Một tổ chức nhân quyền quốc tế vừa công bố báo cáo cho thấy lỗ hổng trong lệnh cấm dầu mỏ của Nga, cho phép hàng triệu thùng dầu từ nước này chảy vào các bể chứa khí đốt của người Mỹ mà không hề hay biết.
Tổ chức này cũng kêu gọi các nhà lập pháp tăng cường các biện pháp trừng phạt đối với các sản phẩm được tinh chế từ dầu thô Nga.
Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ban hành lệnh cấm mua dầu thô và các sản phẩm dầu mỏ khác trực tiếp từ Nga vào tháng 3/2022, ít ngày sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine. Liên minh châu Âu (EU) - vốn phụ thuộc nhiều vào nguồn cung cấp năng lượng của Nga, cũng đã cấm dầu thô của Nga vào tháng 12/2022 và sau đó là các sản phẩm dầu mỏ vào tháng 2/2023.
Tuy nhiên, cả Mỹ và EU vẫn tiếp tục mua dầu của Nga đã được tinh chế ở các nước khác thành xăng, dầu nhiên liệu và các sản phẩm khác.
Nhập khẩu gián tiếp
Thật khó để ước tính Mỹ đang nhập khẩu bao nhiêu xăng dầu tinh chế có nguồn gốc từ Nga. Tuy nhiên, theo một báo cáo hôm 29/6 của Global Witness, một tổ chức có trụ sở tại London ủng hộ các quyền về môi trường và con người, khối lượng này tuy nhỏ nhưng rất đáng chú ý.
Phân tích dữ liệu thị trường tài chính, Global Witness nhận thấy rằng trong 5 tháng đầu năm 2023, Mỹ đã nhập khẩu ước tính 12 triệu thùng sản phẩm dầu mỏ tinh chế từ Ấn Độ, quốc gia được gọi hàng đầu tinh chế dầu thô của Nga dầu và vận chuyển đến Mỹ, châu Âu và các nơi khác.
Jamnagar, nhà máy lọc dầu lớn nhất thế giới tọa lạc tại Bang Gujarat, Ấn Độ. Ảnh: Tourist Information Center
Tổ chức này xác định rằng hơn 80% lượng xăng dầu tinh chế mà Mỹ nhập khẩu đến từ cảng Sikka thuộc tỉnh Gujarat, Ấn Độ. Dầu thô từ cảng này sẽ được đưa đến nhà máy lọc dầu Jamnagar, nhà máy lọc dầu lớn nhất thế giới và là nhà nhập khẩu sản phẩm lớn nhất từ Nga. Trong 5 tháng đầu năm 2023, 35% lượng dầu thô cập cảng Sikka là từ Nga.
Trong số 152 triệu thùng dầu mà Mỹ nhập khẩu trong nửa đầu năm 2023 có 8% đến từ Ấn Độ.
“Sau khi được nhập khẩu từ Ấn Độ, các lô hàng xăng và nhiên liệu tinh chế khác được chuyển đến các cảng từ New Jersey đến Texas đến California. Từ đó, chúng sẽ được bán cho những người tiêu dùng vô tình tin rằng không có loại dầu nào của Nga được phép vào nước này trong hơn một năm qua”, Global Witness cho biết.
Ngoài Ấn Độ, các quốc gia như Thổ Nhĩ Kỳ, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Singapore, Trung Quốc đều đang mua dầu của Nga với giá thấp hơn giá trần do Mỹ và châu Âu áp đặt, sau đó tinh chế và chuyển đến các thị trường khác.
Hoạt động này là hợp pháp, bởi một khi dầu thô của Nga trải qua quá trình lọc dầu ở nước thứ ba, dầu thô đó không còn được coi là của Nga nữa. Các tiêu chuẩn tương tự từ lâu đã được áp dụng cho dầu từ các quốc gia khác đang bị trừng phạt như Iran và Venezuela.
Ông Josep Borrell, cao ủy của Liên minh châu Âu về các vấn đề đối ngoại và chính sách an ninh, đã gọi việc tiếp tục sử dụng dầu tinh chế của Nga là “lách luật trừng phạt”, đồng thời lưu ý rằng EU cũng đã tiếp tục mua xăng dầu tinh chế từ Ấn Độ kể từ khi liên minh này cấm nhập khẩu dầu của Nga một năm sau cuộc xung đột với Ukraine.
“Bịt lỗ hổng”
Trong khi đó, ông Oleg Ustenko, cố vấn kinh tế của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho rằng Mỹ đang gián tiếp hỗ trợ Nga trong cuộc xung đột này nếu nước này tiếp tục hỗ trợ hoạt động xuất khẩu dầu của Nga, và điều này là không thể chấp nhận được.
“Tôi gọi chiến lược này là chiến lược gián, nghĩa là họ đang cố gắng tìm ra mọi sơ hở, giống như một con gián đang cố chui qua những cái lỗ để vào căn hộ của bạn”, ông Ustenko cho biết. “Những gì bạn cần làm là bịt tất cả những lỗ hổng này lại”, ông nói thêm.
Global Witness đã cử một số thành viên của mình đến Washington, DC để vận động các nhà lập pháp Mỹ, nói rằng việc lấp lỗ hổng thông qua luật pháp là “không cần bàn cãi”.
“Đầu tiên, nó sẽ gián tiếp siết chặt doanh thu của Điện Kremlin, cản trở hơn nữa khả năng gây chiến với Ukraine và thúc đẩy nỗ lực của Mỹ trong việc ủng hộ chủ quyền của Ukraine. Thứ hai, nó sẽ chấm dứt khoảng cách giữa các biện pháp trừng phạt mà Mỹ đã ban hành”, tổ chức này cho biết.
Ông Oleg Ustenko, cố vấn kinh tế của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho rằng bằng cách mua các sản phẩm được tinh chế từ dầu thô của Nga, Mỹ đang gián tiếp hỗ trợ Nga trong cuộc xung đột với Ukraine. Ảnh: The Guardian
Theo Global Witness, các nhà lập pháp Mỹ nên cấm nhập khẩu dầu tinh chế từ bất kỳ công ty nào mua dầu thô của Nga trong một khoảng thời gian nhất định, chẳng hạn như 6 tháng trước đó.
“Điều này sẽ khuyến khích các công ty đó từ bỏ các nhà cung cấp Nga, đồng thời báo hiệu cho các công ty khác đang tìm cách tận dụng dầu giá rẻ của Nga rằng sản phẩm của họ không được chào đón ở Mỹ”, Global Witness gợi ý.
Tuy nhiên, ông Tom Kloza, trưởng bộ phận phân tích năng lượng toàn cầu tại công ty Dịch vụ thông tin giá dầu (OPIS) chuyên theo dõi giá dầu bán buôn và bán lẻ, cho rằng lệnh cấm như vậy sẽ tạo ra một số tác động.
Theo ông Kloza, chính quyền Biden có thể không muốn thực hiện bất kỳ động thái nào khiến xăng tăng giá khi cuộc bầu cử đang đến gần, và lệnh cấm như vậy cũng có thể gây khó khăn cho việc truy xuất nguồn gốc. Ông Kloza đưa ra ví dụ về Ả Rập Xê-út, quốc gia vừa nhập khẩu dầu diesel của Nga, vừa xuất khẩu dầu diesel từ các nhà máy lọc dầu của mình. “Có rất nhiều cách để lách luật trừng phạt đối với Nga”, ông Kloza nói.
Bên cạnh đó, một lệnh cấm như vậy còn có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ của Mỹ với Ấn Độ, quốc gia mà chính quyền Biden coi là đối tác chiến lược quan trọng.
Chủ sở hữu của nhà máy lọc dầu Jamnagar là ông Mukesh Ambani, một doanh nhân Ấn Độ có mối quan hệ thân cận với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, người vừa được Nhà Trắng tổ chức tiệc chiêu đãi cấp nhà nước vào tuần trước.
Nguyễn Tuyết (Theo New York Times, Common Dreams)
