Petrolimex là một trong 11 đầu mối xăng dầu của cả nước với thị phần đa số (trên 60%), đây cũng là doanh nghiệp xăng dầu duy nhất có cập nhật bản tin thị trường xăng dầu trên trang web của tổng công ty. Có thể nói, bản tin thị trường xăng dầu là cơ sở để Tổng công ty tính toán lỗ lãi, cũng như tính toán cơ cấu giá thành xăng dầu. Thế nhưng, rà soát những bản tin thị trường ấy, người tinh mắt sẽ nhìn ra những điều vô lý trong những thông tin về diễn biến giá xăng dầu.
Bản tin thị trường trên trang web của công ty
Số liệu nhập nhèm
Trong Bản tin thị trường xăng dầu số 29 được Petrolimex đưa ra ngày 17/5/2011 có đoạn: "Tại thị trường Singapore, giá trung bình của điêzen, dầu hỏa, madút nửa đầu tháng 5/2011 đều có diễn biến giảm so với cùng kỳ tháng 4/2011. Riêng đối với mặt hàng xăng giá bình quân vẫn cao hơn so với cùng kỳ tháng 4/2011".
Trong đó chi tiết giá bình quân các mặt hàng xăng dầu thành phẩm trong nửa đầu tháng 5/2011 được đưa ra trong bảng số liệu: Giá xăng 92R trung bình trong nửa đầu tháng 5 là 127,1USD/thùng kèm theo Biểu đồ diễn biến giá xăng của mặt hàng xăng Ron 92 với những đường gấp khúc thể hiện sự tăng giá mạnh dao động từ 120- 136USD/thùng.”
Tiếp theo, trong Bản tin thị trường xăng dầu số 30 ra ngày 1/6/2011 có đoạn: "Giá sản phẩm dầu tại thị trường Singapore trong tháng 5/2011 nhìn chung dao động theo giá dầu thô. Chi tiết giá bình quân các mặt hàng xăng dầu thành phẩm trong tháng 5/2011 như sau: "Trung bình tháng 5/2011, xăng 92R là 126,23USD/thùng". Tức là giá xăng 92R trung bình cả tháng 5 đã giảm so với giá trung bình nửa đầu tháng 5 do nửa cuối tháng 5 giá xăng 92R tại thị trường Singapore đã giảm.”
Nhưng nếu nhìn vào Biểu đồ diễn biến giá xăng Ron 92 Petrolimex cung cấp ngay dưới bảng số liệu trên, bất cứ ai cũng nhận ra rằng, nửa cuối tháng 5 giá xăng Ron 92 đã có sự sụt giảm mạnh và hầu hết giá xăng các ngày đều nằm sâu dưới ngưỡng 120USD/thùng. Thế nhưng, trên Bảng số liệu giá bình quân các mặt hàng xăng dầu trung bình tháng 5, giá xăng Ron 92 trong cả tháng 5 chỉ giảm 0,87USD/thùng. Rõ ràng ở đây có sự vô lý.
Giá xăng Ron 92 trong nửa cuối tháng 5 nếu căn cứ theo Biểu đồ thì chắc chắn sẽ không đến 120USD/thùng. Nếu giả sử giá xăng trong nửa cuối tháng 5 là 120USD/thùng cộng với giá xăng trung bình của nửa đầu tháng 5 là 127,1USD/thùng rồi chia trung bình thì giá xăng Ron 92 trung bình của cả tháng 5 sẽ là 123,55USD/thùng. Con số này khác xa với con số Petrolimex đưa ra trong Bảng số liệu giá xăng Ron 92 trung bình cả tháng 5 là 126,28USD/thùng. Trong khi đó, thực tế giá xăng trung bình của tháng 5 sẽ còn phải thấp hơn nữa.
PGS. TS. Đặng Thị Nhàn, Trưởng khoa Tài chính Ngân hàng ĐH Ngoại Thương Hà Nội cho rằng: "Số liệu và biểu đồ ở đây không tương thích. Chắc chắn Bảng số liệu và Biểu đồ không cùng một nguồn nên mới có sự không tương thích này. Biểu đồ được chạy tự động dựa trên số liệu nhập vào nên không thể vênh nhau được. Chắc chắn Bảng số liệu thì được nhặt ở một chỗ còn Biểu đồ thì lại được lập trên một bảng số liệu khác".
Bản tin thị trường giá xăng dầu của một Tổng công ty đầu mối xăng dầu lớn nhất Việt Nam lại có thể đưa ra những số liệu mà đến mắt thường cũng có thể nhận ra sự vô lý. Dư luận đặt câu hỏi, không hiểu Ptrolimex cẩu thả trong việc thông tin về số liệu hay "cố ý sai" để người dân chỉ đọc lướt qua cứ tưởng là giá thế giới vẫn ở mức cao?.
Cần kiểm toán để minh bạch
Tại thời điểm này, Liên Bộ Tài chính - Công Thương quyết định chưa điều chỉnh giá bán lẻ xăng, dầu trong nước với lý do đưa ra là giá cơ sở đang cao hơn giá bán hiện hành từ 342 đồng /lít, đến 530 đồng/lít; bên cạnh đó, thuế suất thuế nhập khẩu xăng dầu hiện đang áp ở mức thấp (từ 0 - 5%). Lần đầu tiên Bộ Tài chính công bố Diễn biến giá xăng dầu thị trường thế giới từ 12/7/2011 - 10/8/2011 để so sánh với giá xăng dầu của 30 ngày trước.
Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho biết rằng, nếu lấy giá thị trường quốc tế để làm căn cứ quyết định giá trong nước hoặc xem xét giá trong nước đặt ra thì thông tin nên được đưa ra rõ hơn và thường xuyên hơn so với việc chỉ đưa ra giá trung bình. Thông thường trên các phương tiện thông tin đại chúng, ngay cả Đài Truyền hình Việt Nam cũng chỉ đưa thông tin về giá dầu thô chứ không đưa thông tin về giá xăng dầu thành phẩm. Giá dầu thô được coi là căn cứ để tính giá xăng dầu. Có lẽ khi có nhiều ý kiến trong xã hội không đồng tình về lý do không giảm giá xăng dầu lần này nên mới đưa ra giá xăng dầu thành phẩm.
Bà Phạm Chi Lan cho rằng: "Vấn đề là phải kiểm toán giá thành của giá xăng dầu, từ đó mới có cơ sở để xem xét tiếp. Lâu nay, giá xăng dầu thường là những con số do doanh nghiệp đưa ra và được các cơ quan Nhà nước chấp nhận. Nhiều khi, thậm chí các cơ quan Nhà nước còn phát biểu bênh vực cho các doanh nghiệp nhiều hơn. Một lãnh đạo Bộ Tài chính đã từng phát biểu rằng xăng dầu phải đạt đến giá bao nhiêu, tăng bao nhiêu nữa mới đảm bảo giá thành. Như vậy, Nhà nước đang đi nói thay cho doanh nghiệp về cơ cấu giá thành. Trong khi chính cơ quan đó phải chịu trách nhiệm về thanh kiểm tra hoạt động của doanh nghiệp. Điều này tôi cho rằng là không hợp lý".
Mặc dù thời gian này giá xăng dầu tạm thời chưa thể giảm nhưng người dân một lần nữa nuôi hi vọng, chờ đợi hiệu ứng của người cầm cương giá xăng dầu - tân Bộ trưởng Bộ Tài chính Vương Đình Huệ.
Bà Phạm Chi Lan chia sẻ: "Rất may tân Bộ trưởng là người nắm ngành kiểm toán lâu năm, hơn nữa chính ngành kiểm toán đã tuyên bố là sẽ kiểm toán giá thành xăng dầu. Không phải chỉ kiểm toán một lần mà phải kiểm toán định kỳ, thường xuyên cơ cấu giá xăng dầu. Việc kiểm toán cũng phải được công khai, minh bạch và công bố cho cả xã hội biết chứ không nên chỉ để thông tin lưu hành nội bộ giữa doanh nghiệp và các cơ quan quản lý. Người dân có quyền biết, giá xăng dầu hiện tại là mức giá có thể chấp nhận được hay không".
Không thể để doanh nghiệp cần nói lỗ thì đưa ra con số lỗ, lúc doanh nghiệp cần công bố lãi lại đưa ra những con số đầy lợi nhuận. Những thông tin được gọi là minh bạch nhưng chỉ là thông tin của doanh nghiệp tự đưa ra, tự bản thân nó không có sức nặng. Nên người dân mong mỏi ít nhất phải có đánh giá khách quan của cơ quan quản lý Nhà nước hoặc của các tổ chức xã hội có sự hiểu biết về vấn đề để thẩm định những thông tin mà doanh nghiệp đưa ra. Những con số mập mờ, không cụ thể, không tương thích giữa số liệu và biểu đồ như ở trên cần phải được làm rõ. Công khai, minh bạch nhưng lại không được kiểm chứng thì công khai cũng vô tác dụng.
Lại Quỳnh
