Hàng loạt sai phạm trong phát triển điện mặt trời tại tỉnh Bình Thuận đã được Thanh tra Chính phủ chỉ ra tại thông báo kết luận thanh tra quản lý, đầu tư xây dựng các công trình điện theo Quy hoạch điện VII và Quy hoạch điện VII điều chỉnh.
Xây dự án trên khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia
Về đất đai xây dựng nhà máy, cơ quan thanh tra kết luận việc Bộ Tài nguyên và Môi trường có các văn bản hướng dẫn UBND tỉnh Bình Thuận xây dựng dự án Nhà máy điện gió Đại Phong, Nhà máy điện gió Hồng Phong 1 trên khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia, thời gian dự trữ khoáng sản... là không có cơ sở.
Trên địa bàn tỉnh Bình Thuận, 13 dự án điện mặt trời và điện gió đã đầu tư xây dựng trên đất dự trữ khoáng sản quốc gia theo Quyết định số 645/QĐ-TTg. Trong đó, nhà máy điện mặt trời Hồng Liêm 3 xây dựng trên đất hoạt động khoáng sản; Nhà máy điện gió Hòa Thắng 1.2 còn xây dựng trên 40,57 ha rừng, đến thời điểm thanh tra chưa thực hiện xong việc chuyển đổi mục đích sử dụng rừng sang mục đích khác.
Theo giải trình của UBND tỉnh Bình Thuận, dự án Nhà máy điện gió Hòa Thắng 1.2 đã được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương chuyển mục đích sử dụng rừng để thực hiện dự án. Công ty Cổ phần Năng lượng Hòa Thắng đã nộp Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Bình Thuận số tiền 10,359 tỷ đồng theo phương án phê duyệt.
Kết luận chỉ rõ, các dự án Nhà máy điện gió Hòa Thắng 1.2; Nhà máy điện gió Thái Hòa, Nhà máy điện gió Đại Phong, Nhà máy điện gió Hồng Phong 1, Nhà máy điện mặt trời Hồng Phong 1A, Nhà máy điện mặt trời Hồng Phong 1B, Nhà máy điện mặt trời Hồng Phong 5.2, Nhà máy điện mặt trời Hàm Kiệm 1, Nhà máy điện mặt trời Mũi Né, Nhà máy điệnmặt trời Hàm Kiệm, Nhà máy điện mặt trời Hồng Phong 4, Nhà máy điện gió Phú Lạc - Giai đoạn 2, Nhà máy điện gió Phong điện 1 đều xây dựng trên đất mặt khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia là không có cơ sở pháp luật, vi phạm quy định.
Theo Thanh tra Chính phủ, việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất tại Bình Thuận để xây dựng các dự án điện mặt trời có nhiều vi phạm.
Cũng theo cơ quan thanh tra, việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất tại Bình Thuận để xây dựng các dự án điện mặt trời cũng có nhiều vi phạm.
Theo đó, việc UBND tỉnh Bình Thuận cho các doanh nghiệp gồm: Công ty Cổ phần Năng lượng Thiên Niên Kỷ, Công ty Cổ phần Đầu tư và Xây lắp điện số 8 Bình Thuận, Công ty Cổ phần năng lượng Hồng Phong 1, Công ty Cổ phần năng lượng Hồng Phong 2, Công ty Cổ phần Đức Thành Mũi Né, Công ty Cổ phần Điện mặt trời Trường Thành - Bình Thuận được thuê đất 50 năm với mục đích xây dựng công trình năng lượng là không có cơ sở pháp luật.
UBND tỉnh Bình Thuận cho Công ty Cổ phần điện gió Hồng Phong 1 thuê 14,75 ha đất, thời hạn sử dụng 5 năm để đầu tư xây dựng Dự án Nhà máy điện gió Phú Lạc – Giai đoạn 2 là không đúng quy định. Trường hợp nhà đầu tư chuyển nhượng dự án/cổ phần dự án cho nhà đầu tư nước ngoài thì sẽ khó khăn trong công tác quản lý, bảo vệ khoáng sản, phức tạp trong việc bồi thường khi thu hồi đất để khai thác khoáng sản.
Chưa kể, UBND tỉnh Bình Thuận còn phê duyệt và cho thuê đất vượt hạn mức theo quy định để các doanh nghiệp xây dựng dự án điện mặt trời trên địa bàn, một số doanh nghiệp chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai.
Dự án điện mặt trời chiếm dụng đất
Theo kết luận, hàng loạt dự án khởi công khi chưa hoàn thiện các thủ tục về thuê đất tại địa bàn tỉnh Bình Thuận. Trong đó, Công ty Cổ phần điện Mặt Trời đã khởi công Nhà máy điện mặt trời Phong Phú, đường dây điện trên diện tích 56,32 ha trước khi được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho thuê đất, bàn giao đất.
Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh đây là hành vi chiếm dụng đất, vi phạm hành vi bị nghiêm cấm quy định tại Luật Đất đai 2013.
Đáng chú ý, Công ty Cổ phần Năng lượng Thiên Niên Kỷ đã khởi công xây dựng dự án Nhà máy điện mặt trời Hồng Phong 5.2 ngày 16/6/2020, vận hành thương mại ngày 24/12/2020 là vi phạm quy định tại các quyết định cho thuê 55,47 ha đất của UBND tỉnh Bình Thuận, không thực hiện đúng cam kết tại các văn bản xin thuê đất.
Đến thời điểm thanh tra, dự án vẫn chưa được Thủ tướng Chính phủ có ý kiến cho phép xây dựng trên đất quy hoạch dự trữ khoáng sản quốc gia tại tỉnh Bình Thuận.
Nhà máy điện mặt trời Hồng Phong 4 do Công ty Cổ phần Hà Đô Bình Thuận làm chủ đầu tư.
Tương tự, Công ty Cổ phần Đức Thành Mũi Né (chủ đầu tư Nhà máy điện mặt trời Mũi Né) và Công ty Cổ phần Hà Đô Bình Thuận (chủ đầu tư Nhà máy điện mặt trời Hồng Phong 4) xây dựng nhà máy trên đất dự trữ khoáng sản quốc gia khi chưa có ý kiến của Thủ tướng Chính phủ cho phép triển khai.
Kết luận cũng chỉ ra, Công ty TNHH Điện Mặt Trời Trường Lộc Bình Thuận, Công ty Cổ phần Đầu tư Phát triển Đại Phong, Công ty Cổ phần điện gió Hồng Phong 1, Công ty Cổ phần Năng lượng Hồng Phong 1, Công ty Cổ phần Năng lượng Hồng Phong 2 có hành vi chiếm dụng đất để xây dựng các nhà máy điện khi chưa được UBND tỉnh Bình Thuận cho phép.
Cơ quan thanh tra kết luận việc để các doanh nghiệp thực hiện đầu tư xây dựng các nhà máy điện mặt trời, điện gió trên đất quy hoạch dự trữ khoáng sản quốc gia khi chưa có ý kiến cho phép của Thủ tướng Chính phủ, chưa được thuê đất, ngoài trách nhiệm của các chủ đầu tư dự án, trách nhiệm quản lý đất đai thuộc về UBND tỉnh Bình Thuận; UBND huyện nơi các dự án xây dựng.
Cơ quan thanh tra cũng phát hiện có 12/13 dự án điện mặt trời tại Bình Thuận vi phạm điều kiện khởi công xây dựng công trình như: Thiết kế bản vẽ thi công chưa được phê duyệt; 2 dự án chưa có giấy phép xây dựng; 5 dự án mặt bằng thi công chưa được bàn giao.
Trong quá trình thi công đến ngày vận hành thương mại, hầu hết các chủ đầu tư đã khắc phục vi phạm. Tuy nhiên, các vi phạm trên có ảnh hưởng đến tiến độ thi công dự án để nhà máy vận hành thương mại trước ngày 1/7/2019, ngày 1/1/2021 đối với dự án điện mặt trời; trước ngày 1/11/2021 đối với dự án điện gió để được áp dụng cơ chế khuyến khích (giá FIT áp dụng trong 20 năm).
Trên cơ sở kết quả thanh tra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo UBND tỉnh Bình Thuận chủ trì, chỉ đạo kiểm điểm, xử lý trách nhiệm theo quy định của pháp luật đối với các tổ chức, cá nhân có liên quan đến những khuyết điểm, vi phạm nêu trên.
Đối với Bộ Công Thương, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo, tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm theo quy định của pháp luật đối với các tổ chức, cá nhân có liên quan đến những tồn tại, khuyết điểm, vi phạm.
Cơ quan này cũng đã chuyển đến Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an hồ sơ vụ việc vi phạm quy định của pháp luật trong quản lý, sử dụng đất đai thực hiện đầu tư xây dựng các dự án điện mặt trời, điện gió trên đất Quy hoạch dự trữ khoáng sản quốc gia/Quy hoạch phân vùng thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng quặng titan tại tỉnh Bình Thuận.
