Phiên tòa trực tuyến là nhu cầu tất yếu

Tổ chức phiên tòa trực tuyến là nhu cầu, xu hướng tất yếu

Chiều 23/10, tiếp tục Chương trình làm việc của Kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XV, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình đã trình bày Tờ trình dự thảo Nghị quyết quy định về việc tổ chức phiên tòa trực tuynế.

Theo Chánh án Nguyễn Hòa Bình, trong thời gian qua, do tình hình dịch bệnh Covid-19 có chiều hướng diễn biến phức tạp, một số tỉnh, thành phố phải áp dụng biện pháp cách ly toàn xã hội do đó, hoạt động xét xử của Tòa án cũng bị ảnh hưởng.

Nhiều vụ án đến hạn nhưng không thể đưa ra xét xử theo quy định; một số vụ án bị kéo dài thời hạn giải quyết do đương sự, bị can, bị cáo đang cư trú hoặc bị tạm giam ở vùng có dịch nên không thể trực tiếp tham gia phiên tòa.

Để thích ứng với trạng thái bình thường mới, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho rằng phải đổi mới phương thức quản trị quốc gia trong đó ứng dụng công nghệ thông tin, phát triển xã hội số, kinh tế số là giải pháp sáng suốt hiện nay.

“Quốc hội, Chính phủ cũng phải tổ chức họp và điều hành một số hoạt động qua phương thức trực tuyến. Tòa án tất yếu áp dụng xét xử trực tuyến nhằm khẩn trương đưa các vụ án ra xét xử theo đúng thời hạn luật định, kịp thời bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân, ổn định trật tự an toàn xã hội và bảo đảm công tác phòng chống dịch bệnh”, ông Nguyễn Hòa Bình nói.

Về khuôn khổ pháp lý, hiện nay, các đạo luật về tố tụng tư pháp đã có một số quy định về tố tụng điện tử, tố tụng trực tuyến, tạo cơ sở bước đầu cho việc tổ chức phiên tòa trực tuyến. Một số Tòa án khi tổ chức phiên tòa xét xử vụ án xâm hại tình dục, vụ án tham nhũng và một số vụ án khác có nhiều người tham gia tố tụng đã cho Luật sư, bị hại, người làm chứng… tham gia phiên tòa tại phòng khác với sự hỗ trợ của các thiết bị điện tử.

Ở bình diện quốc tế, cho rằng đây là xu thế toàn cầu, ông Nguyễn Hòa Bình nêu thực tế ở các nước có nền khoa học công nghệ phát triển (như Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc,...) đã tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động tư pháp. Từ cung cấp dịch vụ hành chính tư pháp trực tuyến; tống đạt điện tử; cung cấp, tiếp nhận chứng cứ điện tử, trực tuyến…đến xét xử trực tuyến đều được thực hiện một cách thường xuyên và dần thay thế hoạt động tố tụng truyền thống.

Ông Nguyễn Hòa Bình khẳng định: “Tổ chức phiên tòa trực tuyến là nhu cầu, xu hướng tất yếu của hoạt động tư pháp; xét xử trực tuyến nói riêng, tố tụng trực tuyến nói chung phù hợp với chủ trương của Đảng, các nguyên tắc, tố tụng do pháp luật quy định và đáp ứng yêu cầu cấp bách thực tiễn hiện nay".

Đề xuất thi hành Nghị quyết từ ngày 01/01/2022.

Từ thực trạng nêu trên, ông Nguyễn Hòa Bình cho biết, việc xây dựng và ban hành Nghị quyết của Quốc hội nhằm hướng đến việc tổ chức phiên tòa trực tuyến bảo đảm tư pháp không chậm trễ, xét xử nhanh chóng, kịp thời; bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân có liên quan.

Bên cạnh đó, cũng tạo cơ chế thuận lợi để tổ chức và cá nhân tham gia phiên tòa, tiết kiệm chi phí xã hội.

Đồng thời, tổ chức phiên tòa trực tuyến góp phần nâng cao hiệu quả năng lực hoạt động của Tòa án, bảo đảm từng bước chuyên nghiệp, hiện đại, phù hợp xu thế quốc tế, là bước đi cần thiết cho việc xây dựng Tòa án điện tử.

Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao cũng chỉ ra một số quan điểm cần đảm bảo trong việc ban hành Nghị quyết như thực hiện đúng các chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng về cải cách tư pháp và xây dựng xã hội số; Bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp; bảo đảm quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.

Bảo đảm các nguyên tắc pháp quyền: Độc lập, công khai, bình đẳng, dân chủ, nghiêm minh, khách quan, đúng pháp luật và trật tự tôn nghiêm; Bảo đảm an toàn, an ninh thông tin mạng theo quy định của pháp luật; Tham khảo, có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế về xét xử trực tuyến, để tiếp thu phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam.

Về nội dung cơ bản của Nghị quyết, Tòa án nhân dân tổ chức phiên tòa trực tuyến để xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm vụ án hình sự, dân sự và hành chính có tính chất, tình tiết đơn giản; tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ vụ án rõ ràng.

Theo đó, Phiên tòa trực tuyến là phiên tòa được tổ chức tại Phòng xử án, có sử dụng các thiết bị điện tử, liên kết với nhau thông qua môi trường mạng, cho phép bị cáo, bị hại, đương sự, người tham gia tố tụng khác tham gia phiên tòa tại địa điểm khác do Tòa án quyết định, nhưng vẫn bảo đảm trực tiếp theo dõi đầy đủ hình ảnh, âm thanh và tham gia tất cả trình tự, thủ tục tố tụng của phiên tòa bằng lời nói, hành vi tố tụng trực diện, liên tục, công khai, có sự chứng kiến của các chủ thể vào cùng một thời điểm.

Nghị quyết giao Tòa án nhân dân tối cao chủ trì, phối hợp với Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Công an và cơ quan có liên quan quy định chi tiết và hướng dẫn việc tổ chức thực hiện phiên tòa trực tuyến.

Nếu được thông qua, Nghị quyết có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2022.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp (UBTP) của Quốc hội Lê Thị Nga đã trình bày Báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết quy định về việc tổ chức phiên tòa trực tuyến.

Theo đó, UBTP tán thành với TANDTC về sự cần thiết ban hành Nghị quyết về tổ chức phiên tòa trực tuyến là cần thiết trong tình hình hiện nay.

Về phiên tòa trực tuyến, UBTP tán thành với đề nghị của TANDTC về phạm vi tổ chức phiên tòa trực tuyến, đồng thời cho rằng xét xử trực tuyến là hình thức xét xử mới chưa được các luật tố tụng hiện hành quy định, liên quan đến quyền con người, quyền công dân, nên cần được tiến hành thận trọng, từng bước chắc chắn.

Bên cạnh đó, về tổ chức thực hiện, UBTP đề nghị cần lưu ý thêm vai trò của Bộ Quốc phòng trong quá trình tổ chức thực hiện do việc tổ chức phiên tòa trực tuyến còn liên quan đến Tòa án quân sự và các cơ quan tố tụng trong quân đội.

“Về lâu dài, việc tổ chức phiên tòa trực tuyến cần được quy định trong các luật tố tụng. Do đó, UBTP đề nghị quy định thời hạn cụ thể để TANDTC báo cáo Quốc hội về kết quả tổ chức phiên tòa trực tuyến sau một thời gian thực hiện (chậm nhất là 03 năm kể từ ngày Nghị quyết này có hiệu lực)”, bà Lê Thị Nga cho biết thêm".