Theo Reuters, hôm 2/1 Ngoại trưởng Mỹ yêu cầu Nga phải đưa ra lời giải thích cụ thể về lý do Nga đã bắt giữ cựu lính hải quân Mỹ với cáo buộc gián điệp ở Moscow. Đồng thời Mỹ cũng yêu cầu phải thả người ngay lập tức.
Đại sứ Mỹ tại Nga Jon Huntsman đã được thăm ông Paul Whelan - cựu lính hải quân Mỹ đang bị Nga giam giữ tại Moscow vì cáo buộc hoạt động gián điệp, cũng như nói chuyện qua điện thoại với gia đình ông này, Bộ Ngoại giao Mỹ cho hay.
Mỹ đã bày tỏ mối lo ngại qua các kênh ngoại giao về vấn đề thả ông Whelan, người phát ngôn Bộ Ngoại giao cho biết trong một thông cáo.
Paul Whelan - cựu lính hải quân Mỹ đang bị Nga giam giữ tại Moscow
"Chúng tôi đã nói rõ với phía Nga rằng chúng tôi muốn biết rõ hơn về lời cáo buộc, hiểu rõ ông ấy [Paul Whelan] mắc phải tội gì và nếu việc bắt giữ không hợp pháp, chúng tôi yêu cầu phải thả người ngay lập tức", Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo phát biểu tại Brazil, nơi ông tham dự lễ nhậm chức của tân Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro hôm thứ Ba (1/1).
Phía Nga đã mở phiên tòa xét xử Whelan nhưng không đưa ra chi tiết sự việc. Theo luật pháp Nga, án phạt cho người hoạt động gián điệp kéo dài từ 10 tới 20 năm.
Cũng trong ngày 1/1, gia đình của ông Whelan chia sẻ, ông đến Moscow để dự đám cưới của một người lính đã nghỉ hưu và bất ngờ mất tích khi đang trú tại khách sạn Metropol ở Moscow.
"Không nghi ngờ gì ông hoàn toàn vô tội và chúng tôi tin tưởng các quyền của ông sẽ được tôn trọng", đại diện gia đình nói.
David Whelan, anh trai của nạn nhân cũng tiết lộ ông Paul Whelan từng tham gia chiến dịch tại Iraq, và đã nhiều lần tới Moscow trong quá khứ vì cả lý do công việc và cá nhân.
Gia đình của Paul nói rằng họ không hay biết về việc anh này bị bắt giữ cho tới khi truyền thông đưa tin hồi đầu tuần. Sau đó, họ đã liên hệ với hàng loạt cơ quan của chính phủ Mỹ.
“Chúng tôi vô cùng lo ngại về sự an toàn và sức khỏe của anh ấy. Chắc chắn anh ấy vô tội và chúng tôi tin rằng quyền của anh ấy sẽ được tôn trọng”, thông báo của gia đình Paul cho biết thêm.
“Chúng tôi hiểu rằng chính phủ Mỹ sẽ gặp anh ấy trong khoảng thời gian 72 giờ. Paul đi dự đám cưới của một cựu đồng đội ở lực lượng lính thủy đánh bộ. Tiệc cưới được tổ chức tại khách sạn Metropol ở Moscow”, David Whelan viết.
Cũng theo David, gia đình không biết “bất kỳ ai nhìn thấy hoặc liên lạc với Paul trước 17h ngày 28/12 tại Moscow”. David mô tả Paul là một người có “tâm hồn đẹp” và hào phóng.
BorgWarner hôm qua phát đi thông báo cho biết Paul Whelan bắt đầu làm việc cho hãng từ năm 2017 và anh này chịu trách nhiệm giám sát an ninh tại các cơ sở của BorgWarner ở Auburn Hills, bang Michigan cũng như tại một số cơ sở khác của hãng trên khắp thế giới.
Paul Whelan năm nay 48 tuổi và sống ở Novi, Michigan.
Ông bắt đầu làm việc tại cơ quan hải quân Mỹ từ 10/5/1994 tới 2/12/2008 và cấp bậc cao nhất mà ông có được là trung sĩ, thông tin từ Lầu Năm Góc.
Daniel Hoffman, người từng phụ trách văn phòng CIA tại Moscow đánh giá, "có khả năng, thậm chí là gần như chắc chắn" Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ra chỉ thị bắt giữ Whelan, để tạo ra một cái cớ đổi lấy Maria Butina – một công dân Nga từng bị kết tội làm gián điệp và gây ảnh hưởng tới các nhóm bảo thủ tại Mỹ vào ngày 13/12 vừa qua. Phía Nga khẳng định Butina bị ép cung.
Trong một lá thư chúc mừng năm mới 2019 tới Tổng thống Donald Trump, ông Putin viết, Moscow sẵn sàng đối thoại trên một chương trình nghị sự đa dạng với Mỹ, Điện Kremlin cho hay. Động thái này diễn ra sau hàng loạt nỗ lực lên kế hoạch tổ chức hội nghị thượng đỉnh lần 2 giữa hai nhà lãnh đạo Nga và Mỹ.
Hồi cuối tháng 11/2018, ông Trump đã hủy bỏ gặp gỡ với người đồng cấp Nga là ông Putin bên lề Thượng đỉnh G20 tại Argentina, với lý do Nga nổ súng và bắt giữ các tàu hải quân Ukraine.
Quan hệ Nga – Mỹ rơi vào căng thẳng sau khi Moscow sáp nhập Crimea vào năm 2014. Washington và các đồng minh phương Tây đã nhiều lần áp dụng lệnh trừng phạt lên các công ty, ngân hàng và cá nhân Nga.
