Sau khi Báo cáo kết quả khảo sát xã hội học "Tham nhũng từ góc nhìn của người dân, doanh nghiệp và cán bộ, công chức, viên chức" do Thanh tra Chính phủ và Ngân hàng thế giới thực hiện vừa công bố, PV Người Đưa Tin đã có cuộc đối thoại với vị lão thành này để cùng mổ xẻ "căn bệnh" tham nhũng hiện nay.
Bề nổi của "tảng băng chìm"
Thanh tra Chính phủ và Ngân hàng thế giới vừa công bố Báo cáo kết quả khảo sát xã hội học "Tham nhũng từ góc nhìn của người dân, doanh nghiệp và cán bộ, công chức, viên chức" do hai cơ quan này thực hiện. Xin ông cho biết đánh giá khách quan của mình về báo cáo này?
Tôi cũng mới nghe thông tin về cuộc khảo sát trên qua các phương tiện báo chí, truyền hình. Mặc dù đối với dư luận, báo cáo trên thật ra chẳng có gì mới lạ nhưng theo tôi đó là một điều đáng mừng bởi xưa nay ai cũng biết điều đó nhưng chẳng bao giờ công khai nói ra. Không những thế, dư luận đôi khi tỏ ra nghi ngờ các kết quả khảo sát do chính các cơ quan chức năng thực hiện.
Bởi hầu hết chỉ thấy báo cáo "tô hồng" thành tích, khuyết điểm rất ít, thậm chí bói cũng không ra. Tôi tin rằng, khảo sát lần này của Thanh tra Chính phủ và Ngân hàng thế giới được tiến hành một cách khoa học, minh bạch. Thiết nghĩ, đây cũng là một kênh để các cơ quan chức năng tham khảo, tự "soi mình" để chấn chỉnh.
CSGT bị "quy" là ngành tham nhũng nhiều nhất.
Trước đó, chúng ta đã từng có những cuộc khảo sát công khai, quy mô như vậy chưa, thưa ông?
Từ trước đến nay, chúng ta chỉ nói tham nhũng là tham nhũng, hô hào rất nhiều, đưa ra không ít cuộc vận động nhưng kết quả rất hạn chế. Theo tôi được biết, đây là cuộc khảo sát đầu tiên của một cơ quan chức năng gồm Thanh tra Chính phủ và tổ chức độc lập là Ngân hàng thế giới.
Theo quan điểm của ông, kết quả khảo sát đưa ra có lột tả hết bức tranh tham nhũng trong xã hội hiện nay không?
Theo tôi, kết quả trên chỉ nêu được bề nổi của một "tảng băng chìm" đang tồn tại trong xã hội hiện nay. Không khó để nhận ra, hiện thực còn quá nhiều điều phải bàn. Tham nhũng đã trở thành vấn nạn, ngành nào, cấp nào cũng có và đặc biệt tập trung ở những cán bộ có chức quyền. Bởi trên lý thuyết, chức - quyền - bổng lộc là những yếu tố luôn đi liền với nhau. Danh sách 4 "ông lớn" là cảnh sát giao thông, quản lý đất đai, hải quan và xây dựng bị đưa vào vị trí "tốp ten" chưa thể phản ánh hết bức tranh tham nhũng hiện nay.
Có lẽ đánh giá đó mới chỉ đúng được trên 60%, số liệu đưa ra chỉ đúng trên lĩnh vực cơ học chứ chưa lột tả hết bản chất của vấn đề. Còn rất nhiều ngành khác là "mảnh đất" màu mỡ cho tham nhũng như y tế, giáo dục, ngân hàng, quản lý thị trường, giao thông... Để bình luận vấn đề tham nhũng cần nhìn một cách tổng thể trên mọi bình diện của xã hội.
Cảnh sát giao thông chỉ "ăn" cái nhỏ
Phải chăng, 4 ngành tham nhũng nhiều nhất như báo cáo nói là chưa hoàn toàn chính xác, thưa ông?
Báo cáo nói rằng, cảnh sát giao thông là ngành tham nhũng nhiều nhất nhưng tôi lại có quan niệm hơi khác một chút. Tôi so sánh, cũng như con chuột tha củ khoai, tha đi tha lại nhiều lần cũng chỉ ăn được củ khoai, nhưng con cọp bắt được con lợn, con trâu nó sẽ ăn nhiều hơn gấp hàng trăm lần.
Cảnh sát giao thông đúng là có tham nhũng nhiều và là hiện thực người dân có thể tận mắt nhìn thấy, tận tai nghe được nhưng đó chỉ là cái nhỏ. Đối với quốc gia, tổn thất đó không lớn. Những vụ ảnh hưởng đến cả quốc gia, dân tộc phải là những vụ tham nhũng khổng lồ, bòn rút ngân sách Nhà nước hàng chục, hàng trăm, thậm chí hàng nghìn tỷ đồng như Vinashin, Vinashin lines...
Theo quan điểm của ông, ngành nào sẽ giữ vị trí "quán quân" về tham nhũng hiện nay?
Theo tôi, ngân hàng vẫn là ngành "ăn" khủng khiếp nhất. Nhà băng là mạch máu, "nguyên soái" của nền kinh tế, không có tiền thì kinh tế không thể đứng vững được. Tôi thử lấy ví dụ, anh muốn làm doanh nghiệp, muốn vay vốn không phải cứ vác hồ sơ đi vay là xong. Ngân hàng tuyên bố lãi suất cho vay là 12-13% nhưng thực tế doanh nghiệp phải vay với mức 17-18%. Số tiền phát sinh đó do họ phải "đi đêm" với ngân hàng để được giải ngân. Hay ngành đất đai, để trúng thầu một dự án, dường như có quy tắc ngầm giữa chủ đầu tư và nhà thầu.
Để được trúng thầu, anh phải "lót tay" hàng trăm triệu đồng, thậm chí vài phần trăm của gói thầu để được giành phần thắng. Với những dự án béo bở, các nhà thầu sẵn sàng chi hàng tỷ đồng để "thỏa thuận" với chủ đầu tư... Bây giờ, người ta dùng tiền để "bôi trơn", để "chạy" đủ thứ.
Trong lĩnh vực quản lý Nhà nước, hiện tượng tham nhũng, chạy chức chạy quyền... có lẽ cũng đang nhức nhối, thưa ông?
Đúng vậy. Không chỉ lĩnh vực kinh tế, quản lý Nhà nước cũng là "mảnh đất" màu mỡ cho tham nhũng. Cán bộ có chức có quyền đều gọi là "công bộc của nhân dân" nhưng cần phải nhìn nhận và đánh giá cho đúng. Bây giờ trong cán bộ lãnh đạo những ai thực sự còn là công bộc của nhân dân?
Người dân thường có câu, để có được chức quyền cần 4 yếu tố. Thứ nhất phải kể đến hậu duệ, thứ hai là tiền tệ, thứ ba là quan hệ và cuối cùng mới đến trí tuệ. Ngẫm ra thật đau đớn khi tài năng, trí tuệ chỉ xếp cuối cùng. Đối tượng tham nhũng bây giờ nhiều tiền, nhiều mánh khóe lắm. Không phải chỉ "cái gì không mua được bằng tiền thì mua được bằng rất nhiều tiền" đâu, bởi chúng còn mua bằng nhiều thứ khác, ngoài tiền.
Ông Nguyễn Đình Hương.
Phải bắt đúng bệnh và kịp thời
Vậy theo đánh giá của ông, nguyên nhân của căn bệnh này do đâu?
Chúng ta đã từng thực hiện rất nhiều cuộc vận động nhưng xem ra tỷ lệ thành công quá ít, tham nhũng thậm chí còn trắng trợn hơn gấp trăm gấp nghìn lần. Vấn đề tham nhũng nói nhiều đến mức dân phát chán, cán bộ phát nhàm mà chẳng giải quyết được bao nhiêu. Theo tôi, xuất phát từ nhiều nguyên nhân.
Thứ nhất, tham nhũng còn có đất để phát triển nếu chúng ta vẫn để tồn tại cơ chế "xin-cho", cơ chế "độc quyền" như hiện nay. "Xin-cho" ở đây như xin đề án, xin đất đai, xin chỉ định thầu, xin đặc quyền đặc lợi... Thứ hai là trong công tác cán bộ còn có kiểu độc quyền, không qua thi tuyển khi bổ nhiệm vào vị trí lãnh đạo của các bộ, ngành... Nếu không thay đổi những tư duy này thì có tổ chức bộ máy chống tham nhũng theo cách nào cũng khó mà chống được tham nhũng.
Thiết nghĩ, nếu không có một giải pháp hiệu nghiệm thì cuộc chiến chống tham nhũng sẽ chẳng bao giờ đi đến thành công. Bởi tư duy của chúng ta nặng về vận động mà không sử dụng giải pháp mạnh mẽ về cơ chế quản lý. Cái mà tôi trăn trở nhất là câu hỏi vì sao chống tham nhũng nhưng không ngăn chặn được tham nhũng? Câu hỏi đó phải được nhiều nhà khoa học, cán bộ giải đáp. Đã đến lúc phải tìm cho ra nguyên nhân vì sao tham nhũng vẫn còn chỗ hoạt động và phát triển?
Không thể phủ nhận cuộc đấu tranh chống tham nhũng còn rất gian nan, cam go, phức tạp. Chúng ta cần làm gì để chặt đứt "mạng lưới" này, thưa ông?
Công tác kiểm tra, kiểm soát của mình còn rất kém. Theo tôi, phải tăng cường công tác kiểm tra giám sát, vừa phòng vừa chống. Nhưng trước hết phải bắt đúng bệnh và kịp thời. Phải xử đúng người đúng tội, phải xử nghiêm từ trên xuống, từ trong ra ngoài. Xử nghiêm là thuốc đặc trị. Xử nghiêm là xử đúng quy định của Đảng và pháp luật, không để lọt kẻ tham nhũng, không làm oan người vô tội. Hiện, chúng ta có cả một "mạng lưới" chống tham nhũng, thanh tra, kiểm tra, giám sát ở tất cả các cấp, các bộ ngành, đoàn thể... Tức là có chủ trương, có bộ máy. Vấn đề là có quyết tâm chống không? Nếu thoát khỏi nạn nể nang, né tránh, sợ liên lụy, ngại ngùng và không vụ lợi thì cuộc đấu tranh tham nhũng chắc sẽ có bước tiến.
Vậy theo ông, giờ đây chúng ta phải nêu cao vai trò người đứng đầu trong phòng, chống tham nhũng như thế nào?
Tôi cũng nhất trí phải đề cao vai trò người đứng đầu trong công tác phòng, chống tham nhũng. "Cuộc chiến" chống tham nhũng phải làm từ trên xuống, từ người đứng đầu. Người đứng đầu mà không gương mẫu, không giương cao ngọn cờ chống tham nhũng thì không bao giờ chống được tham nhũng. Các cụ ta đã nói "thượng bất chính, hạ tất loạn", trên mà không nghiêm thì không làm gương cho cấp dưới.
Nếu cuộc đấu tranh này mà xuê xoa, nể nang, tránh né, sợ bị mất lòng, thì cuộc đấu tranh chống tham nhũng không thể thành công. Cán bộ, đảng viên cần thẳng thắn đấu tranh, phê bình và tự phê bình. Cán bộ đi trước, làng nước theo sau. Cấp trên đi trước thì cấp dưới mới theo.
| Báo cáo chỉ mang tính tham khảo Theo công bố, cuộc khảo sát được tiến hành trên 5.460 người, trong đó có 2.601 người dân, 1.058 doanh nhân và 1.801 cán bộ công chức tại 10 tỉnh thành và 5 bộ ngành. 10 tỉnh trong cuộc khảo sát này có dân số chiếm 30% dân số cả nước và đóng góp 65% GDP. Phó tổng Thanh tra Chính phủ Trần Đức Lượng cho rằng, kết quả trong báo cáo khảo sát không đại diện cho ý kiến của tổng thể nhân dân, doanh nghiệp và đội ngũ cán bộ công chức của Việt Nam và cũng không phải là ý kiến đánh giá của cơ quan Nhà nước. Nhưng kết quả này có ý nghĩa để các cơ quan, tổ chức, cá nhân, những người làm công tác hoạch định chính sách về phòng, chống tham nhũng tham khảo, phục vụ nghiên cứu nhằm mục tiêu ngăn chặn, từng bước đẩy lùi nạn tham nhũng ở Việt Nam. |
Anh Đức
