Người Việt uống nhiều rượu bia, đề xuất tăng thuế có làm giảm sử dụng?

Tiêu thụ rượu bia tăng do giá không tăng kịp 

Chia sẻ tại Hội thảo về sự cần thiết phải tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu bia, thuốc lá, đồ uống có đường diễn ra sáng 20/9 tại Hà Nội, Ths.Bs.Nguyễn Tuấn Lâm - chuyên gia của Văn phòng Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam liên tục nhấn mạnh về mức tiêu thụ rượu bia tại Việt Nam hiện nay là "tăng dựng đứng", "tăng quá nhanh".

Theo BS. Lâm, trong khi tình hình sử dụng rượu bia trên thế giới có xu hướng giảm chung thì Việt Nam lại tăng nhanh.

Năm 2010, một người Việt tiêu thụ trung bình 6,6 lít cồn nguyên chất, đến năm 2019 con số này tăng thành 9,3 lít; tăng gần gấp đôi với mức trung bình của toàn cầu. Theo chuyên gia WHO, mức tiêu thụ rượu bia như vậy ở Việt Nam như thế là quá nhiều.

"Điều này còn thể hiện qua sản lượng bia tăng quá nhanh, tăng dựng đứng. Theo đó, năm 2000 sản lượng bia tại Việt Nam là 779 triệu lít đến năm 2019 con số này đã tăng lên gần 4,5 tỷ lít, từ đó kéo theo nhiều bệnh", BS. Lâm nói.

Cũng theo vị chuyên gia của WHO, tử vong do rượu bia đang tăng nhanh, đường tử vong dựng đứng. Gánh nặng bệnh tật do rượu bia ở Việt Nam tăng nhanh trong khi tại các nước Đông Nam Á đi ngang ước tính sử dụng rượu bia gây ra 46.000 ca tử vong mỗi năm trong năm 2021

Tiêu thụ rượu bia tăng cao do giá rượu bia không tăng kịp so với thu nhập, nhìn chung giá có xu hướng giảm.

Theo quy định hiện hành tại Việt Nam mức thuế tiêu thụ đặc biệt với bia là 65%, rượu 35-65% tùy độ cồn dưới hay trên 20 độ.

Theo tính toán của WHO, thuế rượu, bia của Việt Nam mới chỉ chiếm khoảng 30% giá bán lẻ, trong khi ở nhiều nước tỷ trọng thuế rượu, bia chiếm từ 40 - 85% giá bán lẻ. 

Do vậy, lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu và bia từ năm 2016 - 2018 chưa đủ mạnh để tác động đến giảm tiêu dùng rượu bia. Trước mắt, cần tiếp tục tăng thuế để tăng giá bán lẻ rượu, bia lên mức ít nhất tỉ trọng thuế rượu, bia chiếm 40% giá bán lẻ.

Thuế và giá rượu, bia ở Việt Nam còn ở mức thấp

Bộ Tài chính cũng đưa ra hai phương án tăng thuế đối với rượu bia, song Bộ này nghiêng về phương án với rượu từ 20 độ trở lên được áp thuế 80% vào năm 2026, tăng dần lên 100% vào 2030; rượu dưới 20 độ chịu thuế 50%, sau đó tăng lên cao nhất 70%; bia các loại cũng tăng dần, từ 80% lên 100%.

Bà Hoàng Thị Thu Hương - Vụ Pháp chế, Bộ Y tế, việc sử dụng rượu bia ở Việt Nam đang có xu hướng tăng cao.

Theo đó, sản lượng bia tăng từ 3,526 tỷ lít (2015) lên 4,593 tỷ lít (2019); rượu từ 310,3 triệu lít (2015) lên 331,7 triệu lít (2019). Năm 2022, sản lượng bia là 4,4 tỷ lít và sản lượng rượu là 315 triệu lít/năm theo Tổng cục thống kê.

Còn theo số liệu của WHO năm 2019, tỉ lệ sử dụng rượu bia cao ở người trưởng thành (64,2% nam giới, 9,8% nữ giới độ tuổi 18-69 có uống rượu, bia trong 30 ngày.

Rượu bia gây ra hơn 230 loại bệnh tật và tình trạng thương tích (rối loạn sử dụng rượu bia, tổn thương gan, xơ gan, làm trầm trọng các tổn thương do virus viêm gan C, viêm tụy cấp tính và mãn tính, các bệnh tim mạch, ung thư, các thương tích do bạo lực và tai nạn giao thông..

Đồng thời, thiệt hại về kinh tế do sử dụng rượu bia chiếm 1,3-3,3% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của các quốc gia.

Theo bà Hương, hiện nay, thuế và giá rượu, bia ở Việt Nam còn ở mức thấp, theo tính toán của Tổ chức Y tế thế giới, thuế rượu, bia của Việt Nam mới chiếm khoảng 30% giá bán lẻ, trong khi ở nhiều nước tỷ trọng thuế rượu, bia chiếm từ 40-85% giá bán lẻ.

Trong thời gian qua, mặc dù mặt hàng bia và rượu đã được tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt theo lộ trình từ năm 2016-2018. Tuy nhiên, sức mua rượu, bia của người Việt Nam vẫn tăng do thu nhập tăng nhanh trong khi giá rượu, bia tăng rất chậm.

Về thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng này, Bộ Y tế nghiêng về phương án 2 như đề xuất của Bộ Tài chính.

BS.Lâm cũng cho biết, tăng thuế tiêu thụ đặc biệt là biện pháp hiệu quả để làm giảm sử dụng rượu bia. Theo ước tính, tăng thuế để giá tăng 10% thì sẽ làm giảm khoảng 5% tiêu thụ rượu bia.

"Do đó, WHO khuyến cáo cần tăng thuế rượu bia thường xuyên sao cho mức tăng cao hơn mức tăng của lạm phát và mức tăng thu nhập", BS.Lâm nói.

Đồng thời cho biết, WHO ủng hộ phương án 2 do Bộ Tài chính đề xuất vì mang lại nhiều hơn lợi ích về sức khỏe và tăng thu thuế cho ngân sách.