Tăng thuế như tiêm một liều "vắc-xin" phòng chống việc hút thuốc

Yếu tố nguy cơ góp phần làm bệnh phát triển

Chia sẻ tại hội thảo cung cấp thông tin báo chí về các giải pháp phòng ngừa bệnh không lây nhiễm diễn ra tại Hải Phòng (ngày 20-22/9) ông Hồ Hồng Hải  - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 155 ngày 29/1/2022 về việc Phê duyệt Kế hoạch quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm và rối loạn sức khỏe tâm thần giai đoạn 2022-2025; trong đó các giải pháp trọng tâm là đẩy mạnh truyền thông để nâng cao sức khỏe để giảm thiểu các hành vi nguy cơ, dự phòng mắc bệnh không lây nhiễm và rối loạn sức khỏe tâm thần.

Do đó, Bộ TT&TT phối hợp với Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Tổ chức Healthbridge Canada tại Việt Nam tổ chức hội thảo nhằm mục tiêu đẩy mạnh công tác truyền thông giúp giảm thiểu thiểu các hành vi nguy cơ chính dẫn đến các bệnh không lây nhiễm.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã định nghĩa bệnh không lây nhiễm "là các bệnh không lây”, còn được gọi là bệnh mãn tính, không lây từ người sang người. Bệnh tiến triển trong thời gian dài và chậm. Bệnh không lây nhiễm bao gồm các bệnh: Bệnh tim, đột quỵ, ung thư, bệnh phổi, tiểu đường, rối loạn tâm thần.

Theo số liệu thống kê của Bộ Y tế, tại Việt Nam, cứ 100 trường hợp tử vong thì có tới 77 người tử vong do các bệnh không lây nhiễm, trong đó nguyên nhân do bệnh tim mạch chiếm 31%, ung thư chiếm 19%, đái tháo đường chiếm 4% và các bệnh không lây nhiễm khác chiếm 18%.

Ông Hải cho biết, đối với các bệnh không lây nhiễm thường không xác định được nguyên nhân cụ thể mà chỉ có một nhóm yếu tố nguy cơ góp phần làm bệnh phát triển gồm: Môi trường sống không lành mạnh, thuốc lá, rượu bia, các loại thực phẩm nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa, ăn nhiều muối, và đường (đặc biệt là trong các đồ uống ngọt), ít vận động... là yếu tố nguy cơ phổ biến.

Ông Hải hy vọng, tại hội thảo các phóng viên, biên tập viên sẽ cập nhật được những thông tin, kiến thức mới liên quan đến các bệnh không lây nhiễm.

Thiệt hại khổng lồ về kinh tế

TS. Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam cho biết, ở Việt Nam, bệnh không lây nhiễm là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong. Các bệnh không lây nhiễm không chỉ tạo gánh nặng lớn về sức khỏe mà còn gây thiệt hại khổng lồ về kinh tế.

Ước tính hàng năm thuốc lá gây thiệt hại về kinh tế lên đến 4,5 tỷ đô la Mỹ. Nó không chỉ gây ra thiệt hại với sức khỏe người dân mà còn giảm năng suất lao động, cuối cùng gây ra tử vong do nhiều bệnh liên quan thuốc lá.

Một trong những biện pháp quan trọng để phòng chống bệnh không lây nhiễm là đánh thuế các sản phẩm không lành mạnh, không tốt cho sức khỏe như thuốc lá, đồ uống có đường... qua đó giảm bớt tiêu thụ.

"Giá thuốc lá tại Việt Nam hiện vẫn rất rẻ so với nền kinh tế tương đồng khác, nguyên nhân là do tỉ lệ thuế áp trên thuốc lá quá thấp. Nhiều người nói với tôi hút thuốc thật là dễ dàng vì sản phẩm sẵn có trên thị trường, giá rẻ, ai cũng có thể mua để hút. Trong khi nó gây tử vong cho một nửa số người sử dụng", TS Angela nhấn mạnh.

Theo bà, thuế là công cụ mạnh nhất để giảm tiêu thụ các sản phẩm này. Tỉ lệ sử dụng thuốc lá trong những năm vừa qua của Việt Nam có giảm nhưng chưa nhiều.

Tăng thuế thuốc lá tác động hiệu quả tới nhóm người thu nhập thấp và đặc biệt giới trẻ. Đây là những nhóm nhạy cảm hơn với việc tăng giá, nhóm bỏ thuốc nhiều nhất và ít bắt đầu hút thuốc nhiều nhất.

"Nếu có thể tăng thuế chúng ta có thể ngăn ngừa nhiều bạn trẻ không bắt đầu hút thuốc lá và sẽ rất ít khả năng hút về sau này. Việc tăng thuế như tiêm một liều "vắc-xin" để phòng chống việc hút thuốc", đại diện WHO Việt Nam chia sẻ.

Cùng với việc tăng thuế thuốc lá, WHO khuyến cáo Chính phủ nên cân nhắc đồng thời tăng thuế các sản phẩm không có lợi khác như rượu bia, đồ uống có đường. Tăng thuế, tăng giá giúp làm giảm sử dụng. Điều này rất có lợi cho sức khỏe người dân.

Ths.BS Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia WHO Việt Nam cho biết, có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến các bệnh không lây nhiễm. Trong đó phải kể đến các yếu tố hành vi gồm: Sử dụng thuốc lá, dinh dưỡng không hợp lý (đồ uống có đường, tiêu thụ nhiều muối…), ít hoạt động thể lực, lạm dụng rượu bia, ô nhiễm không khí. Đây là 5 yếu tố nguy cơ hành vi chính.

Theo BS. Lâm, đây là những yếu tố hành vi rất quan trọng, sau thời gian dài dẫn đến rối loạn chuyển hóa (tăng huyết áp, mỡ máu, đường máu, béo phì).

Cụ thể, một người có tăng đường máu nhưng chưa đến mức gây bệnh tiểu đường mà ở ngưỡng báo động, nếu không điều chỉnh kịp thời sau một thời gian thành bệnh không lây nhiễm.

Trên toàn thế giới ước tính có hơn 14 triệu ca tử vong sớm (trước 70 tuổi) vì các bệnh không lây nhiễm. Như vậy, chúng ta mất đi những năm sống quan trọng quý giá của con người.

Con số này chiếm đến 43%, gần một nửa tổng số tử vong do bệnh không lây nhiễm. Các nước đang phát triển chiếm gánh nặng chính của các ca tử vong sớm do bệnh không lây nhiễm, trong đó có Việt Nam.

Chia sẻ tại hội thảo, TS.Nguyễn Thị Kim Liên - nguyên Phó Giám đốc Trung tâm truyền thông, giáo dục sức khỏe, (Bộ Y tế), cũng nhấn mạnh: "Các bệnh truyền nhiễm dễ làm chúng ta giật mình vì dịch diễn ra rất khẩn cấp. Tuy nhiên, các bệnh không lây nhiễm giết người âm thầm thì chúng ta không để ý. Trong khi số chết do các bệnh không lây nhiễm gấp rất nhiều lần".