Đối với khán giả Việt Nam, đặc biệt là những fan phim Hong Kong (Trung Quốc) đều không còn lạ lẫm gì với hình tượng cương thi và Lâm Chánh Anh được xem là nam diễn viên thành công nhất trong dòng phim cương thi nổi tiếng tại Hong Kong (Trung Quốc) những năm 1980-1990. Tuy nhiên, nếu nói đến người mở ra thời đại của dòng phim cương thi thì phải nhắc đến Hồng Kim Bảo.
Hồng Kim Bảo mở ra thời đại của dòng phim cương thi.
Ngày 24/12/1980, một bộ phim do công ty Bảo Hòa của Hồng Kim Bảo sản xuất mang tên Quỷ đả quỷ chính thức ra mắt và mang lại luồng gió mới cho dòng phim võ thuật Hong Kong (Trung Quốc).
Kết hợp hài hòa giữa ba yếu tố hài, kinh dị và võ thuật, cùng với sự diễn xuất của bộ ba Hồng Kim Bảo, Chung Phát và Lâm Chánh Anh, Quỷ đả quỷ đã thành công vang dội, thu về 5,7 triệu đô la Hong Kong – một con số đáng ngưỡng mộ trong thời điểm ấy. Kể từ đó đến giờ cương thi đã trở thành hình ảnh quen thuộc với khán giả. Tuy nhiên, về nguồn gốc hay sự tồn tại của cương thi có thật hay không thì đến nay vẫn chưa có nghiên cứu chính thống nào về hiện tượng này.
Trên màn ảnh cương thi thường có tạo hình những con ma mặc bộ đồ nhà Thanh với hai tay duỗi thẳng.
Trong văn hóa dân gian Trung Quốc, cương thi được biết đến như một xác chết biết đi cũng giống như ma cà rồng hay zombie ở phương Tây. Theo truyền thuyết, ban ngày thì cương thi nằm trong quan tài hoặc ẩn nấp tại những nơi tối tăm như hang động vì các cương thi loại vô ý thức không chịu nổi ánh nắng mặt trời, trừ khi đó là cương thi có ý thức hoặc cương thi quỷ. Cương thi thường xuất hiện vào lúc trời tối, khuya hay đêm trăng tròn, đi lại lang thang với hai cánh tay duỗi thẳng về phía trước vì khi đó âm thịnh dương suy và ánh trăng sẽ giúp cương thi trở nên mạnh hơn nữa. Nó giết chết mọi sinh vật sống để hấp thụ khí (cái cốt lõi tạo nên sự sống).
Lý giải về hiện tượng này, học giả Kỷ Hiểu Lam đời nhà Thanh đã viết trong cuốn sách Duyệt vi thảo đường bút ký của mình rằng các nguyên nhân một xác chết hồi sinh có thể xếp vào hai nhóm: Một là những người mới chết trở về với cõi dương; hai là những xác chết lâu ngày không phân hủy.
Có thể do thành phần hóa học trong đất của bãi tha ma không phù hợp cho các sinh vật sống, vì thế không có vi khuẩn để giúp phân hủy xác chết. Tóc và móng của tử thi vẫn tiếp tục phát triển cho thấy không có dấu hiệu rõ ràng của quá trình phân hủy. Theo thời gian, nếu không được xử lý, xác chết sẽ hóa thành một cương thi. Hoặc một người bị một cương thi làm bị thương và bị nhiễm "chất độc cương thi", dần dần theo thời gian thay đổi thành một cương thi…
Có nhiều giải thuyết lý giải về sự ra đời của cương thi.
Còn theo học giả Viên Mai đời nhà Thanh trong cuốn sách Tử bất ngữ của mình đã viết rằng "Hồn của một người vốn dĩ tốt nhưng phách của họ là ác, hồn thì khôn ngoan nhưng phách thì dốt nát". Phần hồn rời khỏi xác thịt sau khi chết nhưng phách vẫn còn lại và giành quyền kiểm soát thân thể, khi đó người chết sẽ trở thành cương thi.
Ngoài ra theo quan điểm của dân gian thì người do chết oan hoặc không được chôn cất, kể cả sau khi đám tang đã được cử hành. Xác chết sẽ hồi sinh sau khi bị sét đánh hoặc bị một con mèo nhảy qua quan tài hay nếu người chết mang theo oán hận thì oán khí sẽ tích tụ tại cổ họng, không có cách nào tiêu tán, vì thế mà biến thành cương thi.
Tương truyền thuở trời đất còn hỗn mang, có bốn cương thi được coi là thủy tổ, tên gọi Thiên địa cương tổ, trong đó, Hàn Bạt là nhân vật được biết đến nhiều nhất. Ba cương thi thủy tổ còn là Doanh Câu, Hậu Khanh và Tương Thần.
Còn tiếp…
Quốc Tiệp (t/h)
