Tinh gọn bộ máy: Tránh điều động "cơ học", giữ nguyên số lượng biên chế

Thay đổi về tư duy, về nhận thức trong bối cảnh mới

Để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển và giàu mạnh, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đề cập một chuỗi 7 nhóm vấn đề liên quan chặt chẽ với nhau và cần phải giải quyết đồng bộ. Trước nhất là vấn đề thể chế để xây dựng hệ thống chính trị "Tinh- Gọn- Mạnh- Hiệu năng- Hiệu lực- Hiệu quả".

Tổng Bí thư cho rằng, đây là "nút thắt của nút thắt" và để thể chế hóa thực chất trước hết phải thực hiện một bước rất quan trọng là tinh gọn lại tổ chức bộ máy của Đảng, Nhà nước, khối mặt trận tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội.

Đến nay, hai tuần sau Hội nghị toàn quốc triển khai tổng kết Nghị quyết 18, nhiều bộ, ngành, địa phương đã công bố dự kiến kế hoạch tinh gọn bộ máy cũng như dự thảo các chính sách phục vụ cho tinh giản biên chế.

Trao đổi với Người Đưa Tin về cuộc "cách mạng tinh gọn bộ máy" ở thời điểm này, TS. Trần Anh Tuấn - Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho rằng, đây là thời điểm có nhiều thách thức, nhiều cơ hội để tiếp tục thực hiện Nghị quyết 18 của Trung ương về tinh gọn tổ chức bộ máy trong cả hệ thống chính trị.

Theo ông Tuấn, Nghị quyết 18 đã được tiến hành từ năm 2017 đến nay, nhưng việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế mới chủ yếu được thực hiện trong một số cơ quan của Chính phủ và các địa phương. Còn tổ chức khác như các cơ quan của Đảng cũng đã tiến hành nhưng chưa được nhiều. 

Vì vậy, bây giờ thực hiện cuộc Cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy là rất cần thiết, dành nguồn lực cho đầu tư phát triển để đáp ứng yêu cầu chuyển từ quản lý Nhà nước sang quản trị quốc gia, đáp ứng yêu cầu của chuyển đổi số, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI)...; qua đó chống được lãng phí trong hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước, kể cả trong các cơ quan của Đảng, đoàn thể...

"Trong bối cảnh, điều kiện hiện nay và kể cả trong hội nhập quốc tế, cần phải xây dựng bộ máy chính quyền ở Trung ương và địa phương phải đảm bảo hoạt động đạt mục tiêu như đ/c Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ ra, đó là "Tinh- Gọn- Mạnh- Hiệu năng- Hiệu lực- Hiệu quả", ông Tuấn nêu.

Ông Tuấn cũng lưu ý: "Tinh gọn tổ chức bộ máy lần này được xác định là cuộc Cách mạng, bởi lẽ nó đòi hỏi phải thay đổi từ tư duy, nhận thức cho đến hành động và phải đáp ứng yêu cầu của bối cảnh mới, thời đại mới. Ví dụ như đối với Chính phủ, xu hướng hiện nay trên thế giới và được thực hiện ở nhiều quốc gia là xây dựng "Chính phủ nhỏ - xã hội lớn", "Chính phủ lái thuyền mà không chèo thuyền".

Chính phủ sẽ không đi làm những việc cụ thể, những việc của chính quyền địa phương mà tập trung vào thực hiện chức năng là cơ quan thực hiện quyền hành pháp, xây dựng Chính phủ quản trị điều hành vĩ mô nền kinh tế, điều tiết mọi hoạt động của đời sống xã hội, khắc phục các mặt trái, khiếm khuyết của thị trường theo đúng quy định của Hiến pháp và pháp luật với một nền hành chính quốc gia và chế độ công vụ hiện đại, trách nhiệm, năng động, hiệu quả, phục vụ nhân dân.

Trong "Cách mạng tinh gọn bộ máy" lần này, điểm khác biệt và đáng chú ý nhất là việc tinh gọn được thực hiện trong cả hệ thống chính trị, từ Trung ương đến địa phương, gắn tinh gọn bộ máy với tinh giản biên chế, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức".

Tinh gọn làm sao giữ được người tài

Qua tinh gọn, sẽ có các cơ quan, tổ chức mới thành lập hoặc những cơ quan, tổ chức được nhận thêm chức năng, nhiệm vụ từ các cơ quan, tổ chức phải giải thể, kết thúc hoạt động chuyển về. Các cơ quan, tổ chức này phải được quy định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và phải thiết kế được cơ cấu tổ chức phù hợp với yêu cầu của quản trị quốc gia, thích ứng với kinh tế thị trường, phù hợp với Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng và phải chú ý ứng dụng các công nghệ số, trí tuệ nhân tạo của cuộc cách mạng khoa học 4.0. 

Ông Tuấn nhấn mạnh cần phải xác định ngay danh mục vị trí việc làm và số biên chế cần thiết của các cơ quan, tổ chức mới, để bố trí đội ngũ cán bộ, công chức đủ phẩm chất, năng lực gánh vác thực hiện các nhiệm vụ được giao. 

"Tránh giữ nguyên số lượng biên chế, tránh điều động "cơ học" nguyên si số lượng công chức từ các cơ quan, tổ chức hiện hành về các cơ quan, tổ chức mới. Ý tôi muốn nói là phải tiến hành đánh giá, phân loại ngay. Vì sau này rất khó khăn trong việc phân loại, đánh giá và thực hiện các chính sách đối với những người do tác động của tinh gọn bộ máy mà phải nhận các vị trí khác thấp hơn hoặc phải rời khỏi công vụ", ông Tuấn nói.

Đồng thời lưu ý, trong tinh gọn tổ chức bộ máy, chúng ta phải thật sự trách nhiệm, dũng cảm rà soát, đánh giá lại đội ngũ cán bộ, công chức một cách khách quan, công tâm, để làm sao giữ được những người có đủ phẩm chất, đủ năng lực đáp ứng được yêu cầu hiện nay.

Cũng theo Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, sắp xếp tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế là công việc rất khó khăn, phức tạp và nhạy cảm, sẽ động chạm đến lợi ích của mỗi người và rất nhiều người.

Để vượt qua được "rào cản", vượt qua tâm lý cả nể, né tránh, trước hết phải có tinh thần mạnh mẽ, như đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói là "phải có quyết tâm chính trị cao, thống nhất về tư tưởng, hành động quyết liệt", "phải dám dũng cảm, dám hy sinh vì lợi ích chung". 

"Khi đánh giá đội ngũ cán bộ, công chức, phải có cách nhìn công tâm, khách quan để đánh giá những người làm được việc và người không làm được việc và phải chịu trách nhiệm về sự đánh giá đó. 

Trên cơ sở đó, mới có thể thực hiện chính sách thỏa đáng đối với những người do tác động của việc tinh gọn bộ máy, không tiếp tục ở lại công vụ, đồng thời bố trí được những người xứng đáng vào các vị trí của bộ máy mới", ông Tuấn nói.

Bộ Nội vụ hiện nay đang cùng Ban Tổ chức Trung ương, Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp và các cơ quan khác sẽ nghiên cứu để báo cáo các cấp có thẩm quyền ban hành một chính sách phù hợp với khả năng tài chính của đất nước, nhưng cũng phải đáp ứng được yêu cầu, tạo thuận lợi cho những người chịu ảnh hưởng tác động trong tinh gọn tổ chức bộ máy.

Ông Tuấn cũng gợi ý: "Theo tôi, chúng ta cũng nên học tập kinh nghiệm trong thời gian trước, những năm 1990 – 1994, khi thực hiện việc sắp xếp, chuyển sang lương mới, tinh giản biên chế, chúng ta đã có Nghị quyết 109 của Hội đồng Bộ trưởng ngày 12/4/1991 và kèm theo đó là Quyết định 111 ngày 12/4/1991 về vấn đề giải quyết các chính sách trong sắp xếp, tinh giản biên chế. 

Khi đó chúng ta chia đội ngũ cán bộ, công chức làm 3 nhóm: Nhóm ở lại làm việc; nhóm được tạo điều kiện để chuyển công tác khác; nhóm thực hiện chính sách dôi dư. 

Kết quả là khi đó, những người chuyển đến nơi khác tìm công việc mới hoặc những người theo chế độ thôi việc hoặc nghỉ hưu trước tuổi đều có những chính sách rất thỏa đáng và tình hình là vẫn ổn định và kết quả rất tốt.

"Tôi từng nói nhiều lần, sự hy sinh đó phải coi như một sự cống hiến vì sự phát triển của đất nước. Sự cống hiến đó phải được ghi nhận và Nhà nước phải có chính sách phù hợp để bù đắp một phần nào những hy sinh, thiệt thòi đó", ông Tuấn chia sẻ thêm.