"Tiếp sức" để xe điện phát triển như kỳ vọng

Cơ hội lớn mà xe điện mang lại

Chia sẻ tại Hội thảo "Giảm phát thải ngành ô tô: Nhiều lối đi - Một đích đến" diễn ra vào ngày 29/8, ông Lê Trọng Minh - Tổng Biên tập Báo Đầu tư cho biết nếu mỗi chiếc xe hơi lưu thông trên đường được ví như một trạm phát thải di động, thì Việt Nam đang có gần 6,5 triệu trạm phát thải như vậy.

Những chiếc xe hơi này cũng được coi là 1 tác nhân chính gây ô nhiễm không khí, ảnh hưởng tiêu cực trực tiếp đến sức khỏe người dân.

Do đó, việc chuyển đổi, thay thế hay thậm chí "đóng cửa" những trạm phát thải này không chỉ là hành động phù hợp với xu thế chung trên toàn thế giới, mà còn là một nhiệm vụ cấp bách nếu Việt Nam muốn đạt mục tiêu đề ra, đó là đạt mức phát thải ròng bằng 0 – còn gọi là Net Zero vào năm 2050 như Chính phủ đã cam kết với cộng đồng quốc tế.

"Trong bối cảnh Việt Nam là một quốc gia có dân số lớn và tiếp tục gia tăng, nền kinh tế tăng trưởng ổn định, nếu không có những giải pháp kịp thời để "xanh hóa" ngành ô tô được dự báo còn rất nhiều dư địa phát triển, thì các trạm phát thải di động sẽ ngày càng trở thành một ẩn số lớn trong bài toán phát triển bền vững", ông Lê Trọng Minh cho biết.

Theo Tổng Biên tập Báo Đầu tư, thời gian qua, cả Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp đã có nhiều hành động thiết thực để cùng chung tay tạo động lực mới cho ngành ô tô, mở lối cho những chiếc xe "xanh" lăn bánh, tạo nên một không gian giao thông xanh, sạch hơn.

Chúng ta đang được chứng kiến ngày càng có thêm nhiều những phương tiện 4 bánh sử dụng công nghệ hiện đại, nhiên liệu tiết kiệm hơn và thân thiện môi trường được lưu hành trên đường phố, góp phần giảm bớt ô nhiễm khói, bụi và tiếng ồn, dần tạo ra một bộ mặt giao thông mới phù hợp với định hướng xanh hóa, hướng tới mục tiêu phát thải ròng khí nhà kính về 0 vào năm 2050 của ngành GTVT.

Do đó, thị trường ô tô ít hoặc không phát thải, có thể gọi chung là ô tô "xanh" vì vậy đang đứng trước một cơ hội to lớn để phát triển mạnh mẽ. Thêm vào đó, Việt Nam cũng được đánh giá là sẽ không vấp phải vấn đề quá lớn khi phải "rẽ ngang" từ sản xuất ô tô động cơ đốt trong sang những loại xe thuần điện – vấn đề đang gặp nhiều trăn trở như ở một số cường quốc về sản xuất ô tô.

"Việt Nam còn có cơ hội vươn lên trở thành một cường quốc sản xuất và xuất khẩu xe điện – một sự lựa chọn tất yếu của tương lai, nếu có những hành động quyết liệt, cụ thể và kịp thời bên cạnh những nỗ lực chuyển đổi xanh nền kinh tế nói chung mà Chính phủ đang rất thúc đẩy", ông Lê Trọng Minh nhấn mạnh.

Cũng theo ông Minh, để rộng đường cho những chiếc xe "xanh" bon bon lăn bánh, chắc chắn không phải chỉ là lối đi riêng của từng ngành giao thông vận tải, công thương, xây dựng, tài chính..., cũng như không phải trách nhiệm mà cộng đồng doanh nghiệp một mình gánh vác. Mọi lối đi đều cần được quy hoạch hài hòa, hợp lý để cùng đến một đích: Chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí nhà kính của ngành GTVT nói chung và lĩnh vực ô tô nói riêng.

Xe điện cần được "đỡ đầu" để phát triển mạnh mẽ hơn

Từ góc nhìn của doanh nghiệp trực tiếp tham gia cuộc chuyển đổi xanh, ông Võ Minh Lực - Giám đốc điều hành Công ty TNHH Ô tô BYD Việt Nam đánh giá tiềm năng của thị trường xe "xanh" tại Việt Nam còn rất lớn.

Với quy mô dân số khoảng 100 triệu người, đa số là dân số trẻ, Việt Nam có một cơ sở khách hàng tiềm năng dồi dào. Thêm vào đó, tỉ lệ sở hữu ô tô ở Việt Nam hiện nay còn rất thấp so với các nước láng giềng như Thái Lan hay Indonesia.

Trong khi đó, lượng xe gắn máy đang lưu thông hàng năm rất lớn, ước tính khoảng 3 triệu xe. Hầu hết người đi xe máy đều mong muốn chuyển sang sử dụng ô tô, điều này cho thấy cơ hội phát triển thị trường xe ô tô nói chung và xe "xanh" nói riêng là rất lớn.

Bên cạnh đó, việc tiếp cận các khoản vay mua xe từ ngân hàng hiện nay cũng rất thuận lợi. Chỉ với 200 triệu đồng, người tiêu dùng đã có thể sở hữu một chiếc ô tô với lãi suất vay thấp và thời hạn vay lên tới 8 năm. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng giao thông, đặc biệt là hệ thống đường cao tốc của Việt Nam đang phát triển nhanh chóng.

Đặc biệt, các chính sách khuyến khích và hỗ trợ phát triển xe điện cùng sự tham gia của nhiều hãng xe năng lượng mới đang góp phần xây dựng và phát triển thị trường này.

Tuy nhiên, lãnh đạo hãng xe này cũng nhấn mạnh việc chuyển đổi, phát triển giao thông xanh vẫn gặp nhiều khó khăn. Các vấn đề bao gồm quy hoạch trạm sạc tại các đô thị chưa hợp lý, làm khó cho nhà đầu tư; cơ sở hạ tầng giao thông chưa đáp ứng đủ nhu cầu chuyển đổi của người dân; và chính sách hỗ trợ chuyển đổi từ xe động cơ truyền thống sang xe năng lượng mới chưa được triển khai mạnh mẽ, với lộ trình còn chưa rõ ràng.

Ông Võ Minh Lực cho rằng, để phát triển giao thông xanh tại Việt Nam, cần xây dựng chương trình chuyển đổi sang sử dụng điện và năng lượng xanh cho nhiều loại phương tiện khác nhau. Điều này đòi hỏi việc khuyến khích và hỗ trợ người dân cũng như doanh nghiệp sử dụng các phương tiện thân thiện với môi trường hơn.

Đặc biệt, sự hợp tác giữa nhiều đơn vị là rất quan trọng để tiến xa hơn trong việc này. Sự đồng hành này sẽ giúp người dân dần thay đổi thói quen và thúc đẩy xu hướng di chuyển xanh ngày càng bền vững. Hơn nữa, việc xây dựng hệ thống hạ tầng phù hợp cũng sẽ giúp người dân dễ dàng tiếp cận và sử dụng giao thông xanh hơn.

Để thúc đẩy thị trường xe điện phát triển, ông Võ Minh Lực cũng đề xuất nhiều giải pháp dưới nhiều cách tiếp cận khác nhau, tập trung hướng đến 3 đối tượng chính: các đầu tư nhập khẩu, lắp ráp, phân phối xe năng lượng mới; các doanh nghiệp đầu tư hạ tầng, trạm sạc, kinh doanh vận tải, xe công nghệ và người tiêu dùng.

Tầm nhìn xa và một lộ trình cụ thể

Theo ông Đào Công Quyết - Trưởng tiểu ban truyền thông, Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) cho biết, ngành công nghiệp ô tô phát triển theo 3 giai đoạn và Việt Nam đang trong giai đoạn duy trì.

Bên cạnh đó, một trong những vấn đề chính của ngành công nghiệp ô tô Việt Nam là quy mô thị trường và sản xuất nhỏ. "Ngành công nghiệp ô tô tại Việt Nam vẫn còn nhỏ, dung lượng thị trường chỉ bằng 1/2 so với Thái Lan và 1/3 so với Indonesia. Sản lượng sản xuất còn thấp, ngành công nghiệp phụ trợ vẫn chưa phát triển", ông Đào Công Quyết nhấn mạnh.

Do đó, ông Quyết cho rằng rất cần chính sách của Nhà nước về thuế/phí nhằm hỗ trợ, khuyến khích phát triển, từ đó tăng dung lượng thị trường, phát triển ngành công nghiệp phụ trợ, thu hẹp khoảng cách với giai đoạn cao hơn, tạo dựng nền móng để phát triển mạnh mẽ hơn.

Đại diện VAMA cho rằng để sự phát triển xe điện có những bước đi chắc chắn ở Việt Nam cần có tầm nhìn dài dạn và lộ trình cụ thể. 

Theo đó, trong giai đoạn khởi đầu, cần kích cầu trên thị trường với ưu đãi nhiều như về thuế, phí cho các dòng xe, hỗ trợ quy định tiêu chuẩn phát triển, tiêu chuẩn về hỗ trợ trạm sạc, mạng lưới sạc nhanh hoặc sạc tại nhà, hỗ trợ cho sản xuất, nghiên cứu và phát triển sản phẩm.

Đến giai đoạn hai, tức là giai đoạn tăng trưởng nhanh, giảm bớt hỗ trợ cho dòng xe HEV và PHEV và vẫn duy trì những hỗ trợ tài chính cho hệ thống sản xuất. Đến năm 2041 trở đi thì lúc đó là thị trường đã đã ổn định thì không cần có hỗ trợ nào nữa gọi là thị trường phát triển ổn định.

Xe HEV/PHEV là giải pháp phù hợp trong ngắn hạn, bổ trợ cho quá trình chuyển đổi sang xe điện hóa. Do đó, đại diện VAMA cho rằng, cần có mức ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt tốt hơn cho xe HEV/ PHEV để giảm giá bán lẻ, thúc đẩy việc chuyển đổi từ xe xăng/dầu sang các dòng xe này.