Tên lửa Oreshnik thách thức sự tồn tại của tàu sân bay

Tên lửa Oreshnik của Nga – một loại tên lửa đạn đạo tầm trung (MRBM) siêu vượt âm tương đối mới – tiếp tục khuấy động cộng đồng quân sự toàn cầu, với việc các chuyên gia vẫn đang phân tích mối đe dọa mà nó gây ra.

Với sự phát triển của các công nghệ vũ khí mới, chẳng hạn như tên lửa siêu thanh và hệ thống tàu ngầm không người lái, tính dễ bị tổn thương của tàu sân bay ngày càng gia tăng, làm dấy lên nghi ngờ về hiệu quả của chúng trong các cuộc xung đột cường độ cao tiềm tàng.

Câu hỏi đặt ra là liệu tên lửa Nga có thể là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sự tồn tại của tàu sân bay (hàng không mẫu hạm) Mỹ hay không?

Tên lửa mới nổi

Oreshnik là một hệ thống tên lửa tầm trung của Nga, được cho là có thể di chuyển với tốc độ từ Mach 10-12 (gấp 10-12 lần tốc độ âm thanh), và đặc biệt đáng gờm khi được trang bị nhiều đầu đạn hồi quyển tấn công đa mục tiêu độc lập (MIRV).

Cái tên Oreshnik bắt đầu thu hút sự chú ý đáng kể từ cả công chúng và các nhà phân tích quân sự sau khi Nga sử dụng tên lửa này trong một cuộc tấn công vào một nhà máy của Ukraine ở Dnipro.

Phó Giáo sư Murray Hunter từ Đại học Malaysia Perlis cho rằng tên lửa Oreshnik, mang trong mình các công nghệ mới, có thể là một "yếu tố thay đổi cuộc chơi" trong tương lai.

Bản chất cơ động của hệ thống phóng cùng với tốc độ di chuyển siêu vượt âm như vậy khiến tên lửa Oreshnik không thể bị đánh chặn một khi được phóng đi và cũng khó bị đối phương phá hủy trước khi phóng nếu chúng được ngụy trang khéo léo, vị chuyên gia chỉ ra.

Sự xuất hiện của tên lửa Oreshnik đã khơi lại câu hỏi về hiệu quả và tiện ích của các tàu sân bay truyền thống trong chiến tranh hiện đại, đặc biệt là khi các chiến hạm cồng kềnh và đắt đỏ này phải đối mặt với các công nghệ tên lửa ngày càng tiên tiến.

Nền tảng siêu đắt đỏ

Tàu sân bay (aircraft carrier), hay hàng không mẫu hạm, là yếu tố chính trong chiến lược hải quân hiện đại, cung cấp nền tảng di động để phô trương sức mạnh của một lực lượng ở một nơi cách xa biên giới quốc gia.

Nhiệm vụ chính của loại chiến hạm này bao gồm duy trì ưu thế trên không, tấn công các mục tiêu trên bộ và trên biển, thu thập thông tin tình báo và điều phối các hoạt động quân sự.

Khả năng triển khai kho vũ khí đa dạng, bao gồm máy bay chiến đấu, máy bay ném bom và máy bay trinh sát, của tàu sân bay khiến chúng trở thành nền tảng không thể thiếu trong các hoạt động ở những khu vực hạn chế tiếp cận hoặc không có cơ sở hạ tầng trên bộ sẵn có cho chiến đấu cơ.

Ngoài ra, hàng không mẫu hạm cũng đóng vai trò trung tâm trong các hoạt động cứu trợ nhân đạo và sơ tán qua các vùng biển quốc tế.

Lợi hại là vậy, nhưng tàu sân bay cũng là nền tảng phức tạp và tốn kém, "ngốn" nhiều nguồn lực để bảo trì, bảo vệ và hậu cần.

Chúng thường phụ thuộc vào tàu chiến và tàu ngầm đi kèm để đảm bảo an toàn trong các khu vực có nguy cơ cao dễ bị kẻ địch tấn công, bao gồm các cuộc tấn công bằng tên lửa và các mối đe dọa dưới nước.

Mục tiêu cực kỳ "dễ xơi"

Mặc dù có mức độ bảo vệ cao nhưng tàu sân bay vẫn dựa vào một số lượng hạn chế các hệ thống vũ khí để chống lại các cuộc tấn công. Vấn đề phát sinh khi nhiều tên lửa tấn công tàu cùng một lúc.

Mỗi tên lửa riêng lẻ có thể bị đánh chặn bởi các hệ thống phòng thủ hiện có, chẳng hạn như Hệ thống vũ khí tầm gần (CIWS) hoặc các hệ thống phòng thủ tên lửa.

Tuy nhiên, khi các hệ thống phòng thủ bị bão hòa – khi số lượng các mối đe dọa vượt quá khả năng ứng phó – thì tàu sân bay đương nhiên sẽ trở thành một mục tiêu cực kỳ "dễ xơi".

Tên lửa Oreshnik, với nhiều đầu đạn, có thể áp đảo hệ thống phòng thủ của tàu, gây ra thiệt hại đáng kể cho các thành phần và hệ thống quan trọng trên chiến hạm.

Ngay cả khi không phải tất cả các tên lửa đều thành công trong việc đánh trúng tàu sân bay, thì cuộc tấn công vẫn có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng.

Ví dụ, các hệ thống dẫn đường, hệ thống thông tin liên lạc hoặc sàn máy bay, vốn rất quan trọng đối với hoạt động của tàu, có thể bị vô hiệu hóa hoàn toàn hoặc một phần.

Nếu tên lửa Oreshnik tấn công ngay cả một phần chức năng cốt lõi của tàu sân bay, hàng không mẫu hạm sẽ buộc phải rút lui để sửa chữa, làm suy yếu hiệu quả chiến đấu và từ đó bị loại khỏi "vòng chiến đấu".

Trong trường hợp một cuộc tấn công hạt nhân, ngay cả khi sử dụng đầu đạn nhỏ hơn, bức xạ và hiệu ứng nhiệt có thể gây ra thiệt hại không thể khắc phục, khiến tàu sân bay không thể hoạt động trong một thời gian dài và phải trải qua quá trình phục hồi ở rất xa tiền tuyến.

Thách thức sự tồn tại

Vấn đề chi phí làm phức tạp hóa lập luận về việc tiếp tục sản xuất tàu sân bay, đặc biệt là khi so sánh với chi phí cho các tên lửa siêu vượt âm mới nổi như Oreshnik.

Tàu sân bay là một trong những nền tảng quân sự đắt đỏ nhất thế giới, với chi phí sản xuất ước tính khoảng 10 tỷ USD cho các lớp mới nhất, chẳng hạn như lớp Nimitz hoặc lớp Ford của Hải quân Mỹ.

Những con tàu này không chỉ đòi hỏi khoản đầu tư ban đầu khổng lồ mà còn phải chi phí liên tục cho việc bảo dưỡng, sửa chữa, thủy thủ đoàn, nhiên liệu và vũ khí.

Tuổi thọ trung bình của một tàu sân bay là khoảng 50 năm, nhưng trong thời gian này, nó sẽ trải qua nhiều lần sửa chữa, nâng cấp và đòi hỏi hậu cần tốn kém.

Trong khi đó, tên lửa siêu vượt âm như Oreshnik tiêu tốn chi phí nhỏ hơn đáng kể so với máy bay và thiết bị đi kèm của một tàu sân bay.

Theo các nguồn tin Mỹ, chi phí sản xuất tên lửa Oreshnik được cho là tương đương với tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Yars của Nga, có giá khoảng 30 triệu USD vào năm 2011.

Trong điều kiện hiện tại, với lạm phát và tiến bộ công nghệ, chi phí của tên lửa Oreshnik có thể lên tới khoảng 40,3 triệu USD vào năm 2023.

Đây là mức giá thấp hơn đáng kể so với chi phí đắt đỏ của tàu sân bay, đồng thời, một tên lửa loại này có thể gây thiệt hại nghiêm trọng cho các mục tiêu quan trọng về mặt chiến lược, vô hiệu hóa khả năng chiến đấu của các tàu có giá trị cao, chẳng hạn như tàu sân bay, mà không cần phải phá hủy hoàn toàn chúng.

Sự chênh lệch chi phí này đặt ra câu hỏi về cơ sở tài chính để đầu tư vào tàu sân bay, đặc biệt là trong bối cảnh công nghệ vũ khí hiện đại đang phát triển. Tên lửa siêu thanh không chỉ rẻ hơn đáng kể mà còn mang lại hiệu quả đặc biệt đối với các mục tiêu có giá trị cao.

Vấn đề về nguồn lực hạn chế trên quy mô toàn cầu cũng đang trở nên trầm trọng hơn, vì các quốc gia phải cân bằng các phương pháp truyền thống về sức mạnh hải quân với các loại vũ khí mới nổi nhưng ngày càng hiệu quả và tiết kiệm chi phí.

Trong bối cảnh này, các món vũ khí như tên lửa Oreshnik mang lại lợi thế chiến lược cho các quốc gia không có ngân sách quân sự lớn vì chúng có thể thực hiện chức năng gần như giống hệt các nền tảng chiến đấu lớn hơn và đắt tiền hơn.

Hơn nữa, tên lửa siêu thanh mang lại lợi thế đáng kể về hiệu quả tấn công vào các mục tiêu trên biển, sử dụng các công nghệ mới cho phép tiếp cận mục tiêu ở tốc độ khiến việc phòng thủ gần như không thể.

Một số nhà chiến lược quân sự chỉ ra rằng, xét đến giá trị tương đối của tên lửa siêu thanh so với tàu sân bay và tính dễ bị tổn thương của hàng không mẫu hạm, tương lai của các nền tảng hàng hải lớn có thể bị nghi ngờ.

Minh Đức (Theo Bulgarian Military, Eurasia Review)