Ô nhiễm ánh sáng “âm thầm” hủy hoại con người

Sát thủ vô hình

Từ trước đến nay, người ta đã quen với ô nhiễm môi trường và biết rõ các ảnh hưởng của nó đến cuộc sống con người. Nhưng thực sự chưa bao giờ, người ta ý thức tới một mối nguy hiểm tiềm tàng khác đang "lớn dần", đó là sự ô nhiễm ánh sáng. Cụm từ "ô nhiễm ánh sáng" mấy năm gần đây mới được phổ biến rộng rãi. Ô nhiễm ánh sáng là việc chiếu sáng quá mức hoặc ánh sáng nhân tạo gây khó chịu cho con người.

Theo định nghĩa của Hiệp hội bầu trời tối quốc tế (IDA) xác định, ô nhiễm ánh sáng là bất kỳ tác động bất lợi của ánh sáng nhân tạo bao gồm cả ánh sáng trên bầu trời, ánh sáng chói, xâm nhập ánh sáng, ánh sáng lộn xộn, giảm tầm nhìn vào ban đêm và lãng phí năng lượng.

Ảnh chụp trái đất lung linh ánh đèn từ vệ tinh của Canada gửi về

Thực tế cho thấy, con người đang quá lạm dụng vào nguồn ánh sáng từ bóng đèn điện. Ở những thành phố lớn, những chiếc đèn đường sáng rực, đèn cao áp chiếu sáng công trường, những biển hiệu quảng cáo... đã tạo ra một nguồn ô nhiễm vô hình, một sát thủ trực tiếp ảnh hưởng tới sức khỏe của con người.

Theo các nhà khoa học, năng lượng phát sinh từ việc chiếu sáng ban đêm làm tăng một lượng lớn khí CO2 và các loại khí nhà kính khác. Hơn nữa, nó còn góp phần vào hiệu ứng ấm lên của trái đất. Tất cả đều do nhu cầu lãng phí về năng lượng ánh sáng của con người.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO, ánh sáng không cần thiết và thiết kế thiếu hợp lý được coi là một dạng ô nhiễm. Trong một thế giới ngày càng hiện đại hơn, dạng ô nhiễm này đang tác động đến chúng ta một cách âm thầm. Nó chính là một "sát thủ thị lực" đáng sợ đối với con người. Ở những thành phố lớn, người ta thường xuyên không ngủ được, đồng hồ sinh học bình thường trong cơ thể con người đã bị đảo lộn.

Dù chưa xác định được chính xác lượng ánh sáng tiếp xúc về đêm bao nhiêu thì được xem là quá mức, nhưng các nhà khoa học có thể đưa ra khẳng định về những căn bệnh liên quan đến ánh sáng thường phổ biến ở những xã hội công nghiệp hóa. Nghiên cứu của trường đại học Haifa (Israel) kết luận, phụ nữ sống ở những vùng đô thị nhiều ánh sáng nhân tạo có nguy cơ mắc bệnh ung thư cao hơn 73% so với những phụ nữ ở những nơi tận dụng chiếu sáng tự nhiên. Hiện nay WHO đã thêm các hoạt động liên quan đến rối loạn nhịp sinh học vào danh sách các yếu tố gây ra bệnh ung thư.

Trong khi đó, ô nhiễm ánh sáng từ các bóng đèn màu sắc sặc sỡ (còn gọi là ô nhiễm ánh sáng màu) không những tạo ra bất lợi đối với mắt mà còn gây rối loạn cho thần kinh, khiến cho con người dễ xuất hiện các triệu chứng choáng váng chóng mặt, khó chịu trong người, buồn nôn, mất ngủ, mất tập trung, cơ thể mệt mỏi, cáu gắt thường xuyên, buồn phiền... Theo nghiên cứu, nếu như bị các tia tử ngoại sinh ra bởi các bóng đèn ánh sáng màu trong sân khấu chiếu xạ trong thời gian dài sẽ xuất hiện các triệu chứng chảy máu mũi, rụng răng, đục thủy tinh thể, thậm chí dẫn tới bệnh máu trắng và các bệnh nguy hiểm khác.

Nguyên nhân khác gây ra ô nhiễm ánh sáng chính là kính gương. Kính gương được sử dụng phổ biến bởi sự mỹ quan, cách nhiệt tốt, trọng lượng nhẹ. Các kiến trúc cao tầng một thời dùng loại kính này để tăng tính thẩm mỹ cho các tòa nhà. Tuy nhiên, hậu quả rõ nhất do kính gương mang lại là sự phản xạ ánh sáng, gây nguy hiểm cho người lái xe.

Các vụ tai nạn giao thông tăng lên đáng kể từ khi kính gương là vật liệu chính lắp đặt trong các tòa nhà cao tầng trong thành phố. Không những thế, nhiệt độ tại các thành phố này cũng tăng cao hơn so với các vùng nông thôn hay tỉnh lẻ. Một thời gian khá dài, người ta không hiểu vì sao nhiệt độ thành phố lớn lại cao đến vậy hay sức khỏe con người giảm sút rất nhiều, tỉ lệ ung thư tăng lên một cách rõ rệt.

Ô nhiễm ánh sáng đang diễn ra âm thầm do chúng ta chưa nhận thức được tác hại của nó. Việc chiếu sáng quá mức có thể gây những tác động đáng sợ đến con người hơn là việc chúng ta không thể ngắm được bầu trời đêm đầy sao. Trong tự nhiên, ô nhiễm ánh sáng còn gây xáo trộn mối quan hệ tự nhiên giữa động vật ăn thịt và con mồi cũng như chu kỳ sinh sản của động vật hoang dã.

Chính vì vậy, các nhà khoa học đã đưa ra lời cảnh báo đến toàn cầu về sự ô nhiễm ánh sáng do con người tạo ra. Con người đang phải hứng chịu sự tác động của nó một cách từ từ và "nhẹ nhàng" bởi hậu quả nó để lại không thể nhìn thấy bằng mắt thường hay sờ nắn được.

Thành phố luôn sáng đèn về đêm - nguyên nhân gây ra ô nhiễm ánh sáng

Gồng mình chống chọi nguy cơ

Điện năng và ánh sáng là cơ sở của sự phát triển kinh tế và đáp ứng nhu cầu của cuộc sống con người. Tất nhiên, các nước phát triển không thể thiếu hai yếu tố này. Nhưng với sự đe dọa của ô nhiễm ánh sáng như hiện nay, các nhà khoa học đang nỗ lực nghiên cứu các nguồn thay thế, giảm bớt tác hại tiềm tàng do ánh sáng nhân tạo mang lại. Để giải quyết vấn đề cấp bách này, các nhà khoa học ở một số quốc gia đã chuyển sang biện pháp sử dụng "màu sinh thái". "Màu sinh thái" là những màu sắc đem lại cảm giác dễ chịu cho đôi mắt, không gây phản quang hay ảnh hưởng đến sức tập trung của thị giác.

Chẳng hạn như khi trang trí kiến trúc trong phòng, người ta sử dụng màu vàng lúa, xanh nhạt thay cho mầu trắng kích thích mắt, thậm chí trang phục cũng cần theo màu sinh thái, không nên mặc quần áo màu trắng tuyết gây ra cảm giác không dễ chịu cho thị giác người xung quanh. Ngoài ra, các nhà khoa học còn khuyến khích mọi người nên sử dụng đèn có lồng cách nhiệt, giảm công suất chiếu sáng ngoài trời. Bóng đèn có lồng cách nhiệt (thường là lồng kính) tốn ít công suất và giúp tiết kiệm năng lượng, chi phí và giảm thiểu ảnh hưởng đến môi trường sinh thái.

Trong 5 năm qua, hãng Philips nổi tiếng đã đầu tư khoảng 400 triệu euro vào "công nghệ ánh sáng xanh", không gây ô nhiễm. Theo ước tính, nếu thay thế tất cả những bóng đèn "tiêu chuẩn" đang sử dụng tại châu Âu bằng loại bóng đèn tiết kiệm năng lượng mới, thì lượng khí thải nhà kính carbon dioxide có thể giảm 28 triệu tấn một năm, tương đương 50 triệu thùng dầu hỏa.

Tại Anh, dự án "ánh sáng đô thị" trị giá 100 triệu bảng đang được tiến hành tại thành phố Leeds để thay thế 80% ánh sáng đường phố trong 5 năm. Đây là dự án cải tạo, chống ô nhiễm ánh sáng lớn nhất ở Anh, mà mục tiêu là thay thế ánh đèn vàng vọt bằng ánh sáng trắng thân thiện với môi sinh và tiết kiệm hơn 20% điện năng.

Hồng Nhung