Libya là một quốc gia tại Bắc Phi. Quốc gia này có di sản văn hóa khá phong phú, nhiều tập tục lâu đời mang dấu ấn riêng. Đặc biệt, tại vùng Tualaji của Libya có phong tục đàn ông phải che mạng có ý nghĩa văn hóa lớn.
Theo quan niệm của người dân ở Tualaji, những người đàn ông nào được coi là công dân tự do mới được che mạng. Đây là một phong tục nghe rất lạ đối với nhiều người bởi từ trước tới nay, trong tư tưởng của đa số chúng ta hầu như chỉ có phụ nữ phải che mạng kín đáo để người ngoài không nhìn thấy. Đặc biệt ở quốc gia nhiều người Hồi giáo như Libya, người ta vẫn thường mặc định người đàn ông luôn có địa vị cao hơn và được quyền quản chế người phụ nữ, cho nên, phụ nữ phải đeo mạng che mặt.
Việc đeo mạng che mặt là điều bắt buộc với quan niệm rằng đó là sự tôn trọng gia đình. Danh dự của người phụ nữ ảnh hưởng đến danh dự, uy tín của gia đình và dòng họ, danh dự người phụ nữ phụ thuộc vào phẩm giá, tiết hạnh của mình.
Tuy nhiên, ở vùng Tualaji, địa vị người phụ nữ có vị trí cao hơn địa vị của đàn ông, và người đeo mạng che mặt lúc này lại là các đức ông chồng. Phong tục này được lưu giữ từ thời xã hội mẫu hệ và cũng ít nhiều liên quan tới hôn nhân. Do đó, cũng dễ hiểu tại sao ở Tualaji, địa vị người phụ nữ lại cao hơn địa vị đàn ông, bởi đơn giản là ngay khi bắt đầu, phụ nữ đã nắm quyền trong xã hội.
Đàn ông ở khu vực khác khi kết hôn với cô gái ở Tualaji phải ở rể và khi chuyển đến ở nhà vợ sẽ phải đeo mạng che mặt. Nếu một người đàn ông để người khác thấy gương mặt của mình, anh ta sẽ bị cho là ăn mặc không đúng cách, và sẽ bị mọi người khinh miệt.
Những quy định đặc biệt mang dấu ấn mẫu hệ ở Tualaji là đàn ông dù là công dân tự do nhưng lấy vợ nô lệ thì con cái sinh ra không được coi là công dân tự do và không được phép che mạng. Còn phụ nữ có quyền tự do dù lấy chồng nô lệ nhưng khi sinh con thì con cái của họ vẫn được coi là công dân tự do và có quyền che mạng.
Những người phụ nữ ở Tualaji có thể thoải mái đi khắp nơi mà không phải đeo mạng che mặt, trong khi đàn ông luôn phải đeo mạng che kín mặt, chỉ hở mỗi đôi mắt.
Phong tục quy định khá chặt chẽ, những người đàn ông tuyệt đối không được tháo mạng che mặt dù ở bất cứ nơi đâu. Cũng giống như những người phụ nữ Hồi giáo phải tuân thủ đủ phép tắc khi đeo khăn che mặt, những người đàn ông ở Tualaji cũng không được phép cởi mạng che mặt ngay cả khi ăn cơm mà phải dùng thìa đút cơm dưới mạng che.
Phong tục lạ kể trên của vùng Tualaji của Libya chứa đựng nhiều yếu tố tinh thần, ảnh hưởng sâu sắc từ nền văn hóa cổ xưa. Đây là một trong những phong tục hôn nhân kì lạ nhất thế giới, là yếu tố văn hóa thu hút được sự quan tâm của đông đảo các nhà nghiên cứu văn hóa trên thế giới.
Trang Dung (t/h)
