Loài hoa độc nhất vô nhị
Đó là loài hoa phấn chuyên làm đẹp cho các cung nữ ngày xưa, hiện còn lưu giữ và trồng tại phủ Miên Thẩm Tùng Thiện Vương, nơi thờ Hoàng tử Tùng Thiện Vương - con trai thứ 10 của vua Minh Mạng, tọa lạc tại 91 đường Phan Đình Phùng, phường Vĩnh Ninh (TP.Huế).
Chúng tôi tìm đến ngôi phủ cổ kính với bức tường rêu phong nhuốm màu thời gian ấy. Men theo con đường trong khuôn viên phủ, tình cờ bắt gặp một cụ ông có ngoại hình to cao, giọng nói sang sảng, đang chăm sóc vườn hoa xanh tươi với một tâm thái rất thảnh thơi, thư giãn. ông chính là cháu 4 đời của Tùng Thiện Vương, có tên Bửu Tộ (69 tuổi), hiện là Trưởng ban quản trị phủ Miên Thẩm Tùng Thiện Vương.
Ông Bửu Tộ, người đã trồng cây hoa phấn hơn 20 năm nay.
Bên vườn hoa phấn xanh mướt màu, tô điểm những sắc hồng của các khóm hoa li ti, ông Tộ chậm rãi bảo: "Đây là loài cây có thể tạo ra loại mỹ phẩm chuyên làm đẹp cho các cung nữ trong triều đình xưa".
Theo một số người am hiểu về các loài hoa, sự tích cây hoa quý hiếm độc nhất vô nhị này cũng là một câu chuyện tình rất đẹp. Chuyện kể rằng, xưa, có một đôi trai gái đem lòng yêu nhau, nhưng bị gia đình cấm cản vì không môn đăng hộ đối. Cô gái vốn là tiểu thư đài các con nhà danh giá, chàng trai chỉ là anh thợ đốn củi trên rừng. Trước sự ngăn can quyết liệt của gia đình cô gái, hai người đã nguyện chết cùng nhau. Bông hoa hồng phớt nhỏ, cánh mỏng là hiện thân của cô gái, còn loại quả màu đen có bề ngoài như hạt tiêu là hóa thân của chàng trai nghèo. Dù trải qua bão quật, mưa rơi, loài hoa và quả này vẫn luôn bên nhau. Dẫu không được kể rộng rãi, nhưng đó là một câu chuyện cảm động.
Theo ông Bửu Tộ, cái duyên gặp gỡ của ông với loài hoa này cũng rất vô tình. Trong một lần về thăm ngôi chùa Diệu Đế cách đây hơn 20 năm, ông Tộ đã phát hiện ra loài hoa lạ với những cánh hồng mỏng rất đẹp, khiến ánh mắt ông cứ dán mãi vào đó không muốn nhấc bước. ý tưởng muốn mang loài hoa này về trồng trong phủ ám ảnh ông suốt buổi ghé thăm chùa Diệu Đế hôm ấy. ông quyết định tìm hỏi thầy trụ trì chùa Diệu Đế, mới hay đó chính là loài cây có tác dụng tạo ra nhiều mỹ phẩm làm đẹp cho phái nữ xưa, đặc biệt là các mỹ nhân triều Nguyễn. Ông tạm biệt chùa Diệu Đế với giống cây hoa này trên tay.
Tìm đến nhân chứng xác thực về tác dụng của loài hoa phấn, chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng trước làn da hiếm có của cụ bà. Đã bước sang tuổi 90, người đàn bà từng có thời gian là cung nữ trong triều Huế chia sẻ với chúng tôi bí quyết để có một làn da chống lại sự bào mòn của thời gian. ở cái tuổi đại thọ, làn da của cụ vẫn đẹp và không hề có một vết đồi mồi nào. Không quá cầu kỳ, không nhiều công đoạn, mà lại rất an toàn, phấn được ẩn bọc trong những quả màu đen của cây hoa này đã mang lại cho các cung tần, mỹ nữ hậu cung triều Nguyễn một làn da mịn màng mà bất cứ người phụ nữ nào cũng mơ ước. Đã có không ít cô gái trẻ tìm đến cụ bà để xin bí quyết.
Thời nay, các cô gái trẻ thường trang điểm rất kỹ càng, trông cô nào cũng xinh xắn. Tuy phấn trang điểm bây giờ đẹp, có tác dụng giữ lớp trang điểm trên da lâu, nhưng đổi lại, nó rất độc và hại da. Nhiều phụ nữ bây giờ lạm dụng loại phấn này, nếu trang điểm thường xuyên rồi thì không dám bỏ lớp trang điểm ra nữa. Vì hễ bỏ ra, làn da của các cô gái đó đều nhợt nhạt, thiếu sức sống. Không phải các mỹ nữ xưa không biết đến những loại phấn trang điểm, nhưng họ rất hạn chế sử dụng.
Ngay từ cái thời xã hội còn lạc hậu, họ đã biết trong các loại phấn trang điểm đó có rất nhiều chì. Dùng càng nhiều da mặt càng bị bì ra, nhợt nhạt, lỗ chân lông trên mặt to hơn. Những cung nữ, Hoàng hậu từng dùng phấn từ loài hoa này đều thừa nhận tác dụng tuyệt vời của nó. Có lẽ vì vậy mà người xưa rất trung thành với loại mỹ phẩm cây nhà lá vườn mà ông Tộ đang ra sức bảo tồn.
Những điều độc đáo trong phủ Hoàng tử
Cái sự lạ của loài hoa phấn này không chỉ dừng ở tác dụng làm đẹp mà nó có những đặc điểm rất kỳ lạ. "Điều khiến tôi ngạc nhiên hơn cả đó là việc thầy trụ trì chùa Diệu Đế cho biết, loài hoa này có đặc thù chuyên nở hoa vào buổi chiều. Bất kể nắng hay mưa, cứ đầu giờ chiều thì cây cho ra hoa và tàn dần về sáng hôm sau. Lúc cây nở hoa, tạo ra từng chùm rất đẹp. Ba tháng sau thời điểm cây ra hoa, những quả giống như hạt tiêu, lúc chín có màu đen sẫm phủ đầy vườn cây", ông Tộ cho biết.
Toàn cảnh kiến trúc xưa của phủ Miên Thẩm Tùng Thiện Vương.
Vừa say mê giới thiệu cho khách về loại quả đặc biệt, ông Bửu Tộ vừa cắn vỡ hạt ra. Khi quả bị vỡ đôi, trong lòng quả xuất hiện một loại bột màu trắng mịn như phấn, đây chính là thứ bột tạo ra mỹ phẩm của các cung nữ xưa. Cũng theo ông Tộ bộc bạch: "Lấy phấn này đem bôi lên da mặt thì nó sẽ tạo ra sự láng mịn và có cảm giác mát dịu. Còn riêng hoa của cây chà vào lòng bàn tay thì tạo thành nước màu hồng, sau đó bôi lên má làm cho da mặt của các cung nữ phớt một màu hồng tự nhiên, tựa những đôi má e ấp của thiếu nữ thẹn thùng. Tuy nhiên, loài hoa phấn này có đặc thù là khá dễ trồng. Chỉ cần trồng trên một khu đất tốt là cây có thể phát triển rất nhanh và cho ra hoa kết trái quanh năm".
Từ ngày mang loài cây này về, Miên Thẩm Tùng Thiện Vương đã trở thành địa chỉ quen thuộc của nhiều du khách, mỗi khi đến Huế. Tại Miên Thẩm Tùng Thiện Vương còn lưu giữ hơn 1.000 văn bản Hán - Nôm trên gỗ. Đây là một di sản thơ văn khá đồ sộ, lớn nhất xứ thần kinh, bởi chủ nhân đầu tiên của phủ là một trong bốn danh sĩ được người cùng thời tôn vinh.
Miên Thẩm Tùng Thiện Vương sinh ra vào thời Gia Long, sống qua các triều Minh Mạng, Thiệu Trị và Tự Đức. Thời kỳ mà đất nước và triều đình nhà Nguyễn xảy ra nhiều sự kiện nổi bật, nhiều biến cố lịch sử dồn dập. Mặc dù là hoàng tôn, hoàng tử, hoàng thúc, nhưng suốt cuộc đời mình, Miên Thẩm Tùng Thiện Vương không màng đến lợi danh, không dính dáng đến vòng xoáy chính trị của triều đình. Ông là một người có đạo đức cao, tri thức uyên bác, có uy tín lớn đối với triều đình và xã hội. Sinh thời, ông đến với mọi người, mọi tầng lớp xã hội bằng tấm lòng chân thật, rộng mở, không phân biệt địa vị quyền thế, quý phái hay nghèo nàn, bình dân. Miên Thẩm Tùng Thiện Vương là một người nặng tình với quê hương, đất nước.
Trở lại với phủ Miên Thẩm Tùng Thiện Vương hôm nay, một không gian vườn tược luôn xanh tươi, hai bên lối đi là dãy cau cao chót vót dẫn vào phủ. Không chỉ là vương quốc của cây hoa phấn, bí quyết làm đẹp giới nữ xưa và lưu giữ hơn 1.000 văn bản Hán - Nôm, phủ Miên Thẩm Tùng Thiện Vương còn tồn tại một cây mai hơn 130 năm tuổi, do chính bàn tay Tùng Thiện Vương trồng trước khi ông qua đời.
Cách đây vài năm, Trường Đại học Nông Lâm Huế đã tới xin ông một số cây hoa phấn đem về trường để nghiên cứu. Đặc biệt, phủ từng vinh dự đón tiếp Ngài Đại sứ Nhật Bản về thăm vào ngày 5/8/2001, cũng trong chuyến thăm viếng đó, ông Tộ đã giới thiệu về cây hoa phấn này với các khách quý. Nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước cũng đã ghé thăm phủ trong những dịp công tác hay nghỉ dưỡng tại Huế.
Tâm sự với phóng viên, ông Bảo Tộ cho biết, ông rất tự hào giới thiệu về loài hoa tuyệt tác này với những ai đặt chân đến phủ. Bởi ông mong sao có ai đó quan tâm và tìm hiểu về loài hoa để nghiên cứu khoa học. Có thể sẽ xuất hiện những loại mỹ phẩm làm đẹp nổi tiếng từ loài hoa này. Có lẽ đó là động lực để ông Bửu Tộ tâm huyết lưu giữ, chăm sóc loài hoa đặc biệt ấy đến tận gây giờ.
Loan Nguyễn - Hoàng Ngọc
