Hỏi: Bạn tôi đang bị bệnh nan y. Bạn tôi định lập di chúc để lại hết tài sản cho các con, truất quyền thừa kế của chồng vì gần đây mới phát hiện chồng đã không chung thủy, đem tiền mua nhà, xe hơi cho người tình từ nhiều năm trước. Vậy cho hỏi bạn tôi làm như vậy có được hay không?
Trả lời:
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm mục đích chuyển tài sản của mình cho cá nhân, tổ chức khác sau khi chết.
Theo khoản 1 Điều 626 Bộ luật Dân sự 2015, người lập di chúc có quyền "chỉ định người thừa kế; truất quyền hưởng di sản của người thừa kế".
Tuy nhiên, tại khoản 1 Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015, con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng; con thành niên mà không có khả năng lao động vẫn được hưởng phần di sản bằng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật, nếu họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn 2/3 suất đó.
Như vậy, dù người vợ lập di chúc để lại toàn bộ tài sản cho các con và truất quyền thừa kế của chồng thì người chồng vẫn được hưởng hai phần ba (2/3) suất của một người thừa kế theo pháp luật mà không phụ thuộc vào nội dung của di chúc.
Tuy nhiên, người chồng chỉ được thừa kế di sản của người vợ theo Điều 644 nêu trên khi di chúc hợp pháp. Theo đó, di chúc hợp pháp phải đáp ứng đủ các điều kiện tại khoản 1 Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015 là:
- Khi lập di chúc, bạn minh mẫn, sáng suốt, không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép.
- Nội dung di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội, phù hợp với quy định tại Điều 631 Bộ luật Dân sự 2015.
Về hình thức, di chúc phải được lập thành văn bản (có người làm chứng hoặc không có người làm chứng hoặc có công chứng hoặc có chứng thực). Nếu không thể lập được di chúc bằng văn bản thì có thể lập di chúc miệng nhưng chỉ áp dụng khi tính mạng của người lập di chúc đang bị cái chết đe dọa. Sau ba tháng, kể từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.
Lưu ý: Theo khoản 5 Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ.
Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.
Trường hợp di chúc không hợp pháp thì di sản của người vợ để lại sẽ được chia thừa kế theo pháp luật. Theo đó, hàng thừa kế thứ nhất gồm chồng, con, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi và mỗi người họ sẽ được nhận một suất thừa kế bằng nhau.
Minh Hoa (t/h)
