Theo một số tài liệu xưa, Nhiêu Lộc - Thị Nghè từng là con kênh đẹp nhất Sài Gòn. Dọc hai bờ kênh là những dãy nhà san sát, tàu thuyền tấp nập giao thương. Trong ký ức của những người Sài Gòn ngày ấy, nước kênh trong xanh văn vắt, tôm cá lượn lờ, ghe tàu nườm nượp ngược xuôi. Kênh là một trong những tuyến giao thông chính, vận chuyển hàng hóa giao thương giữa các vùng miền. Cùng với sông Sài Gòn và kênh Tàu Hũ - Bến Nghé, kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè đã góp phần tạo nên nét đặc sắc trong dấu ấn văn hóa của miền sông nước.
Theo thời gian, khi giao thông đô thị bắt đầu phát triển, việc giao thương hàng hóa dần chuyển lên đường bộ, con kênh không còn nhộn nhịp như xưa. Những năm sau này, thành phố ngày càng phát triển, dòng dân nhập cư từ mọi miền đổ về, họ lấn chiếm, xây dựng nhà cửa dọc hai bờ kênh, thải nước sinh hoạt, xuống kênh khiến nó ngày càng hôi thối và dơ bẩn. Rồi không biết tự bao giờ, "con kênh xanh xanh" thuở nào đã biến thành một dòng kênh đen ám ảnh nhiều người.
kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè
Quyết tâm làm hồi sinh con kênh chết, từ năm 1993 TP.HCM đã bắt đầu manh nha những dự định cải thiện dòng kênh. Nhưng mãi đến năm 2003 dự án Vệ sinh môi trường nước lưu vực Nhiều Lộc - Thị Nghè mới chính thức được khởi công. Trải qua hơn 10 năm cải tạo, "dòng kênh đen" ngày nào đã được thay một màu áo mới tinh tươm. Nước bắt đầu trong xanh, thoảng trong gió như nghe "hơi thở mới" trong trẻo hơn của một dòng kênh đang dần hồi sinh.
Sự sống đã bắt đầu trở lại nơi đây, từng đàn cá tung tăng bơi lội. Chiều chiều người dân xung quanh ra bờ kênh dạo mát. Họ chạy bộ hay thảnh thơi ngồi trên các bục xi măng quanh bồn hoa và cười đùa tíu tít. Khi màn đêm buông xuống, hệ thống đèn sáng rực cả bờ kênh, từng cặp đôi dập dìu đi dạo, tâm sự chuyện trò. Từ trên dòng kênh sạch đẹp ấy, cuộc sống của các hộ dân nơi đây đã bắt đầu khởi sắc, những ngôi nhà khang trang đã được xây lên, các hàng quán buôn bán nhộn nhịp. Với những người từng sống bên dòng kênh, có lẽ đây là điều kỳ diệu mà họ từng ao ước bấy lâu.
Những ngày gần đây cư dân quanh địa bàn lo ngại về việc hàng trăm xác cá vàng phơi bụng trên mặt kênh, gây nên mùi hôi thối không thể tả. Cá vàng là loài cá kiểng, sức sống kém, được người dân mang ra kênh thả phóng sinh nên ít khả năng sống và thích nghi được với dòng nước bẩn. Chính quyền thành phố đã tốn bao công sức và tiền của để hồi sinh dòng kênh chết, đem lại mỹ quan và cải thiện điều kiện vệ sinh môi trường cho người dân. Nhưng buồn thay, ý thức về bảo vệ môi trường trong một bộ phận người dân vẫn còn quá kém.
Phương án cấm câu cá trên các dòng kênh, rạch đã được đề xuất, hy vọng với sự kiểm soát của chính quyền, con kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè sẽ tiếp tục được thở bầu không khí trong lành của thiên nhiên. Con đường cải tạo dòng kênh vẫn còn gian nan phía trước. Nhưng ước mơ về một "dòng sông Seine" uốn lượn trong lòng thành phố sẽ không còn xa vời. Biết đâu một ngày nào đó, chúng ta lại được thấy cảnh ghe thuyền tấp nập ngược xuôi đưa du khách trở về với dòng ký ức văng vẳng tiếng ca hát rộn ràng cả bờ kênh.
Thanh Trúc
