Theo các quan chức Mỹ, sự thay đổi bất ngờ này bắt nguồn từ sự can thiệp của đội ngũ cố vấn thân cận của ông Trump, trong đó đặc biệt là tân Ngoại trưởng Rex Tillerson.
Ông Tillerson đã phối hợp cùng cố vấn an ninh quốc gia Michael Flynn thuyết phục ông Trump rằng việc coi trọng chính sách “một Trung Quốc” là điều tích cực cho quan hệ ngoại giao và ổn định khu vực.
Theo The New York Times, ông Tillerson có mặt tại Nhà Trắng vào hôm 9/2, trước khi cuộc điện đàm giữa diễn ra. Và nhận định của giám đốc dự án Năng lực Trung Quốc tại CSIS, bà Bonnie Glaser cho hay, cái giá cho việc từ chối cam kết tôn trọng chính sách "một Trung Quốc" là quá lớn và ông Trump đã bị thuyết phục dưới những tư vấn của tân Ngoại trưởng.
Ông Tillerson năm nay 64 tuổi. Ông chưa từng có kinh nghiệm làm việc tại các cơ quan chính quyền và đây là lần đầu tiên trong lịch sử đương đại Mỹ có một ứng viên như vậy được bổ nhiệm chức Ngoại trưởng.
Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson.
Tuy nhiên, nhờ những kinh nghiệm trong vấn đề đối ngoại bắt nguồn từ các giao dịch với nước ngoài đạt được, kết hợp với kinh nghiệm ở vai trò giám đốc điều hành đã tạo cho ông một nền tảng kiến thức nhất định trong lĩnh vực ngoại giao quốc tế. Ông Trump từng ca ngợi ông Tillerson như một chuyên gia đàm phán quốc tế thành công.
Ông Tillerson gia nhập tập đoàn Exxon Mobil vào năm 1975 sau khi nhận bằng cử nhân ngành kỹ thuật xây dựng dân dụng ở đại học Texas.
Ông nỗ lực làm việc và dần thăng tiến qua nhiều chức vụ, bắt đầu với vị trí kỹ sư sản xuất và cuối cùng trở thành chủ tịch kiêm giám đốc điều hành Exxon Mobil vào năm 2006. Các quan chức tại Exxon Mobil đánh giá ông Tillerson là một nhà lãnh đạo mạnh mẽ và quyết đoán.
Qua nhiều năm gắn bó với Exxon Mobil, ông Tillerson thường xuyên công du khắp thế giới để tìm kiếm cơ hội mua bán dầu mỏ. Ông Tillerson chính là người đàm phán nhiều thỏa thuận dài hạn với các công ty năng lượng của Trung Quốc và hoàn toàn thông thạo về tình hình khai thác dầu tại các vùng biển có tranh chấp ở khu vực Tây Thái Bình Dương.
Tổng thống đắc cử Mỹ ca ngợi ông Tillerson là “một nhân vật có đẳng cấp quốc tế” và khẳng định: “Thuận lợi lớn nhất của ông Tillerson là ông ấy biết rất nhiều nhân vật tiếng tăm trên thế giới và họ cũng không lạ gì ông ấy. Ông Tillerson cũng từng thực hiện rất nhiều thỏa thuận làm ăn với Nga cho tập đoàn ExxonMobil chứ không phải cho cá nhân ông ấy”.
“Ông ấy sẽ là người ủng hộ mạnh mẽ và rõ ràng đối với những lợi ích thiết yếu của Mỹ, giúp xóa bỏ những chính sách đối ngoại và hành động sai lầm nhiều năm qua, vốn đã làm suy yếu nền an ninh cũng như vị thế của Mỹ trên thế giới“, ông Trump cho biết trong một tuyên bố.
Còn chủ tịch Ủy ban Đối ngoại thượng viện, ông Bob Corker gọi ông Tillerson là “một người rất ấn tượng” và có “kiến thức về thế giới thuộc loại phi thường”.
Sự can thiệp thành công của ông Tillerson trong việc thuyết phục ông Trump ủng hộ chính sách “một Trung Quốc” đã khiến nhiều người cho rằng, ông có thể tiếp tục thuyết phục Tổng thống ở nhiều vấn đề khác như quan hệ với Nga, Iran hay vấn đề hạt nhân Triều Tiên.
Quan điểm của ông Tillerson được đánh giá là vừa cứng rắn vừa mềm mỏng nên sẽ giúp Washington thương lượng được với cả đối thủ và đồng minh. Hồi tháng Một, ông từng khẳng định trong phiên điều trần trước Thượng viện Mỹ rằng, Trung Quốc phải bị cấm đi vào các đảo nhân tạo mà nước này bồi đắp trái phép tại Biển Đông.
Tuy nhiên, theo nhận định của Reuters, chiến thắng ngoại giao của Trung Quốc về “một Trung Quốc” sẽ không tồn tại lâu, vì ông Trump sẽ không muốn bị coi là kẻ thua cuộc.
“Điều mà ông ấy thể hiện với người Trung Quốc là ông ấy sẵn sàng động chạm đến “chủ đề kiêng kỵ” trong mối quan hệ Mỹ – Trung”, ông Dean Cheng, chuyên gia về Trung Quốc tại Quỹ Di sản (Heritage Foundation) ở Washington cho hay.
Ông Dean Cheng cho rằng: “Bắc Kinh không thể dự đoán được ông ấy sẽ làm gì tiếp theo trong khi mà ông ấy mới chỉ nhậm chức có ba tuần. Liệu ông ấy sẽ làm gì đối với thương mại và các vấn đề kinh tế khác?”.
Xem thêm>> Thua kiện, ông Trump ra sức công kích hệ thống pháp lý Mỹ
Thanh Hiền
