Vừa qua, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam (BHXHVN) đã phối hợp với Toà án nhân dân (TAND) tối cao tổ chức Hội thảo “Trách nhiệm hình sự đối với các tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm theo quy định của Bộ luật Hình sự và những vấn đề cần hướng dẫn thi hành”.
Theo BHXHVN, toàn quốc có 14,724 triệu người tham gia BHXH; trong đó, số người tham gia BHXH bắt buộc là 14,45 triệu người, BHXH tự nguyện 271 nghìn người; chiếm khoảng 30,4% lực lượng lao động trong độ tuổi.
Hiện, số người tham gia BHXH chiếm tới hơn 30% và người tham gia BHYT chiếm gần 90% dân số cả nước. Cùng với quy mô ngày càng lớn, những hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN càng phức tạp, tinh vi hơn.
Đối tượng tham gia BHYT, BHXH ngày càng tăng
Có 12,68 triệu người tham gia BHTN; chiếm khoảng 26,2% lực lượng lao động trong độ tuổi.
Toàn quốc có 83,515 triệu người tham gia BHYT, đạt tỷ lệ bao phủ BHYT toàn quốc là 88,5%.
Hằng năm, Quỹ BHXH, BHYT chi trả cho 190 triệu lượt người hưởng. Với quy mô lớn như vậy, nên tính chất, hành vi vi phạm trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN ngày càng phức tạp, tinh vi hơn.
Tại hội thảo, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Đào Việt Ánh cho biết, những hành vi vi phạm về lĩnh vực BHXH, BHYT nếu chỉ xử lý hành chính thì không đủ sức răn đe, mà cần phải xử lý hình sự để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người lao động.
Theo Bộ luật Hình sự năm 2015 (có hiệu lực từ 1/1/2018) bổ sung mới là nhóm tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm, gồm: Tội gian lận trong kinh doanh bảo hiểm; Tội gian lận BHXH, BHTN; Tội gian lận BHYT; Tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động.
Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, BHXHVN Nguyễn Hoà Bình, cho biết: Trước năm 2016, việc xử phạt các hành vi vi phạm về BHXH, BHYT còn hạn chế, chưa đủ sức răn đe. Các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN vẫn diễn biến phức tạp, các hình thức trục lợi quỹ BHXH của các cá nhân, đơn vị ngày càng tinh vi, khó phát hiện… Tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT xảy ra ở hầu hết các địa phương với mức độ ngày càng nhiều.
Tuy nhiên, nhiều trường hợp quyền lợi người lao động tham gia bảo hiểm vẫn chưa được đảm bảo
Ông Nguyễn Hòa Bình nêu ra các khâu và những “mánh khóe” gian lận, vi phạm chủ yếu liên quan tới BHXH, BHYT cụ thể như: Lập tờ khai cấp sổ lần đầu, quy trình cấp lại sổ BHXH, ghi và xác nhận thời gian công tác, thời gian tham gia BHXH; thu, nộp BHXH, BHYT; quản lý hồ sơ, giải quyết chế độ, chính sách BHXH, BHYT, sử dụng khoản tiền đóng góp vào quỹ BHXH, BHYT không đúng quy định…
Bên cạnh đó, đối tượng vi phạm cũng rất đa dạng, gồm cả người tham gia, thụ hưởng BHXH, BHYT và cả các cơ sở khám chữa bệnh… Theo ông Bình, những vi phạm này không chỉ thiệt hại đến quỹ BHXH, BHYT mà còn gây ảnh hưởng đến an toàn xã hội. Đặc biệt, những vi phạm dẫn đến quyền lợi người lao động bị ảnh hưởng, nên xảy ra tình trạng khiếu nại, tố cáo, thậm chí có nơi còn đình công.
Các hành vi nhằm trục lợi quỹ BHXH, BHYT cũng xảy ra ở nhiều địa phương ảnh hưởng đến sự cân bằng của quỹ BHXH, BHYT.
Theo BHXHVN, trong 6 tháng đầu năm 2018, có 60/63 tỉnh, thành phố chi vượt quỹ KCB BHYT; 13 tỉnh, thành phố ước bội chi quỹ trên 200 tỉ đồng và chỉ có 3 tỉnh, thành phố là TP.Hồ Chí Minh, Đồng Nai và Bình Dương cân đối được Quỹ KCB BHYT.
Ông Nguyễn Văn Tùng, Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học, thuộc TAND tối cao, cho biết: Bộ luật Hình sự có hiệu lực thi hành đã hơn 1 năm. Cơ quan BHXH đã gửi gần 40 hồ sơ của các doanh nghiệp, đơn vị vi phạm nghiêm trọng liên quan tới BHXH, BHYT sang cơ quan điều tra. Tuy nhiên, đến nay chưa có vụ án nào được khởi tố.
Cùng với đó, việc khởi kiện của tổ chức công đoàn vẫn gặp nhiều khó khăn do quy định về việc uỷ quyền của người lao động, quyền khởi kiện của các tổ chức công đoàn trong các văn bản liên quan như Luật BHXH, Luật Công đoàn, Bộ luật Tố tụng dân sự, khó thực hiện và nhiều điểm chưa rõ.
Nga Quỳnh (t/h)
