Ảnh khỏa thân (ảnh nude) không phải đến bây giờ mới có ở Việt Nam mà chúng đã xuất hiện cách đây hơn một thế kỉ trước, dưới thời Pháp thuộc. Thậm chí ngày đó, mức độ táo bạo của chúng không hề thua kém so với bây giờ.
Mới đây, những bức ảnh này đã được giới thiệu tại Việt Nam trong một cuộc triển lãm ảnh. Ngay lập tức, chúng đã gây ra nhiều cuộc tranh cãi nảy lửa. Không ít người cho rằng, những bức ảnh này chẳng qua cũng chỉ là ảnh khiêu dâm, được một tay chuyên chụp ảnh mát mẻ chụp lại với ý đồ khai thác những hình ảnh dung tục của phụ nữ Việt. Họ muốn chứng minh nước ta chỉ là một dân tộc thuộc địa thấp kém. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia lịch sử đã "phản pháo lại", họ cho rằng, những bức ảnh này không hề dung tục, mặc dù chúng cho thấy, Việt Nam thời bấy giờ đúng là một thuộc địa lạc hậu.
Những bức ảnh khỏa thân này sau hơn một thế kỉ vẫn khiến dư luận sửng sốt
Được biết, chính tác giả của những bức ảnh trên cũng đã nhìn những người phụ nữ Việt khỏa thân bằng ánh mắt ngạc nhiên và thú vị. Những bức ảnh trên nằm trong số hàng nghìn bức ảnh chân thực về Việt Nam dưới thời Pháp thuộc của một nhiếp ảnh gia nổi tiếng người Pháp. Ông đã mô tả rất chân thực hình ảnh và cuộc sống của những tầng lớp người Việt Nam dưới thời Pháp cai trị. Nhiều nhiếp ảnh gia nổi tiếng nhận định, những bức ảnh trên khá chân thực, giàu tính tư liệu và được chụp bởi tay máy biết tôn trọng văn hóa bản địa. Đặc biệt, những hình ảnh này đã được người Pháp dùng làm bưu thiếp, một phương tiện truyền tải thông tin, quảng bá nghệ thuật và tuyên truyền tư tưởng vào thời thuộc địa.
Cùng với thời gian, hơn 100 năm sau, những bức hình nude táo bạo này vẫn khiến dư luận dậy sóng mạnh mẽ. Sự thực, chủ đề khỏa thân, dù đã được bàn nhiều nhưng nó chưa được cởi trói trong suy nghĩ của người dân nước Việt. Tuy nhiên, việc triển lãm ảnh nude cổ là một cách để ôn lại lịch sử, tôn vinh vẻ đẹp quá khứ hay đang vô tình cổ xúy cho trào lưu hở hang thái quá trong xã hội hiện đại đến nay vẫn còn nhiều điều bàn cãi? Chuẩn mực nào để đánh giá vẻ đẹp của những bức ảnh này? Chúng nghệ thuật hay thô tục, nhân văn hay trần trụi?
Thỏa mãn thị hiếu rẻ tiền
Trao đổi với PV Người đưa tin, giáo sư Sử học Lê Văn Lan cho rằng: "Tạp chí Xưa và Nay đã đứng ra làm một cuộc triển lãm thể hiện sự nhố nhăng. Trước đây, các tay chụp ảnh ghi lại khoảnh khắc nude chẳng qua chỉ là cách để bêu rếu các cô gái điếm chuyên kinh doanh trên chính thân xác của mình. Cái lý lẽ để giải thích cho bức ảnh như nhắc lại truyền thống dân tộc chẳng qua chỉ là giả dối. Hơn nữa, không thể nhắc tới yếu tố nghệ thuật trong đó. Những tấm ảnh nude chứa đựng nhiều điều tế nhị bởi nó tố cáo và phơi bày một giai đoạn mà rất nhiều cán bộ chính quyền Pháp sang An Nam làm việc nhưng lại chỉ chú ý đến thú chơi gái gú. Bọn họ chụp những cô gái làm tiền hở hang sau đó in nó ra thành những tấm postcard, truyền tay nhau và châm biếm những người dân xứ sở của chúng ta như những "vật thể lạ". Đây là những bức ảnh mang ý nghĩa xấu, tiêu cực chỉ tung ra thỏa mãn thị hiếu rẻ tiền".
Quan trọng nhất là sự mới mẻ
Họa sĩ Bùi Thanh Phương (con trai họa sĩ Bùi Xuân Phái) cho biết: "Chụp ảnh nude là chuyện bình thường và triển lãm ảnh nude cũng không có gì đáng để ồn ào. Tôi thấy có nhiều ý kiến phê phán những bức ảnh trong triển lãm thiếu tính sáng tạo hay quá dung tục nhưng điều đó không quan trọng. Điều đáng ghi nhận nhất ở một tác phẩm đó là sự mới mẻ. Tôi nghĩ bộ ảnh này đã đạt được điều đó. Việc chụp ảnh nude đối với phụ nữ thời xưa bị nhiều người quy chụp là trần trụi nhưng theo tôi cách nhìn đó hơi phiến diện. Công chúng có cái nhìn rất tinh tường. Họ đủ sự nhạy bén để nhận biết đâu là thanh, đâu là tục. Với tôi, triển lãm này mang lại nhiều cảm xúc mới mẻ, lạ lẫm".
Cách thể hiện theo đúng tinh thần của người Việt
TS. Đào Thế Đức, tổng thư kí tạp chí Xưa và Nay bày tỏ quan điểm: "Điều thú vị ở những bức ảnh này là họ không cố tình Vệ nữ hóa ảnh nude. Tất cả những phụ nữ này đều được giữ nguyên thần thái, khuôn mặt để tạo nên sự chân thực. Đây là cách thể hiện theo đúng tinh thần, tỉ lệ của người Việt. Nó cũng giống như cách vẽ Tiên Dung, Chử Đồng Tử của danh họa Nguyễn Phan Chánh sau này.
Tuy nhiên, những ảnh nude trên thời gian qua cũng gây nhiều tranh cãi. Có người cho rằng, liệu các nhân vật trong ảnh có bị ép buộc cởi đồ để chụp những bức hình hở hang như thế không? Thậm chí, có ý kiến cho rằng đó là những tấm ảnh được dàn dựng phi thực tế trong chủ ý dã tâm của người Pháp. Hoặc những bức ảnh đó chỉ là tác phẩm của những người muốn á Đông hóa, An Nam hóa đề tài nude, một đề tài thẩm mỹ hàn lâm vốn luôn được ưa chuộng trên thế giới. Bố cục của các tác phẩm cũng được phân tích là quen thuộc và nhan nhản trong nghệ thuật cổ điển".
Hoàn toàn không có tính gợi dục
Nhiếp ảnh gia Nguyễn Hữu Bảo (chồng của NSND Như Quỳnh), người nổi tiếng với những bộ ảnh chụp Hà Nội cho biết: "Những bức ảnh nude trên hoàn toàn không có tính gợi dục nhưng cách tạo dáng trong hình sẽ khiến nhiều người cảm thấy rất khó coi. Một người mẫu gánh nước nhưng yếm tuột ra để hở cả một bầu ngực; mấy phụ nữ cùng ngồi quanh tẩu thuốc và cũng hở ngực một cách lạ thường… những khuôn hình này không được chụp một cách ngẫu nhiên, mà chắc chắn có sự sắp đặt.
Một vài khuôn mặt của thiếu nữ nude được lặp lại tại một số bức ảnh dạng tư liệu khác chứng tỏ họ có thể là người mẫu. Tuy nhiên, tại sao họ lại dám chụp những bức ảnh vượt qua cái quy chuẩn của Nho giáo? Điều này vẫn còn là một bí ẩn. Theo tôi, những bức ảnh nude này vẫn mang giá trị tư liệu đặc biệt, nhất là khi chúng còn được người Pháp dùng làm bưu thiếp-một phương tiện truyền tải thông tin, quảng bá nghệ thuật và tuyên truyền tư tưởng vào thời điểm lúc ấy".
Rất vui vì Việt Nam có triển lãm ảnh nude thời Pháp thuộc
Nhiếp ảnh gia Dương Quốc Định chia sẻ: "Tôi có nghe nói và rất vui vì công chúng Việt Nam có cái nhìn công bằng, tích cực và thoáng hơn về thể loại ảnh nude. Tôi thấy đây là một cuộc triển lãm tốt, có ý nghĩa đặc biệt với người làm nhiếp ảnh chuyên nghiệp đã gắn bó với thể loại ảnh nude hơn 20 năm như tôi. Những tấm ảnh được trưng bày mang cảnh giới cao về chuyên môn. Nó đã được thẩm định kỹ càng tại các triển lãm trước khi giới thiệu tại Việt Nam. Nếu mọi người xem không thấy sự gợi dục trong đó thì coi như nó đã thành công. Tôi nghĩ cái quan trọng nhất khi công chúng xem ảnh nude chính là ở tâm thế và sự hiểu biết về nghệ thuật".
Chỉ đơn thuần là tư liệu lịch sử
Một họa sĩ nổi tiếng ở lĩnh vực Body Painting (vẽ trên cơ thể nude) nhận định: "Những người phụ nữ trong các bức ảnh này không cao quý như người ta nghĩ. Nhiều khả năng đây là những Me Tây hoặc ôsin, gái nhà thổ thời bấy giờ muốn chụp hình để kiếm tiền. Dễ dàng nhận thấy, chủ nhân của những khuôn hình này là một tay máy người Pháp, bởi vì có thể họ thích thú và tò mò trước sự mộc mạc, và có phần hơi hoang dã của phụ nữ Đông Dương thời đó. So với ảnh nude bây giờ, cách tạo dáng của mẫu xưa vô hồn và kém duyên dáng hơn rất nhiều. Nhưng điều đó đã làm nên sự khác biệt cho những bức ảnh. Tuy nhiên, nếu nói những bức ảnh này đã góp phần giúp công chúng có cái nhìn thoáng hơn về ảnh nude thì chưa chính xác. Chúng chỉ đơn thuần là những tư liệu về lịch sử".
Đào Bích - Hương Giang
