Ông Phạm Viết Đóa (thôn Bình Khê, xã Ninh Nhất, thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình) là người đầu tiên đưa con ốc nhồi (ốc bươu đen) vào trong núi sâu để nuôi. Ông luộc chín rau củ, quả, cũng như muối cây khoai dại…cho ốc nhồi ăn. Nhờ bí quyết nuôi ốc nhồi chả giống ai này mà gia đình ông Đóa có thu nhập hàng trăm triệu đồng/năm.
Chia sẻ với Dân Việt, ông Đóa cho biết: "Trước kia tôi từng đi nhiều nơi, làm nhiều nghề để kiếm sống, nhưng rồi lại quay về quê hương làm nông nghiệp. Năm 2015, tôi tình cờ lên tỉnh Phú Thọ thăm một người bạn, lúc đó được bạn giới thiệu tới con ốc nhồi làm tôi liên tưởng đến diện tích đất gia đình đang có".
Nghĩ là làm, khi trở về, ông Đóa quyết định đầu tư 30 triệu đồng để vệ sinh ao nuôi, mua con ốc giống nuôi thí điểm, nhưng được một thời gian ốc chết hết. Năm thứ hai ông tiếp tục đầu tư ốc nhồi nhưng nuôi vẫn chết.
Ông Phạm Viết Đóa thành công với mô hình nuôi ốc nhồi (còn gọi là ốc bươu đen).Ảnh: Vũ Thượng/báo Dân Việt
Không nản chí, ông Đóa đã liên hệ tới người bạn nuôi ốc nhồi ở Phú Thọ, đi tham quan các mô hình nuôi ốc trên địa bàn, đọc sách, báo, tivi… Từ đó cũng học hỏi thêm được nhiều bài học kinh nghiệm để nuôi con ốc nhồi thành công.
Ông Phạm Viết Đóa bật mí một số kinh nghiệm mà ông đã học, đúc kết suốt nhiều năm "ăn ngủ" với con ốc nhồi trong núi sâu như sau: Sau mỗi trận mưa con ốc nhồi hay bị chết lai rai hoặc hàng loạt bởi ốc bị sốc nhiệt.
Ông Đóa rắc vôi bột quanh ao nuôi ốc nhằm ngăn ngừa nhiễm phèn. Ảnh: Vũ Thượng/báo Dân Việt
Cách khắc phục vấn đề này là nên lội xuống ao khua nước nhằm tạo trung hòa giữa nước mưa và nước ao. Đồng thời, dùng nước vôi té lên mặt ao để giảm độ PH cho ao nuôi con ốc nhồi.
Theo ông Đóa, khi cho con ốc nhồi ăn hằng ngày, bà con nông dân cần lưu ý lượng thức ăn. Ví dụ buổi tối cho ốc ăn, sáng mai kiểm tra nếu thấy thức ăn vẫn còn dư thừa thì dừng lại, đợi hết thức ăn mới cung cấp tiếp. Điều này giúp môi trường ao nuôi không bị ô nhiễm, con ốc nhồi khỏe mạnh, không lo mắc các bệnh về đường ruột.
Ông Đóa kiểm tra rau, củ muối để cho ốc nhồi ăn. Ảnh: Vũ Thượng/báo Dân Việt.
Bên cạnh đó, thức ăn cung cấp cho con ốc nhồi cần nấu chín hoặc ủ với men (làm từ cám gạo). Theo ông Đóa việc chăm sóc kiểu này giúp con ốc nhồi không bị các độc tố tấn công, đảm bảo chất dinh dưỡng để ốc phát triển.
Để chủ động ốc giống cho vụ mới, khi ốc đẻ trứng cần thu gom lại đưa vào thùng xốp để ấp, khi ốc con nở mới đưa ra ao nuôi tiếp. Việc thu gom trứng ốc với mục đích quản lý được nguồn ốc giống, ngoài ra còn tránh được việc hao hụt trứng ốc.
Đối với mùa hè nóng bức, ông Đóa tăng cường bơm nước vào ao nuôi ốc, mực nước duy trì khoảng 1 mét, quanh bên có thể trồng cây mùng, thả bèo tây…tạo bóng mát ao nuôi.
Ở miền Bắc khó nhất đối với người nuôi ốc nhồi là có một mùa đông lạnh giá, có nhiều ngày nhiệt độ xuống thấp là trở ngại chính đối với phát triển nghề nuôi ốc nhồi.
Để khắc phục vấn đề này, ông Đóa đã gom hết ốc bố mẹ lại đưa vào tráng cước, phía trên là lớp bèo tây (hay còn gọi cây lục bình), đồng thời phủ bạt chắn gió bao quanh. Đối với hộ nào có điều kiện nên lắp đặt khung, tạo nhà riêng cho con ốc nhồi trú đông.
Con ốc nhồi nuôi khoảng 4 tháng là có thể bán thương phẩm với giá từ 70.000-80.000 đồng/kg, còn ốc giống bán giá 4 triệu đồng/vạn.
Ông Đóa thổ lộ năm 2023, riêng nguồn thu từ bán ốc giống, thương phẩm lãi khoảng 350 triệu đồng. Năm 2024, ông tiếp tục tăng thêm diện tích nuôi ốc và sản lượng dự kiến khoảng 20 tấn.
Kỹ thuật nuôi thương phẩm ốc nhồi
Theo website Trung tâm Khuyến nông quốc gia, ốc nhồi (còn gọi là ốc bươu đen) là loại thực phẩm được thị trường ưa chuộng. Với kỹ thuật nuôi, cách chăm sóc khá đơn giản, nuôi ốc nhồi đang là một hướng phát triển kinh tế mới giúp nhiều hộ nông dân làm giàu.
1.Chuẩn bị hệ thống ao nuôi ốc nhồi thương phẩm
- Vị trí ao nuôi: nên chọn những nơi có nguồn nước sạch và có khả năng cấp, thoát nước thuận lợi. Ao nuôi không nên quá lớn vì sẽ khó chăm sóc và quản lý địch hại; diện tích ao phù hợp từ 1.000-2.500 m2.
- Thiết kế ao nuôi hình chữ nhật với chiều rộng khoảng 6-8 m; bờ ao thiết kế cao hơn mức nước tối thiểu là 0,5 m; đáy ao bằng phẳng, dốc về phía cống tiêu nước.
- Trước khi nuôi cần tát cạn, tẩy dọn sạch bùn ao, rắc vôi bột với liều lượng 5 – 8 kg/100m2 để diệt tạp và khử trùng ao nuôi. Sau 10-15 ngày phơi khô đáy ao, lấy nước vào ao nuôi qua lưới lọc để chắn các sinh vật khác vào hại ốc. Độ sâu mức nước trong ao từ 0,5 - 0,8m.
- Thả bèo lục bình hoặc bèo cái xung quanh ao để làm vật bám cho ốc, diện tích thả bèo chiếm 20-30% diện tích ao nuôi; làm khung ngăn bèo không để bèo phát tán ra ao. Thả bèo tấm, các loại rong đuôi chồn,... tạo thức ăn tự nhiên trong ao. Làm thêm giàn mướp xung quanh bờ ao vừa tạo bóng mát cho ao nuôi và lấy quả làm thức ăn cho ốc.
- Chuẩn bị ao xong và kiểm tra chất lượng nước ổn định (pH: 7,0 – 8,5, hàm lượng ô xy hòa tàn tan > 4 mg/l, độ kiềm duy trì từ khoảng 70,0 -120,0 mg CaCO3/l) thì tiến hành thả ốc giống.
2. Lựa chọn và cách thả ốc giống
- Chọn mua ốc giống ở các cơ sở sản xuất có uy tín; ốc giống có kích cỡ từ 0,3 - 0,5 g/con trở lên, ốc giống đồng đều, khỏe mạnh, không bị bệnh, không mòn vỏ, màu sắc tươi sáng.
- Cách thả giống: Thả ốc vào lúc thời tiết mát (chiều tối hoặc sáng sớm). Không nên thả ốc giống lúc trời nắng hoặc mưa. Khi thả ốc cần lưu ý thả ốc lên các vật nổi trên mặt nước ao (tấm xốp, lá chuối, vật liệu nổi khác,…) để ốc thích nghi dần với môi trường ao nuôi và sẽ tự bò ra ao. Không được thả trực tiếp ốc xuống ao, ốc sẽ bị chìm xuống đáy ao và bị chết. Mật độ giống thả nuôi trong ao là 80-100 con/m2.
- Thời vụ nuôi: Ở miền Bắc thả ốc giống từ tháng 4 đến tháng 6 hàng năm để ốc kịp phát triển đạt kích cỡ thương phẩm, tránh thời tiết lạnh giá của mùa đông (vì khi mùa đông ốc không lớn và dễ bị chết do nhiệt độ xuống thấp).
3. Thức ăn và cách cho ăn
Ốc nhồi là loại ăn tạp thiên về thực vật như: thực vật thủy sinh, lá sắn, bèo tấm, rau muống,...; các loại củ quả (khoai lang, bí đỏ, mướp, bí xanh, đu đủ,..), bột ngũ cốc (bột cám, bột đậu nành, bột ngô ....). Thức ăn công nghiệp viên nổi (hàm lượng protein từ 20-24%) cũng là nguồn thức ăn rất tốt.
- Lượng thức ăn và cách cho ăn: Lượng thức ăn được tính dựa trên khối lượng ốc trong ao và khả năng ăn của ốc. Trong 1 tháng đầu cho ăn ở mức 5-6% tổng khối lượng ốc trong ao; từ tháng thứ 2 đến tháng thứ 3 cho ăn 3-4 % khối lượng ốc trong ao, từ tháng thứ 4 đến khi thu hoạch ốc cho ăn 2-3% khối lượng ốc trong ao. Cho ăn 02 lần/ngày vào lúc sáng sớm (6 - 7 giờ sáng) và chiều tối (5 – 6 giờ tối).
Lưu ý:
+ Thức ăn xanh để nguyên cả lá, không băm nhỏ vì ốc có tập tính bám, nó thường bám dưới mặt lá để ăn.
+ Thức ăn tinh: mỗi ngày chỉ cho ăn thức ăn tinh 1 lần. Lượng thức ăn được điều chỉnh theo khả năng ăn của ốc, khoảng 0,5 – 1,0% khối lượng ốc trong ao.
+ Trước khi cho ốc ăn lần sau phải kiểm tra thức ăn lần trước, nếu thấy còn thức ăn cũ thì phải vớt hết rồi mới cho thức ăn mới, đồng thời giảm khẩu phần cho ăn. Thức ăn phải biết rõ nguồn gốc, đảm bảo an toàn, không thu gom thức ăn rau củ quả thu gom ngoài chợ vì dễ có thuốc, hóa chất bảo quản, ốc ăn vào sẽ bị chết.
4. Quản lý môi trường ao nuôi và phòng trừ dịch bệnh
Chất lượng môi trường nước ảnh hưởng lớn đến quá trình phát triển của ốc. Do đó cần phải đảm bảo môi trường nước ổn định, sạch và duy trì các yếu tố môi trường thuận lợi cho ốc phát triển (pH: 7,0 – 8,5 hàm lượng ô-xy hòa tàn tan > 4 mg/l, độ kiềm khoảng 70,0-120,0 mg CaCO3/l, nhiệt độ nước từ 22-30 độ C).
Trong thời gian 2 tháng nuôi đầu không cần thay nước, trừ khi ốc bị bệnh. Sang tháng nuôi thứ 3, định kỳ 2 tuần thay nước 1 lần, mỗi lần thay 30-35% lượng nước trong ao. Sử dụng các vi sinh để làm sạch môi trường ao nuôi, định kỳ 2 tuần/1 lần. Bổ sung khoáng CaCO3 và vitamin C để tăng cường sức đề kháng cho ốc, hạn chế dịch bệnh cho ốc.
Hàng ngày theo dõi, quan sát hoạt động ốc trong suốt quá trình nuôi; kiểm tra hệ thống ao bờ nuôi và kiểm soát các địch hại của ốc.
5. Thu hoạch ốc thương phẩm
- Ốc nhồi sau khi nuôi từ 3-4 tháng đạt trọng lượng 25-30 con/kg thì có thể tiến hành thu hoạch. Tỷ lệ sống đạt 75-80%, năng suất đạt 10-15 tấn/ha.
Ốc nhồi thương phẩm đạt 25-30 con/kg cho thu hoạch
- Phương pháp thu hoạch: Buổi sáng và buổi tối ốc thường nổi lên bám vào lá sắn, rễ bèo để ăn nên việc thu hoạch rất dễ. Có thể thu tỉa bằng cách dùng thuyền đi quanh bờ ao để bắt những con to.
- Nếu muốn thu hoạch toàn bộ ốc còn lại trong ao thì sau khi dùng thuyền thu tỉa, có thể tháo cạn nước ao, bắt ốc bằng tay hoặc dùng cào sắt để gom ốc. Chú ý ốc thường chui sâu dưới đáy ao khi rút cạn nước, vì vậy cần bắt kỹ để tránh bỏ sót ốc trong ao.
Lưu ý:
+ Nên thu hoạch ốc trước mùa đông vì khi nhiệt độ xuống dưới 12 độ C, ốc sẽ chết.
+ Nếu lưu giữ ốc qua đông làm ốc bố mẹ sang năm thì cần có biện pháp trú đông cho ốc hiệu quả, nhất giữ ẩm và che chắn gió, mưa, cũng như ngăn các động vật như chuột, rắn, chim, cò, ếch nhái,… vào bể hại ốc. Trong thời gian trú đông không cần cho ốc ăn, chỉ cần giữ ẩm cho ốc.
Minh Hoa (t/h)
