Những điểm cần lưu ý khi chăm sóc bệnh nhân sau hóa trị

Về chế độ dinh dưỡng

Hóa trị giúp bệnh nhân “thoát khỏi” ung thư. Nhưng hóa trị cũng làm “hao mòn” cơ thể người bệnh. Do đó, dinh dưỡng đối với người bệnh là một trong 3 yếu tố phải đặt lên hàng đầu. Người nhà cần phải đặc biệt quan tâm đến những thực phẩm bệnh nhân ăn uống hàng ngày.

Đối với bệnh nhân ung thư sau hóa trị cơ thể trở nên rất yếu ớt do các tác dụng phụ của hóa chất chống ung thư. Bệnh nhân sau hóa trị cần được bổ sung thực phẩm giàu dinh dưỡng nhưng dễ tiêu để tránh các tổn thương hệ tiêu hóa vốn đang rất yếu. Cá, thịt trắng, và trứng là những thực phẩm giàu dinh dưỡng và dễ hấp thụ cho bệnh nhân. Đồng thời bệnh nhân cũng rất cần bổ sung khoáng chất và vitamin để bù đắp lượng thiếu hụt và suy giảm do quá trình hóa trị. Các loại rau xanh như bắp cải, xà lách, súp lơ, cà rốt rất phù hợp để thực hiện nhiệm vụ này.

Quá trình hóa trị thường gây ra một số tổn thương nhất định đối với các hệ cơ quan tiêu hóa, tuần hoàn và hô hấp, để cung cấp đủ nguyên liệu phục hồi và tăng cường thể trạng cho bệnh nhân, hoa quả và các sản phẩm chất béo có lợi cần được bổ sung hợp lý. Bưởi, mật ong, dầu ô liu, dầu cá.

Các hình thức chế biến thực phẩm cần hướng tới mục tiêu dễ dễ ăn, dễ hấp thụ như ninh hầm lấy nước, xay nhuyễn nấu súp hoặc cháo, các dạng sinh tố hoặc viên dinh dưỡng.

Nếu sử dụng đúng loại thực phẩm có thể tiếp thêm năng lượng giúp người bệnh vượt qua điều trị một cách dễ dàng. Nhưng chỉ cần “lơ là” một chút hoặc bổ sung cho người bệnh nhưng phẩm không phù hợp cũng có thể khiến họ buộc phải kéo dài điều trị, bị trả về do khối u phát triển đột biến hoặc bị suy kiệt nhanh chóng. Vì vậy khi chăm sóc bệnh nhân sau hóa trị, cần hết sức lưu ý vấn đề dinh dưỡng.

Về khả năng miễn dịch

Hầu hết các loại thuốc trị ung thư đều sẽ ảnh hưởng xấu đến tủy xương, từ đó làm giảm khả năng tạo bạch cầu của bệnh nhân. Trong khi đó Bạch cầu là những tế bào có thể tiêu diệt vi khuẩn từ đó duy trì sức đề kháng và miễn dịch tự nhiên của cơ thể. Quá trình hóa trị ung thư có thể làm suy giảm sức đề kháng của người bệnh, tạo cơ hội cho vi trùng xâm nhập và gây bệnh.

Khi số lượng bạch cầu thấp hơn bình thường, người nhà và bệnh nhân cần lưu ý những hoạt động sau đây nhằm đề phòng sự nhiễm trùng.

– Trước khi ăn, trước và sau khi ngủ, bệnh nhân phải rửa tay sạch sẽ.

– Cần hỏi bác sĩ trước khi muốn sử dụng thuốc đặt trực tràng.Yêu cầu bác sĩ và y tá tư vấn nếu vùng trực tràng hậu môn bị viêm tấy, hoặc chảy máu. Rửa nhẹ nhàng và kỹ lưỡng vùng hậu môn sau khi đại tiện.

– Khi chăm sóc bệnh nhân sau hóa trị  nên để họ tránh những nơi đông người. Những người có bệnh về vấn đề nhiễm trùng, chẳng hạn như cúm, sởi, cảm, thủy đậu.

– Cần tránh xa trẻ em đang trong đợt chủng ngừa.

– Cẩn thận khi sử dụng, dao lam, kim hoặc dao

– Cần sử dụng loại bàn chải đánh răng mềm.

– Không nên làm trầy xước những mụn nhọt.

– Tắm bằng nước ấm mỗi ngày, không chà xát cơ thể, lau khô bằng khăn mềm

– Sử dụng những chất bôi da để làm lành các vết thương nhỏ trên da nếu da bị trầy xước và khô.

– Khi bị trầy xước cần rửa sạch vết cắt hoặc vết trầy ngay với xà phòng, nước ấm và dung dịch sát khuẩn.

– Mang găng khi tắm gội cho trẻ con, khi làm vườn hoặc tắm gội gia súc, vật nuôi.

Ngoài ra bệnh nhân và người nhà có thể tham khảo và nên sử dụng một số sản phẩm thuốc hoặc thực phẩm chức năng giúp tăng cường miễn dịch. Đối với thể trạng của đại bộ phận bệnh nhân sau hóa trị tại Việt Nam nên ưu tiên sử dụng các sản phẩm tăng miễn dịch có nguồn gốc đông y như đông trùng hạ thảo, nấm lim xanh, linh chi, thái dương...v...v…

Đặc biệt hiện nay các sản phẩm đông trùng hạ thảo, nấm lim xanh, tảo đã xuất hiện phổ biến trên thị trường và được đón nhận tích cực bợi cộng đồng y tế, người bệnh nên rất dễ tìm kiếm và sử dụng. Tại Việt Nam sản phẩm tăng miễn dịch của công ty Herbavina là một trong những sản phẩm tốt nhất hiện nay.

Luyện tập tăng cường thể trạng sau hóa trị

Nhiều bệnh nhân ung thư ngại vận động sau hóa trị bởi lo ngại các bài tập dễ khiến họ cảm thấy mệt mỏi, mất sức hơn. Nhưng các nghiên cứu cho thấy, luyện tập phù hợp, theo chỉ dẫn của bác sĩ không khiến bạn cảm thấy mệt mỏi mà còn giúp tăng cường thể chất, cải thiện các chức năng miễn dịch, giảm khả năng hoạt động của các tế bào ung thư.

Đặc biệt, đối với bệnh nhân hóa trị liệu, hóa chất không chỉ tiêu diệt tế bào ung thư mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến các tế bào khỏe mạnh khác như tế bào máu; khiến cơ thể dễ bị thiếu máu , gây cảm giác mệt mỏi triền miên, tế bào miễn dịch làm giảm khả năng đề kháng của cơ thể. May mắn thay, luyện tập góp phần đẩy lùi nguy cơ này cũng như hiện tượng suy yếu cơ bắp do tác dụng phụ của hóa chất. 

Đối với từng dạng bệnh, tình hình sức khỏe và tuổi tác của bệnh nhân mà các chuyên gia đưa ra các bài tập khác nhau. Thông thường, sau một đến bảy ngày phẫu thuật, nếu không phải kiêng kị thì bệnh nhân nên nhờ người nhà giúp đỡ trong việc đi lại, tập những động tác nhẹ nhàng ở bốn chi nhằm thúc đẩy chức năng tiêu hóa, hấp thu dinh dưỡng.

Đối với từng dạng bệnh ung thư, thể trạng và tuổi tác của người bệnh mà cần có các bài tập khác nhau. Thông thường, sau một đến bảy ngày quá trình hóa trị, nếu không phải kiêng kị thì bệnh nhân nên có thể nhờ người nhà giúp đỡ trong việc đi lại, tập những động tác nhẹ nhàng ở bốn chi nhằm thúc đẩy chức năng tiêu hóa, hấp thu dinh dưỡng.

Thời gian duy trì vận động phụ thuộc vào cảm giác chủ quan của người bệnh theo xu hướng tăng dần. Nên lưu ý một số phương pháp nhằm tăng cường động lực vận động cho người bệnh như bạn tập cùng, ăn mặc phù hợp, vận động nhẹ bằng cách công việc như làm vườn, dọn dẹp.

Lời kết

Trên đây là 3 lưu ý đối với dinh dưỡng, miễn dịch và tập luyện đối với việc chăm sóc bệnh nhân sau hóa trị. Các lưu ý trên đây cùng với sự tư vấn của các chuyên gia và đặc biệt là sự tận tâm của gia đình và người thân, sẽ giúp các bệnh nhân trải qua hóa trị cảm thấy vững vàng hơn, sức khỏe sớm phục hồi đẩy lùi bệnh tật. Cuộc sống của bệnh nhân trải qua hóa trị có thể sẽ không còn nặng nề và u ám, mà thay vào đó là những tháng ngày lạc quan vui sống với niềm tin sẽ chiến thắng căn bệnh ung thư.

Thế Hưng