Tình cảnh éo le có phải là tình tiết giảm nhẹ hình phạt?

Giảm 2 năm tù cho bị cáo Đinh Mạnh Thắng

TAND Cấp cao tại Hà Nội tuyên chấp nhận kháng cáo của bị cáo Đinh Mạnh Thắng (cựu Chủ tịch HĐQT công ty Dầu khí Sông Đà, em trai bị cáo Đinh La Thăng), giảm hình phạt từ 9 năm tù xuống còn 7 năm về tội Tham ô tài sản.

Theo HĐXX, quá trình điều tra và tại phiên tòa, bị cáo Thắng đã khai báo rất thành khẩn, đã trả lại số tiền chiếm hưởng ngay sau khi được yêu cầu. Bên cạnh đó, gia đình bị cáo có công với cách mạng. Đặc biệt, từ khi bị bắt giam, gia đình bị cáo rơi vào tình cảnh éo le... Từ các lẽ trên, HĐXX đồng ý giảm một phần hình phạt cho bị cáo Thắng.

Theo bản án sơ thẩm, lợi dụng ảnh hưởng của mình tại PVP Land, bị cáo Trịnh Xuân Thanh đã đồng ý bán hơn 12 triệu cổ phần tại công ty Xuyên Thái Bình Dương cho bị cáo Lê Hòa Bình với giá hơn 13.000 đồng/cổ phần, tương đương 34 triệu đồng/m2 tại dự án khu hỗn hợp Nam Đàn Plaza (đường Phạm Hùng, Hà Nội), trong khi giá thị trường 52 triệu đồng/m2.

Khoản tiền chênh lệch 87 tỷ đồng, trong đó 49 tỷ, bị cáo Lê Hòa Bình (cựu Chủ tịch HĐQT công ty CP Xây dựng 1/5)  đã chỉ đạo Thoa chuyển cho nhóm Trịnh Xuân Thanh, Đào Duy Phong (cựu Chủ tịch PVP Land), Nguyễn Ngọc Sinh (cựu Tổng giám đốc PVP Land), Đinh Mạnh Thắng. Trong đó, bị cáo Thanh hưởng 14 tỷ đồng, Thắng 5 tỷ đồng... Bản án sơ thẩm khẳng định số tiền này là của Nhà nước và các bị cáo đã tham ô.

Khi nào được giảm nhẹ trách nhiệm hình sự?

Đánh giá việc tòa tuyên án, luật sư Đặng Văn Cường – Trưởng văn phòng Luật sư Chính Pháp, đoàn Luật sư TP.Hà Nội phân tích: “Hiện nay, chúng ta đang áp dụng các quy định của Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bổ sung 2017) và Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 để giải quyết các vụ án hình sự. Khi xét xử để áp dụng các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, tòa án phải căn cứ vào Điều 51, Bộ luật Hình sự 2015”.

Cụ thể, các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự gồm: Người phạm tội đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm; Tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả; Phạm tội trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng; Phạm tội trong trường hợp vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết; Phạm tội trong trường hợp vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội; Phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra; Phạm tội vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không phải do mình tự gây ra; Phạm tội nhưng chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn; Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng; Phạm tội vì bị người khác đe dọa hoặc cưỡng bức; Phạm tội trong trường hợp bị hạn chế khả năng nhận thức mà không phải do lỗi của mình gây ra; Phạm tội do lạc hậu.

Các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự khác gồm: Người phạm tội là phụ nữ có thai; Người đủ 70 tuổi trở lên; Người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng; Người có bệnh bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình; Người phạm tội tự thú; Người phạm tội thành khẩn khai báo hoặc ăn năn hối cải; Người phạm tội tích cực giúp đỡ các cơ quan có trách nhiệm phát hiện hoặc điều tra tội phạm; Người phạm tội đã lập công chuộc tội; Người phạm tội là người có thành tích xuất sắc trong sản xuất, chiến đấu, học tập hoặc công tác; Người phạm tội là cha, mẹ, vợ, chồng, con của liệt sĩ, người có công với cách mạng.

“Như vậy, theo quy định của pháp luật hiện hành thì “tình cảnh éo le” không phải là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Khi quyết định hình phạt, nếu tòa án coi “tình  cảnh éo le” là tình tiết giảm nhẹ thì phải ghi rõ trong bản án và chỉ có thể áp dụng theo khoản 2, Điều 51, Bộ luật Hình sự 2015. Tuy nhiên, nếu tòa án áp dụng tình tiết này để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho các bị cáo thì e rằng sẽ gây tranh cãi bởi phải hiểu như thế nào là “éo le”. Thực tế, trong các vụ án hình sự, phần lớn các bị cáo đều khai nhận bản thân có hoàn cảnh eo le... Nếu áp dụng tình tiết này thì phải áp dụng cho công bằng”, luật sư Đặng Văn Cường đánh giá.

Trong khi đó, luật sư Vũ Quang Bá – công ty Luật TNHH Khải Hưng, đoàn Luật sư TP.Hà Nội, lại cho rằng “gia đình rơi vào tình cảnh éo le” có thể được toà án ghi nhận là những tình tiết để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo.

Luật sư Bá phân tích: Theo quy định Bộ luật Hình sự, khi quyết định hình phạt tòa án ngoài việc cân nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm cho hành vi phạm tội thì còn căn cứ vào nhân thân người phạm tội cũng như các tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Đối với các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự đã được quy định rõ tại Điều 46, Bộ luật Hình sự 1999 và Điều 51, Bộ luật Hình sự 2015. Theo đó, căn cứ người phạm tội là người có thành tích xuất sắc trong sản xuất, chiến đấu, học tập hoặc công tác được xem là một trong những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.

“Đối với các tình tiết như gia đình bị cáo có công với cách mạng, gia đình rơi vào tình cảnh éo le, bị cáo là lao động chính trong nhà có thể được tòa án ghi nhận là những tình tiết để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo. Việc tòa án ghi nhận  tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo không chỉ thể hiện tính nhân đạo của pháp luật hình sự mà còn tạo điều kiện, cơ hội cho bị cáo chấp hành hình phạt, cải tạo sớm hòa nhập với xã hội, gia đình”, luật sư Bá cho hay.

Việt Hương