Có rất nhiều nguyên nhân lý giải cho việc máy bay không bay theo đường thẳng từ A đến B, nhưng hai lý do lớn nhất liên quan đến bề mặt của Trái đất và dòng khí quyển.
Lý do đầu tiên rất đơn giản. Trái đất của chúng ta hình cầu, trong khi đó bản đồ bay lại là mặt phẳng, không giống hình dạng thực của địa cầu. Bởi vậy, tuyến đường của máy bay sẽ là hình cong. Nếu nhìn vào tuyến đường trên quả địa cầu, nó lại là đường thẳng. Từ đường bay thẳng khi nhìn trên bản đồ thành hình cong, nên vẫn được ví là "vòng tròn lớn".
Nhìn trên bản đồ bay chúng ta sẽ thấy máy bay bay theo đường cong hoặc đường zic zac chứ không phải đường thẳng.
Khái niệm này dùng để mô tả độ cong của Trái đất. Nhưng đường cong này đôi khi rất khó giải thích trong trường hợp đôi khi máy bay lại bay theo đường zic zac. Với trường hợp này, đường bay rõ ràng không liên quan tới việc Trái đất hình cầu.
Trên thực tế, ngành hàng không có những quy tắc riêng biệt. Mỗi máy bay khi di chuyển đều bay theo tuyến đường nhất định và các chuyến bay cố định bay theo quỹ đạo từ nơi này đến nơi khác. Bởi vậy, phi công chỉ được phép bay theo tuyến đường định sẵn, chứ không có chuyện "đi tắt".
Sự khác biệt còn xuất phát từ loại máy bay đang sử dụng, điều kiện thời tiết, an ninh hàng không ở từng nơi mà máy bay di chuyển theo quỹ đạo riêng định sẵn từ trước đó.
Ở độ cao lớn, mỗi máy bay cần giữ khoảng cách ít nhất là 600 m theo chiều dọc và 300 m ở độ cao thấp hơn. Mọi hệ thống thông tin liên lạc đều dựa trên vệ tinh cung cấp cho các hãng hàng không khả năng thay đổi đường bay khi đang bay. Hệ thống này xác định mọi thứ từ yếu tố thời tiết, gió, hay các máy bay khác. Quan trọng nhất, đường bay an toàn phải được ưu tiên so với những đường bay nhanh.
Ngoài ra, vận tốc gió trong dòng khí quyển có thể đạt hơn 320km/h, có thể đưa một máy bay đến đích nhanh hơn, tốn ít nhiên liệu hơn. Ngược lại, nếu một chiếc máy bay ngược dòng khí quyển, phi công sẽ cần bay theo một hướng khác.
Nhiễu động không khí cũng là một yếu tố quyết định quỹ đạo của máy bay. Nguyên nhân chính gây ra nhiễu động là hơi nóng bốc lên từ mặt đất. Nước tản nhiệt tốt hơn mặt đất, nên không khí trên mặt nước ít nhiễu động hơn so với trên đất liền. Điều này giải thích vì sao nhiều đường bay được thiết kế vòng qua biển, thay vì bay thẳng trên đất liền.
Hiện tại, chuyến bay từ Singapore đến thành phố Newark, bang New Jersey, Mỹ là chuyến bay liên tục dài nhất thế giới từng được ghi nhận: hành trình hơn 16.700 km kéo dài 18 tiếng 45 phút.
Trở lại câu chuyện của đường bay zic zac. Đôi khi đường bay còn phụ thuộc vào phạm vi quyền hạn. Nhiều nơi không cho phép máy bay đi vào không phận của họ như Nhà Trắng, cung điện Bukingham hay Taj Mahal, nên phi công buộc phải bay vòng qua khu vực cấm kể trên.
Minh Hoa (t/h)
