Những ca 'mổ sống' rùng rợn trên mặt trận Tây Nguyên

In dấu chân trên khắp Tây Nguyên

Những tấm ảnh màu trắng đen, nước hình đã bạc phếch, cũ mốc theo thời gian và sự mài mòn đi của những yếu tố ngoại cảnh nhưng chưa bao giờ, chủ nhân của nó hết bảo quản trân trọng và giữ gìn. Nhắc đến ông, đồng đội nhớ ngay đến một chiến sĩ mặc áo blu trắng luôn túc trực, sát cánh trong mỗi trận đánh của họ. Vốn sinh ra trong một gia đình giàu truyền thống cách mạng, ngay từ thuở thiếu thời Nguyễn Văn Hòa đã hăm hở tham gia trong các phong trào cách mạng của học sinh, sinh viên miền Bắc. Sau khi tốt nghiệp trường đại học y dược, ông được cử sang Đức  kiến tập.

> Muốn nhận máy tính bảng Google Nexus 7 không mất một xu nào, hãy vào đây!

Năm 1963, ông trở về nước và bắt đầu sự nghiệp cứu người của mình tại bệnh viện Việt Đức. Ông may mắn được là học trò của người thầy thuốc nổi tiếng, bác sĩ Tôn Thất Tùng. Chính sự dạy bảo, hướng dẫn tận tụy của người thầy danh tiếng đã rèn rũa cho ông chuyên môn vững vàng và phẩm chất y đức của người thầy thuốc. Đất nước lâm nguy, người con mảnh đất Thủ đô yêu dấu tình nguyện xin vào Nam chiến đấu. Lúc này, phía sau ông là người vợ và ba đứa con thơ dại. Dẫu vậy, ông vẫn lên đường hoà vào những đoàn quân vượt Trường Sơn rầm rầm như vũ bão.

Giữa chiến trường khốc liệt, hễ ở đâu có người bệnh là ông tức tốc lên đường. Ảnh tư liệu của gia đình.

Sau một năm ở bên đất bạn Lào làm nhiệm vụ cứu thương, hậu cần, năm 1965, ông được lệnh chuyển lên vùng Tây Nguyên (thuộc mặt trận B3, quân đoàn 3). Lúc này, Mỹ - Ngụy đang ráo riết chuẩn bị cho những chiến dịch lớn trải rộng khặp miền Trung, Tây Nguyên, cuộc chiến ngày càng khốc liệt. Cả ê kíp cứu thương chỉ có mình ông là bác sĩ cùng một số y tá, y sỹ hỗ trợ. Trạm xá tiền tuyến được dựng ngay sau lưng bộ đội. Các anh chiến đấu phía trước, phía sau là trạm xá cứu chữa thương bệnh binh và trực tiếp xử lý những ca bị thương nặng. Sự linh hoạt trong chiến tranh là thế và những người lính mặc blu trắng tuy không trực tiếp cầm súng nhưng cũng chẳng khác gì các chiến sỹ trực tiếp cầm súng. Nơi mổ xẻ, cứu chữa bộ đội bị thương có khi không kịp đào hầm, hào mà phải làm ngay trên mặt đất. Sự sống có khi chỉ được tính bằng giây, bằng phút nên các anh luôn tận dụng mọi thời gian để cứu thương binh.

Đã có không ít máu của bộ đội đã đổ trên mặt trận này, sự hy sinh của họ âm thầm, lặng lẽ dưới những tán rừng già. Các chiến dịch của bộ đội ta ở mặt trận B3 hầu như luôn có dấu chân của ông. Ông không nhớ nổi mình đã bao nhiêu lần suýt chết và bao nhiêu lần bị những mảnh bom mìn văng trúng người, bị thương. Chúng tuy không lấy đi tính mạng của ông nhưng suốt cuộc đời, mỗi khi trái gió trở trời lại đau nhức nhối.

76 tuổi, ông Hoà vẫn miệt mài chữa bệnh cho bà con các dân tộc Tây Nguyên. Ảnh Kỳ Anh.

Những ca "mổ sống" ngàn cân treo sợi tóc

Ông bồi hồi nhớ lại ca "mổ sống" cho chiến sĩ tên Dương quê Hà Nội trong một trận đánh năm 1965. Người lính này bị mảnh pháo bắn xuyên qua đùi, đứt một tinh hoàn. Sau khi cầm máu cho anh Dương, những suy nghĩ trong đầu bác sĩ Hòa cứ đan xen lẫn lộn. Từ trước đến giờ, ông chưa gặp phải trường hợp như vậy bao giờ. Hơn nữa học trong trường và học từ các chuyên gia nước ngoài chỉ là phương pháp chung, không cụ thể từng trường hợp nào. Nhìn người lính bị thương nằm bất động, ánh mắt anh nhìn ông đầy thương cảm. Nếu không phẫu thuật, anh lính sẽ mất máu mà chết.

Ca phẫu thuật thiếu thốn đủ thứ từ dụng cụ đến thuốc gây tê nhưng rồi phút sinh tử của người lính cũng qua, ông đã cứu được mạng sống của anh Dương. Được biết, đến nay, người lính năm xưa ấy vẫn còn sống. Tuy anh đã mất đi thiên chức của người đàn ông nhưng đó là sự khốc liệt của chiến tranh, anh hiểu và thấy mình còn may mắn hơn bao nhiêu đồng đội khác đã hi sinh trên chiến trường ác liệt. Chiến dịch Mậu Thân 1968 tại mặt trận Tây Nguyên diễn ra vô cùng ác liệt. Các cánh quân của ta được lệch tổng công kích vào các trung tâm đầu não của chính quyền Mỹ -  Ngụy. Máu đã đổ trên chiến trường để đổi lấy từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc. Theo đoàn quân ra trận, bệnh viện tiền tuyến có mặt bác sĩ Nguyễn Văn Hòa làm việc suốt ngày đêm.

Ông không thể nhớ nổi mình đã phẫu thuật cho bao nhiêu chiến sĩ khi sinh mệnh họ ngàn cân treo sợi tóc. Còn nhớ năm 1971, chiến sĩ tên Y Nhân bị mảnh bom văng trúng người làm gãy xương đùi, vỡ gan, rách dạ dày. Máu từ người Y Nhân tuôn chảy xối xả, ê kíp cứu thương của bác sĩ Nguyễn Văn Hòa nhanh chóng cầm máu cho Y Nhân. Với ca bị thương nặng như vậy, nếu không kịp thời xử lý thì tính mạng con người chỉ có thể tính bằng giây. Trong cái khó bó cái khôn, bác sĩ Nguyễn Văn Hòa vận dụng bài học từ giảng đường để áp dụng vào chiến trường thực tiễn. Ông tiến hành bó xương đùi lại bằng băng bông thô sơ, lấy cây nứa, lồ ô chẻ ra rồi nẹp vào đùi. Phần gan bị vỡ phải khâu ghép lại, dạ dày rách được khâu trực tiếp. Thuốc gây mê không có nên phần lớn, các chiến sĩ phải cắn răng chịu đau đớn cắt da, cắt thịt theo đúng nghĩa.  Tuy nhiên, ông vẫn khiêm tốn tâm sự: "Những ca như thế, bác sĩ chúng tôi chỉ cố gắng làm hết sức mình chứ không dám chắc sẽ cứu sống được họ. Y Nhân sống được cho đến tận ngày nay là một kỳ tích của ca phẫu thuật thần kỳ. Tập thể bác sĩ chúng tôi chỉ đóng góp một phần nào đó thôi". Y Nhân ngày ấy nay vẫn sống ở Tây Nguyên, thỉnh thoảng có dịp họp mặt họ vẫn gặp nhau. Đối với Y Nhân, bác sỹ Hoà là người đã tái sinh cho anh.

Trường hợp của chiến sĩ Y Linh bị bom nổ dập nát bàn chân, các ngón chân mềm nhũn, rời rạc, máu chảy xối xả.  Bác sĩ Hòa nghiên cứu chớp nhoáng với cả ê kíp phải làm sao giữ lại được đôi chân cho anh. Nếu như cắt bỏ đi thì đơn giản hơn nhưng rồi ông nghĩ đến cảnh mất cả đôi chân mà đau lòng, ông quyết định sẽ cứu sống bàn chân bằng mọi giá. Ngoài kỹ thuật giải phẫu ông từng được học và những kinh nghiệm trong thực tiễn, vị bác sĩ ngồi tỉ mẩn sắp xếp lại thứ tự của từng ngón chân. Chỗ nào dập nát, hư hỏng không thể hồi phục ông mới cắt đi. Điều may mắn là tất cả các ngón chân của Y Linh đều còn nguyên. Bác sĩ Hòa rút ngắn bàn chân của Y Linh lại sau đó tiến thành nối các khớp xương, gân và mạch máu. Bàn chân Y Linh tuy không lành lặn nhưng vẫn có thể đi lại được mà không phải dùng đến nạng gỗ. Đó là sự kỳ diệu ngoài sức tưởng tượng của y học. Cho đến bây giờ ngồi nhớ lại khoảng thời gian sống cùng bom đạn và những ca cứu thương khủng khiếp nhất trong đời làm bác sĩ của mình, ông vẫn thấy nó thật kỳ diệu.

Song, hạnh phúc và may mắn không đến với tất cả những người lính bị thương. Trong hoàn cảnh rừng thiêng nước độc, thiếu thốn trăm bề, dù đã cố bằng mọi giá cứu mạng cho chiến sỹ nhưng các anh vẫn vĩnh viễn nằm lại với rừng xanh, núi đỏ và yên nghỉ trong lòng đất mẹ. Chiến tranh kết thúc, như một phần của số phận, ông quyết chọn mảnh đất Tây Nguyên là quê hương thứ hai của mình. Ông nguyện gắn trọn cuộc đời còn lại với nghề y với một tâm niệm đã theo ông suốt cuộc đời, đó là cứu người. Đơn giản chỉ thế thôi. 

Kỳ Anh