Trong các cánh rừng tự nhiên ở các huyện miền núi phía Tây Nghệ An, có một loài cây mà đồng bào người Thái thường gọi là cây chà uốm.
Cây chà uốm cho quả vào mùa thu. Quả chà uốm có hình tròn, có lớp vỏ cứng bao bọc bên ngoài. Ảnh: báo Nghệ An.
Ngoài giá trị sử dụng lấy gỗ làm nhà, làm chất đốt... thì vào cuối mùa thu, quả của loại cây này rụng xuống, được đồng bào người Thái thu nhặt về và chế biến thành nhiều món ăn thơm ngon.
Quả chà uốm có hình tròn, có lớp vỏ cứng bao bọc bên ngoài. Vì thế, để có thể sử dụng và chế biến món ăn, sau khi nhặt về, bà con phải đập vỡ lớp vỏ cứng để lấy phần hạt nhân bên trong. Sau khi nhặt thật sạch lớp vỏ cứng, để chế biến thành món ăn phải dùng chày đâm thật nhuyễn và cho thêm một ít muối trắng.
Hạt chà uốm giã nhỏ trộn với muối, ăn cùng xôi hay cơm trắng đều ngon.
Với những thao tác đơn giản nhưng loại quả này đã trở thành món ăn kèm với xôi hay còn gọi là Khàu Pằn- món xôi trộn truyền thống, vừa ngon, vừa béo bùi, được đồng bào người Thái ở các huyện miền núi như Con Cuông, Tương Dương và Kỳ Sơn rất thích.
Theo báo Nghệ An, ngoài món Khàu Pằn, quả chà uốm còn được dùng làm gia vị trộn với các loại rau, quả, măng rừng để tạo thành món nộm, theo tiếng Thái gọi là Nỏ Máy chúp, Pắc chúp...
Với vị ngon, bùi, béo ngậy, quả chà uốm hiện nay không chỉ được sử dụng đơn thuần trong bữa ăn của mỗi gia đình người Thái, mà còn được nhiều người dân thành phố tìm mua.
Vừa mua 1kg hạt chà uốm ở chợ Vinh (Nghệ An), chị Minh Phương cho biết từ khi lấy chồng quê ở huyện Kỳ Sơn, chị mới biết tới hạt chà uốm.
"Tại Kỳ Sơn, từ lâu người dân đã đi nhặt hạt chà uốm về đập bỏ vỏ, lấy phần hạt bên trong rồi sử dụng như một thứ gia vị cho món nộm, hoặc trộn với muối chấm xôi. Hạt này khi ăn có mùi thơm, bùi, béo ngậy, vô cùng hấp dẫn. Sau đó mình phát hiện ra ở chợ Vinh cũng có người bán hạt này. Họ lấy hàng của bà con dân tộc Thái ở Tương Dương, Kỳ Sơn rồi đem bán ở chợ thành phố. Những ai biết tới mùi vị của chà uốm đều tranh thủ tìm mua về thưởng thức. Bởi đây là trái rừng và chỉ có một mùa nên số lượng không có nhiều", chị Phương thông tin với Tri thức & Cuộc sống.
Chị Phương cho biết nếu mua tại chợ quê ở Kỳ Sơn, chà uốm có giá khoảng 30.000 đồng/kg. Nhưng ở chợ thành phố, quả này có giá 60.000 đồng/kg.
Cũng từng được thưởng thức chà uốm trong một lần tới huyện Tương Dương (Nghệ An), anh Huy Hùng (ở Tp.Vinh) cho biết chà uốm dùng làm gia vị trộn với các loại rau quả, măng rừng để tạo thành món nộm có hương vị rất riêng. Vì nhiều người thích thú khi ăn thử nên chúng được đem xuống miền xuôi bán.
Tại nhiều nhà hàng, quán ăn ở Con Cuông, Tương Dương, Kỳ Sơn..., quả chà uốm được sử dụng như một thứ gia vị tạo nên hương vị riêng trong một số món ăn khiến du khách gần xa thích thú.
Từ loại quả mọc hoang dại trong rừng, giờ đây chà uốm đã "lên đời" thành đặc sản nổi tiếng. Đến mùa, bà con dân tộc vào rừng nhặt trái chà uốm về đập vỏ rồi bán cho các nhà hàng, quán ăn, hay bán về xuôi cho người dân thành phố để kiếm thêm thu nhập.
Minh Hoa (t/h)
