Thiếu vitamin A trẻ chậm lớn, ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ; tăng tỉ lệ mắc các bệnh và tử vong. Tuy vậy, bên cạnh đó có mối nguy hiểm không kém chính là việc các bà mẹ bổ sung vitamin A cho trẻ không đúng cách.
Trẻ dưới 3 tuổi dễ thiếu vitamin A
TS. Nguyễn Thị Lâm, phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia cho biết, vitamin A là một vi chất dinh dưỡng quan trọng, ảnh hưởng đến tăng trưởng ở trẻ. Việc thiếu vitamin A làm trẻ chậm lớn cả cân nặng lẫn chiều cao. Cùng đó là làm thoái hóa, sừng hóa các tế bào biểu mô, giảm chức năng bảo vệ cơ thể, gây bệnh khô mắt, khô giác mạc, nhuyễn giác mạc dẫn đến sẹo giác mạc và mù vĩnh viễn. Tình trạng thiếu hụt vitamin A cũng giảm khả năng miễn dịch ở trẻ, tăng tỉ lệ mắc các bệnh và tử vong. Thiếu vitamin A sớm có thể ảnh hưởng tới phát triển trí tuệ của trẻ khi đến tuổi đi học.
Hậu quả của thiếu vitamin A rất trầm trọng nhưng ở nước ta vẫn còn khoảng 14% trẻ dưới 5 tuổi thiếu vi chất này trong huyết thanh (chủ yếu là thể tiền lâm sàng). Ước tính, cao nhất là Bắc miền Trung và Tây Nguyên. Theo TS Lâm, tỉ lệ vitamin A trong huyết thanh thấp, thậm chí ngay cả ở giai đoạn dưới 6 tháng tuổi khi đang bú mẹ chứng tỏ sữa mẹ cũng thiếu vi chất này. Nguyên nhân là vì bà mẹ không được uống bổ sung vitamin A sau khi sinh, chế độ ăn khi cho con bú không tốt.
Củ dền chỉ phù hợp cho trẻ trên 3 tuổi và trong điều kiện không dùng quá thường xuyên.
Cơ thể không tự tổng hợp được vitamin A mà phải do thức ăn cung cấp. Vì vậy, nguyên nhân chính của việc thiếu vi chất này là do ăn uống các loại thức ăn nghèo vitamin A và caroten. Bữa ăn thiếu dầu mỡ cũng làm giảm hấp thu vitamin A (lý do vì vi chất này tan trong dầu). Tình trạng thiếu vi chất này thường xảy ra trong giai đoạn cho trẻ ăn bổ sung. Bên cạnh đó, các bệnh nhiễm khuẩn đặc biệt là sởi, tiêu chảy, viêm đường hô hấp cũng làm tăng nhu cầu vitamin A gây nguy cơ thiếu vitamin A. Suy dinh dưỡng nặng thường kèm theo thiếu vitamin A vì thiếu đạm để chuyển hóa và vận chuyển vitamin A. Ngoài ra, thiếu một số vi chất khác như kẽm cũng ảnh hưởng tới chuyển hóa vitamin A.
Có thể nguy hiểm nếu bổ sung không đúng cách
Để phòng thiếu vitamin A, TS.Lâm cho rằng cần thực hiện nuôi con bằng sữa mẹ vì sữa mẹ là nguồn cung cấp vitaminA tốt nhất đối với trẻ nhỏ. Bên cạnh đó, giải pháp cơ bản là cải thiện bữa ăn, đảm bảo đủ chất dinh dưỡng và vitamin A có trong các loại thức ăn có nguồn gốc động vật như gan, thịt gà, chất béo từ thịt, trứng, sữa, kem, bơ… Bữa ăn của trẻ cần có đủ dầu hoặc mỡ để giúp hấp thu tốt vitaminA.
Các thức ăn nguồn gốc thực vật có nhiều tiền vitamin A như các loại rau củ quả có màu vàng, đỏ, đáng chú ý nhất là: Cà rốt, rau dền, đu đủ chín, cà chua, gấc…; các loại rau màu xanh sẫm; dầu cọ và các loại dầu ăn khác. Khi vào cơ thể tiền vitamin A sẽ được chuyển thành vitamin A.
Bên cạnh đó, cần bảo đảm sức khỏe chung cho trẻ, giữ gìn vệ sinh và tiêm chủng đầy đủ đề phòng các viêm nhiễm và ký sinh trùng đường ruột. Trẻ từ 6-36 tháng được uống bổ sung viên nang vitamin A liều cao. Với bà mẹ sau sinh trong vòng một tháng cần được bổ sung vitaminA liều cao. Trẻ dưới 5 tuổi khi bị tiêu chảy, viêm đường hô hấp, lên sởi cần được uống 1 viên vitamin A liều cao. Chú ý không dùng quá liều quy định và không cho các bà mẹ mang thai uống vitamin A liều cao.
Cùng với việc nhiều bà mẹ không chú ý bổ sung vitamin A cho con thì cũng nhiều bà mẹ bổ sung cho con không đúng cách. Cụ thể là việc bổ sung củ dền vào thức ăn dặm của con, cho bé uống nước củ dền hoặc dùng nước củ dền pha sữa. Các bác sĩ khuyến cáo, đây là một sai lầm trầm trọng có thể gây ngộ độc và có nguy cơ khiến bé tử vong nếu dùng quá nhiều trong thời gian dài.
Củ dền thực tế rất tốt vì giàu folate, trong 100g củ dền có chứa khoảng 50kcal năng lượng, 5g lipid, 11g carbon hydrate, 2g sợi, và 1g protein, 312g kali và đáp ứng được 4% nhu cầu vitamin A hằng ngày. Tuy nhiên, khi trẻ dưới 3 tuổi hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, việc hấp thu và xử lý các chất nitrate có nhiều trong củ dền rất khó, dễ dẫn đến ngộ độc. Do đó, hợp lý nhất là mẹ chỉ nên cho bé ăn củ dền khi bé được 3 tuổi trở lên và ăn ở mức chừng mực chứ không nên ăn thường xuyên để tránh nguy cơ ngộ độc. Việc trẻ ăn nhiều nitrate có thể khiến trẻ bị suy hô hấp, da tím tái nếu không cấp cứu kịp thời, có thể dẫn đến tử vong.
Theo Sức khỏe & Gia đình
