Đáp ứng yêu cầu công tác quản lý Nhà nước về lý lịch tư pháp
Sáng 5/9, tại phiên họp thứ 49, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận và cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp.
Trình bày tờ trình, Thượng tướng Nguyễn Văn Long, Thứ trưởng Bộ Công an cho biết, Luật Lý lịch Tư pháp được ban hành năm 2009, qua 15 năm thực hiện đã có nhiều nội dung không còn phù hợp với điều kiện phát triển đất nước, đặc biệt là việc sắp xếp lại tổ chức bộ máy hành chính.
Vì vậy, cần sửa đổi luật để đảm bảo phù hợp với việc điều chuyển quản lý lý lịch tư pháp theo phân công của Chính phủ.
Thượng tướng Nguyễn Văn Long, Thứ trưởng Bộ Công an (Ảnh: Media Quốc hội).
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 26/57 Điều; bãi bỏ 2/57 Điều của Luật Lý lịch tư pháp năm 2009; những quy định được sửa đổi, bổ sung này nhằm bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật; giải quyết những tồn tại, khó khăn trong thực tiễn hiện nay và đáp ứng yêu cầu công tác quản lý Nhà nước về lý lịch tư pháp, thực hiện dịch vụ công cấp Phiếu lý lịch tư pháp từ Bộ Tư pháp sang Bộ Công an trong thời gian tới.
Theo Thứ trưởng Bộ Công an, dự thảo luật được sửa đổi theo hướng mở rộng phạm vi quản lý lý lịch tư pháp và quyền yêu cầu cấp lý lịch tư pháp, cung cấp thông tin lý lịch tư pháp để phù hợp với chủ trương chung, đáp ứng yêu cầu quản lý Nhà nước.
Dự thảo luật sửa đổi mô hình cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp từ hai cấp phân tán thành cơ sở dữ liệu tập trung, thống nhất.
Đồng thời, sửa đổi quy định về tiếp cận, cập nhật thông tin lý lịch tư pháp cho phù hợp với mô hình cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp một cấp và chức năng, nhiệm vụ của Bộ Công an.
Thượng tướng Nguyễn Văn Long cho biết, dự thảo luật cũng sửa đổi, bổ sung một số trường thông tin lý lịch tư pháp để phù hợp với quy định của các luật có liên quan.
Đặc biệt, luật lần này sửa đổi, bổ sung quy định về việc sử dụng phiếu lý lịch tư pháp nhằm khắc phục tình trạng lạm dụng phiếu lý lịch tư pháp số 2.
"Hiện nay, nhiều thủ tục hành chính và cơ quan yêu cầu người dân cung cấp lý lịch tư pháp một cách lạm dụng", ông Long cho biết.
Theo quy định của luật, phiếu lý lịch tư pháp số 2 được cấp theo yêu cầu của cá nhân chỉ để người đó biết được nội dung về lý lịch tư pháp của mình.
Nội dung phiếu lý lịch tư pháp số 2 có tình trạng án tích; thông tin về việc cấm đảm nhiệm chức vụ, thành lập, quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã…
Nêu quan điểm của cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị nghiên cứu, bổ sung vào dự thảo luật quy định mang tính nguyên tắc về các trường hợp được yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp.
Theo Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, việc tiếp tục duy trì quy định về cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2 cho cá nhân để họ biết được nội dung về lý lịch tư pháp của mình là cần thiết.
"Để hạn chế việc lạm dụng yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2, đề nghị nghiên cứu, bổ sung vào dự thảo luật quy định nghiêm cấm các cơ quan, tổ chức, đơn vị yêu cầu cá nhân phải cung cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2 khi thực hiện các thủ tục hành chính thông thường hoặc trong các quan hệ dân sự, lao động...", ông Tùng cho hay.
Rà soát tình trạng lạm dụng yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp
Tham gia nêu ý kiến, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị rà soát tình trạng lạm dụng yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2 vì đây là một hạn chế nổi bật trong thực tiễn 15 năm thực hiện Luật Lý lịch tư pháp.
Để khắc phục tình trạng này, dự thảo luật sửa đổi theo hướng quy định các cơ quan tổ chức chỉ có quyền yêu cầu cấp thông tin lý lịch tư pháp, không được yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp như luật hiện hành.
"Nếu các cơ quan tổ chức không thực hiện quyền yêu cầu cấp thông tin mà lại chuyển hóa thành yêu cầu cá nhân đương sự phải nộp phiếu lý lịch tư pháp để bổ sung hồ sơ giải quyết thủ tục hành chính, tình trạng lạm dụng phiếu này vẫn có thể xảy ra", bà Thanh nêu.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh (Ảnh: Media Quốc hội).
Đồng tình với việc giữ hai loại phiếu lý lịch tư pháp số 1 và số 2, rút ngắn thời hạn cấp phiếu xuống 5 ngày, nhưng Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Dân nguyện Lê Thị Nga đề nghị thu hẹp các trường hợp kéo dài thời hạn đến 15 ngày.
Giải trình thêm, Thứ trưởng Nguyễn Văn Long cho biết, năm 2026 cũng là thời điểm chúng ta đang xây dựng nền tảng dùng chung trong cả hệ thống chính trị để kết nối các cơ quan Đảng, Chính phủ, Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc, hướng tới việc sử dụng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, lý lịch tư pháp không cần bản giấy.
Về việc cập nhật thông tin theo thời gian thực, đặc biệt là việc xóa án tích và các bản án, quyết định của Tòa án liên quan đến tình trạng hôn nhân, Thứ trưởng Long cho biết "rất trăn trở" do khối lượng dữ liệu lịch sử khổng lồ và thiếu kiến trúc khung dữ liệu thống nhất trước đây.
Hiện, Bộ Công an đang phối hợp với ngành Tòa án để triển khai nền tảng dùng chung và cơ sở dữ liệu, hướng tới việc cập nhật theo thời gian thực.
Ông Long nêu rõ, những ý kiến đóng góp tại phiên họp sẽ được cơ quan soạn thảo tiếp thu, nghiên cứu để hoàn thiện dự án Luật trước khi trình Quốc hội.
