Những cuốn sách này nhận được sự quan tâm và đón nhận nồng nhiệt từ các độc giả trẻ, đồng thời cũng tạo nên một cơn sốt mới cho thị trường xuất bản. Điều ấy khiến không ít người phải thắc mắc: Điều gì đã khiến cho du ký - một thể loại văn học đã tồn tại từ rất lâu trong lịch sử văn học Việt lên ngôi ở thời điểm hiện tại?
“Tái xuất giang hồ” sau nhiều năm vắng bóng
Cuốn sách thuộc thể loại văn học du ký mang tên John đi tìm Hùng của tác giả Trần Hùng John do NXB Kim Đồng ấn hành ngay khi vừa ra mắt độc giả, đã thu hút được sự quan tâm đặc biệt từ dư luận. Trần Hùng John là một chàng trai sinh ra và lớn lên ở Mỹ trong một gia đình gốc Việt có hoàn cảnh khó khăn. Sau khi tốt nghiệp chuyên ngành tâm lý học của trường đại học Berkeley, anh đã quyết định đến Việt Nam du học để giao lưu văn hóa và khám phá đất nước, con người nơi đây. John đi tìm Hùng là cuốn sách ghi lại hành trình và những cảm nhận chân thật trong 80 ngày xuyên Việt của chàng trai trẻ. Sự thành công của cuốn sách được lý giải không phải bằng văn phong tinh tế hay những câu chuyện mới lạ mà nó cuốn hút độc giả bởi những trải nghiệm thực và những góc nhìn độc đáo từ một cây viết không chuyên.
Buổi ra mắt cuốn John đi tìm Hùng của Trần Hùng John vào tháng 6 vừa qua nhận được sự quan tâm nồng nhiệt từ độc giả.
Từ cuốn sách của Trần Hùng John, ngoảnh lại thị trường sách văn học Việt thời gian gần đây người ta mới thấy một thực tế là có hàng loạt các tác phẩm thuộc thể loại du ký đã được xuất bản và tái bản liên tục như: Tôi là một con lừa (5/2013, Nguyễn Phương Mai); Một mình ở châu Âu (2/2013, Phan Việt); Xách ba lô lên và đi (9/2012, Huyền Chip); Nước Ý, câu chuyện tình của tôi (5/2012, Trương Anh Ngọc)... Thậm chí có cả tác phẩm du ký của tác giả sống ở nước ngoài chia sẻ những trải nghiệm về con người và đất nước Việt như hai cuốn Một mình trên đường và Ngã ba đường (ra mắt vào tháng 4/2013) của nữ nhà văn Việt kiều Lệ Tân Sitek hay Đảo Tường Vi (2006) của An Ni Bảo Bối. Thêm vào bức tranh đa sắc cho văn học du ký còn có sự góp mặt của các nhóm phượt và yêu thích du lịch khám phá như Tây Bắc group với các bài viết nhật ký về các chuyến đi đã tồn tại được 12 năm.
Theo đó, thị trường xuất bản sách cũng trở nên sôi động và khí thế hơn với các tác phẩm du ký. Anh Đặng Trần Quân, đại diện truyền thông của công ty cổ phần Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam cho biết: "Những cuốn sách thuộc thể loại du ký hiện nay rất được các độc giả trẻ yêu thích. Để đáp ứng nhu cầu đó, Nhã Nam đã xuất bản hai đầu sách của Việt Nam và bốn đầu sách của nước ngoài".
Thực tế, suốt 5 năm qua sách du ký xuất hiện rất nhiều trên thị trường Việt Nam như các cuốn: Tay mình còn thơm mùi oải hương và Bánh mì thơm, cà phê đắng của Ngô Thị Giáng Uyên hay Những đốm lửa bên vịnh Tây Tử của Trang Hạ và rất nhiều cuốn khác của các tác giả nữ như: Dương Thụy, Di Li, Hà Kin... nhưng không nhận được sự quan tâm từ dư luận.
Lật lại lịch sử lâu hơn nữa, người ta thấy văn học du ký đã xuất hiện từ hàng chục năm trước. Ví như vào những năm 40 của thế kỷ XX, trên tạp chí Nam Phong của nhà văn hóa Phạm Quỳnh, các ông nhà nho hay tây học cũng đã viết nhiều về những chuyến du ký trong nước. Gần hơn là vào những năm 80 của thế kỷ trước, khi nhà văn Lê Lựu sau nhiều lần đến Mỹ đã ra hai cuốn sách Một thời lầm lỗi và Trở lại nước Mỹ, hai tác phẩm này đã trở thành best-seller ở Việt Nam thời gian đó. Và ngay thời điểm giữa tháng 6/2013 mới đây, Nhà xuất bản Tri Thức cũng mới cho ra mắt bạn đọc cuốn Phạm Quỳnh - Tuyển tập du ký dày hơn 500 trang, tuyển chọn những bài viết thuộc thể loại du ký đăng trên tạp chí Nam Phong trong suốt 17 năm tồn tại (1917 - 1934).
Điều đó cho thấy, từ xưa đến nay, những cuốn văn học du ký luôn được độc giả đón nhận nồng nhiệt và cơn sốt mà thể loại này mang lại như chúng ta thấy hiện nay chỉ là hiệu ứng được hâm nóng lên do có sự tham gia tích cực của các công ty truyền thông và báo chí PR sau quá trình bị bỏ quên. Và không thể phủ nhận nguyên nhân khiến cho thể loại văn học này có sự nóng lên nhanh chóng là do có sự đóng góp không nhỏ của các độc giả trẻ yêu thích chủ nghĩa xê dịch.
Nhà văn Trang Hạ: Văn học du ký đã có lịch sử tồn tại từ hàng chục năm và các tác phẩm thuộc dòng văn học này được rất nhiều độc giả yêu thích.
Sức hút từ những trải nghiệm thực
Cùng với sự ra đời của hàng loạt các tác phẩm văn học du ký ăn khách trong thời gian gần đây là sự phát triển của lực lượng các cây viết chuyên nghiệp và không chuyên. Người ta có thể dự đoán rằng, trong tương lai không xa văn học du ký sẽ phát triển mạnh mẽ và có chỗ đứng vững chãi bên cạnh các thể loại văn học khác.
Và nguyên nhân làm nên sức hút của văn học du ký ở Việt Nam là nó là những câu chuyện phi hư cấu, được viết dưới dạng tự truyện và nó tạo cho người đọc cảm giác gần gũi và được sẻ chia. "Độc giả trẻ yêu thích các tác phẩm du ký vì hiện nay triết lý xê dịch trong giới trẻ đang được ưa chuộng và nó trở thành một xu hướng hay một trào lưu khi các bạn trẻ đi du lịch, đi phượt rất nhiều. Những cuốn du ký Nhã Nam xuất bản đều là những câu chuyện có thật của các tác giả và nó không quá “chênh” so với giới trẻ hiện nay. Những câu chuyện khác được kể theo cách không giống như các cuốn tiểu thuyết. Tiểu thuyết có phần hư cấu trong khi du ký bản thân nó đã là một sự kiện có thật rất gần gũi với bạn đọc. Độc giả trẻ đọc tác phẩm là một hình thức trải nghiệm trước khi lên đường và họ có thêm những cảm nhận mới để chia sẻ", anh Đặng Trần Quân cho biết.
Nhà Phê bình Phạm Xuân Nguyên cho rằng: "Các tác phẩm du ký thỏa mãn người đọc ở hai điều, một là địa lý và hai là những trải nghiệm thuộc về tinh thần. Khi tôi đọc cuốn Một mình ở châu Âu của Phan Việt tôi vẫn thích dù có nhiều địa điểm tôi đã đến rồi nhưng khi đọc tác phẩm lại đưa đến cho mình một khám phá mới. Những cuốn sách này vẫn có tính chất địa lý nhưng đó chỉ là cái cớ, cái nền mà trên đó người viết muốn đưa một sản phẩm văn hóa đến người đọc. Và như thế, hành trình đó không đơn giản chỉ là hành trình địa lý mà nó là hành trình cuộc sống, hành trình tinh thần, hành trình văn hóa. Tác phẩm hấp dẫn ở chỗ, nhân vật xưng tôi chính là tác giả, là việc thật, người thật được thể hiện qua ngòi bút văn chương có tích lũy cả vốn tri thức và văn hóa".
Loan Thanh
