sẽ dùng sức khỏe dẻo dai của mình để giã bánh.
Khi xôi nếp đã được giã nhuyễn, người phụ nữ Mông dùng tay nặn bánh thành hình tròn, cỡ bằng bàn tay. Từng chiếc bánh đều đặn được bọc trong lá chuối dù mộc mạc, đơn giản song mang đậm nét đặc trưng của người Mông.
Bánh dày không chỉ là một món ăn truyền thống mà còn là vật cúng lễ. Vì thế năm nào cũng vậy, những chiếc bánh dày ngon nhất luôn được bày lên ban thờ dịp Tết, thể hiện tấm lòng, sự nhớ thương của con cháu dành cho Tổ tiên ông bà – những người quá cố.
Chính vì lẽ đó, sau khi mọi nghi thức đã chuẩn bị xong, chiếc bánh dày thành phẩm sẽ được gia chủ đem lên mời Tổ tiên ông bà. Theo đó, gia chủ mời một thầy mo trong làng đến để tiến hành nghi lễ. Giữa nhà, thầy mo sẽ véo nhỏ từng miếng bánh dày và rắc xuống nền nhà.
Người Mông tin rằng, thông qua những nghi lễ đó, những người bề trên có thể cùng con cháu thưởng thức thứ bánh trái truyền thống của dân tộc mình.
Ông Vầng A Sênh ở bản Bó Nhàng, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La cho biết, chiếc bánh dày gắn bó với người dân tộc Mông từ xa xưa, nó đã trở thành một phong tục của họ. Nghi lễ mời ông bà ăn bánh dày thể hiện lòng tôn kính của con cháu đối với các thế hệ đi trước, luôn nhớ đến các đấng sinh thành.
Bên trong căn nhà ấm cúng, tiếng chày giã bánh vang lên đều đều từ đầu làng đến cuối bản. Không biết từ bao giờ, nó đã trở thành thứ âm thanh quen thuộc báo hiệu Tết đã đến trên các bản làng người Mông.
Song Trà
