Theo tạp chí National Geographic, vào năm 2005, các nhà khảo cổ học làm việc tại di chỉ El Brujo ở vùng ven biển phía bắc Peru đã phát hiện một bọc vải vô cùng đặc biệt. Nó được chôn cất trong khu mai táng trang trí cầu kỳ có niên đại vào khoảng năm 400 (sau Công Nguyên). Bên trong lớp vải là xác ướp tự nhiên của một nữ quý tộc trẻ từ nền văn minh Moche phát triển ở khu vực khoảng 1.000 năm trước đế chế Inca.
Xác ướp tự nhiên có tên Señora of Cao ở Peru. Ảnh: Reuters.
Xác ướp được người dân địa phương gọi là Señora of Cao, theo tên một thị trấn gần đó, Magdalena de Cao. Thi hài được trưng bày trong một bảo tàng ở El Brujo. Nhân viên bảo tàng bảo quản xác ướp trong buồng kiểm soát nhiệt độ nhằm duy trì tình trạng tốt nhất, khách tham quan chỉ có thể chiêm ngưỡng xác ướp thông qua cửa sổ kính.
Với mong muốn giúp mọi người có cái nhìn sinh động, trực quan hơn về người phụ nữ đặc biệt này, quản lý bảo tàng đã lên kế hoạch tạo ra một bản sao chính xác thể hiện chân dung người phụ nữ. "Đây là cách giữ cho khám phá phi thường này tồn tại trong nhiều thế hệ", nhà khảo cổ học Arabel Fernández López, người giám sát quá trình tái tạo cho biết thêm.
Các chuyên gia đã tiến hành phục dựng đặc điểm khuôn mặt của người phụ nữ sống ở Nam Mỹ cách đây khoảng 1.600 năm bằng cách sử dụng công nghệ pháp y 3D tiên tiến.
Theo đó, một nhóm các nhà khảo cổ quốc tế, nhà nhân chủng học, nhà khoa học pháp y, họa sĩ và kỹ sư công nghệ 3D, tổ chức Augusto N. Wiese Foundation bắt tay vào thực hiện dự án vào tháng 11/2016. Họ gỡ tổng cộng 20 lớp vải quấn quanh thi thể Señora và các đồ tạo tác làm từ vàng, bạc, đồng mạ vàng để bắt đầu công việc phục dựng. Xác ướp Señora được chụp ảnh bằng máy quét laser cầm tay hiện đại do công ty công nghệ 3D FARO thiết kế.
Sau khi nhập dữ liệu quét vào máy tính, các chuyên gia bắt đầu tái tạo gương mặt của Señora. Sử dụng phần mềm chuyên dụng, các kỹ thuật viên xác định độ sâu của mô theo tính toán trung bình từ các tử thi và bổ sung cơ mặt lên hộp sọ của xác ướp. Hộp sọ của xác ướp thể hiện xương gò má cao và tỉ lệ gương mặt điển hình của nền văn minh Moche ở phía bắc Peru từ năm 100 đến 700.
Trên thực tế, xác ướp không phải trong tình trạng nguyên vẹn. Môi của Señora co lại, mũi biến mất, mắt và mí mắt khô, lõm sâu. Trong phần còn lại của công tác phục dựng, các chuyên gia phải dựa vào những manh mối khác để xác định hình dáng của cô như hình người trên gốm sứ thời Moche, kết quả nghiên cứu những bộ xương người Moche đã được khai quật, ảnh chụp người Peru ở miền bắc cách đây 1 thế kỷ, và gương mặt hậu duệ người Moche sống ở khu vực quanh El Brujo ngày nay.
Sau khi hoàn thiện gương mặt, nhóm nghiên cứu in 3D toàn bộ phần đầu thi thể. Một mô hình dùng để trưng bày tại bảo tàng được sản xuất bằng sợi thủy tinh. Nhưng mô hình này trống rỗng như tượng ma-nơ-canh. Để xác định các chi tiết như màu mắt, lông mày, lông mi, màu da, phục trang tương ứng với địa vị cao của Señora, Fernández López làm việc với một nhà điêu khắc chuyên tái dựng những nhân vật lịch sử trong bảo tàng.
Trong quá trình phân tích xác ướp, các nhà nghiên cứu cũng suy đoán rằng Señora qua đời ở độ tuổi 20. Tuy nhiên tại sao thi thể cô lại được chôn với tất cả những món đồ tạo tác tinh vi và chính xác cô đóng vai trò gì trong cộng đồng của mình vẫn còn là điều bí ẩn. "Không có ghi chép viết tay, chúng tôi không biết cô ấy là ai", Giáo sư John Verano, nhà nhân chủng học ở đại học Tulane, Louisiana, Mỹ, người hỗ trợ tháo vải cuốn và phục dựng gương mặt Señora, nói.
Các nhà nghiên cứu chỉ biết rằng Señora là một người có vai trò quan trọng trong xã hội. Với chiều cao 1,5m và thân hình hơi gầy, cô không phải là chiến binh sẵn sàng ra trận nhưng có thể là vợ của một thủ lĩnh bộ tộc hoặc thậm chí là một người cai trị theo đúng nghĩa đen.
Gương mặt sau khi phục dựng của Señora of Cao. Ảnh: Reuters.
Và cuối cùng, sau khi trải qua hàng loạt công đoạn phục dựng tỉ mỉ, các nhà khoa học đã tái hiện được dung nhan của Señora. Tất cả đều vô cùng bất ngờ trước gương mặt xinh đẹp với nhiều đường nét quyến rũ, sắc sảo của cô.
Nhà khảo cổ học Arabel Fernández López chia sẻ: "Thật xúc động khi chứng kiến bước cuối cùng của công tác phục dựng. Cảm giác giống như thể người phụ nữ này đã sống lại”.
"Cô ấy xuất hiện trong các cuộc thảo luận về bản sắc văn hóa của cộng đồng bản địa và đã trở thành một biểu tượng của phụ nữ Peru", Fernández López nói thêm.
Trong khi đó, Giáo sư John Verano cho biết: "Tôi nghĩ điều này có ý nghĩa đặc biệt với thế hệ sau này. Nhìn vào mắt cô ấy, họ sẽ có thể nhìn thấy những người thân của họ và tổ tiên của họ. Đó là thứ mà khuôn mặt xác ướp vô hồn không thể có được".
Minh Hoa (t/h)
