Từ những ghi chép trong sử sách núi Đa Giá cách huyện lỵ Gia Viễn 3 dặm về phía bắc. Núi cao, hiểm vắng, nhiều hang hốc. Sau đời Lê Trung Hưng, cạnh núi có bọn dân ác xã Đa Giá Thượng nằm ở phía nam bến đò Khuốt, trên đường thiên lý Bắc - Nam, ngay dưới chân dãy núi đá vôi trùng điệp, hiểm trở.
Có một bọn trộm cướp hung đồ, tác oai, tác quái. Lúc đầu còn lén lút, nhưng sau chúng khống chế được tất cả các chức sắc trong làng cùng theo chúng, dần dần hình thành cả một làng ăn cướp, có quy định khoán ước với nhau rất chặt chẽ. Vì vậy, hoạt động phạm pháp của cả làng này kéo dài trên 20 năm mà không hề lọt ra ngoài.
Chúng lập ra một nhà trạm trên đường thiên lý với "vỏ bọc" là một nghề kinh doanh rất hiền lành: Quán ăn uống và nghỉ trọ. Chủ quán lúc nào cũng cung cấp đầy đủ rượu ngon (có pha thuốc mê), chuốc cho khách no say. Khi khách đang ăn thì có người đi qua hỏi chủ quán:
- Nhà hàng mai có bò không, cho chúng tôi mượn với nhé!
- Có.
- Bò béo hay bò gầy?
- Bò béo!
Khách nghe thế đâu có ngờ rằng đó là ám hiệu của bọn cướp với nhau. "Bò béo" tức là khách giàu có. "Bò gầy" là khách nghèo. Bọn cướp căn cứ vào ám hiệu của chủ quán mà quyết định hành động hay không.
Đêm hôm đó, khách đang say giấc nồng thì có một bọn đầu trâu mặt ngựa xông vào, trói giật cánh khuỷu, nhét giẻ vào miệng, lôi lên núi đá. Trên núi có một cái hang rất sâu gọi là Kẽm Trống, chúng xô khách xuống hang rồi về chia nhau tiền bạc.
Đó là thời vua Lê Hy Tông (1676 - 1705) nhưng thực chất quyền hành nằm trong tay chúa Trịnh Căn (1682 - 1709). Hôm ấy xa giá của chúa đi qua cửa Đại Hưng, bỗng có người phụ nữ, đầu đội một lá đơn, sụp lạy trước kiệu, bị quân lính dùng giáo xua đuổi nhưng người này nhất quyết không chịu lùi.
Chúa cho dừng kiệu rồi sai dẫn người phụ nữ tới hỏi chuyện thì mới biết chồng nàng đã bị bọn cướp giết, còn nàng bị bắt về làm vợ một tên tướng cướp rồi sau trốn ra được. Khi nghe xong câu chuyện và xem đơn của nàng, chúa lập tức sai Thạc quận công Lê Thì Hải đem 2.000 quân tiến thẳng về Gia Viễn, bí mật áp sát làng Đa Giá Thượng.
Ảnh minh họa.
Chiều hôm ấy, cho người đóng vai có một thầy lang đi qua đò Khuốt rồi vào làng Đa Giá Thượng với nhiều tài sản trên vai. Ăn xong, khách nằm lăn ra ngủ. Nửa đêm hôm đó, bọn cướp xông vào. Khách bị trói giật cánh khuỷu, nhét giẻ vào miệng rồi bị dẫn lên hang núi.
Nhưng, bọn cướp chưa kịp ra tay thì bỗng một tiếng hô vang lên trong đêm tối làm chúng giật nảy mình. Tiếng reo hò của 2.000 quân sĩ đồng loạt nổi lên, vây bọc toàn bộ làng Đa Giá Thượng. Gần 300 tên tội phạm đã bị bắt.
Người ta xác định được 52 tên đầu sỏ, khép vào tội tử hình. Số còn lại là tòng phạm, bị bắt đày đi châu xa. Làng Đa Giá Thượng bị xóa sổ. Người ta đẵn tre làm thang, nối dây thòng xuống hang Kẽm Trống, xúc được vô số hài cốt, đem lên hỏa táng...
Gần đây, tìm trong kho sách Hán Nôm ở Thư viện Viện Nghiên cứu Hán Nôm, các nhà nghiên cứu phát hiện thấy có bài Văn tế xót thương u hồn ở xã Đa Giá Thượng (Chuẩn tuất u hồn tại Đa Giá Thượng xã tế văn).
Bài văn viết vào tháng 5 năm 1694, không ghi tên người soạn, có thể là môn khách của Thạc Quận công Lê Hải giúp ông soạn thảo để tế các vong hồn, lời văn rất thống thiết, cảm động.
Nội dung bài văn cho biết, số người tử nạn cả thảy là 318 người, gồm lái buôn tinh nghệ công thương, nghệ sĩ ở giáo phường hát hay đàn giỏi, người đi hành dịch, có cả những hành khách đi ngao du thưởng ngoạn thắng cảnh non nước. Họ là những người khác quê khác quán, do công việc cần thiết phải đi qua vùng này nên ngộ hại.
Bây giờ ở đây người ta vẫn đặt tên làng là Đa Giá Thượng như để nhắc nhở và lưu truyền cho thế hệ sau, và cũng là một bài học thích đáng cho những kẻ mưu mô, cướp đường, qua đó cũng thấy được sự nghiêm minh của pháp luật nước ta thời bây giờ.
Luật nay: Tội giết người với nhiều tình tiết tăng nặng
Tội ác của những tên cướp làng Đa Giá Thượng được coi là hết sức tàn độc. Chúng hoạt động với một bộ máy tổ chức hoàn chỉnh có quy ước cụ thể. Đáng nói hơn, hành vi của chúng thâm hiểm, nạn nhân không chỉ bị cướp hết tài sản mà còn bị chúng thủ tiêu bằng cách đẩy xuống hang sâu.
Mặc dù chưa có con số nạn nhân cụ thể nhưng qua nội dung vụ án có thể nhận thấy, bất cứ người dân thường nào đi qua làng Đa Giá Thượng mang theo chút tài sản bên người sẽ không có đường về.
Việc phá án và xét xử những tên cướp của chúa Trịnh Căn được ghi nhận và đánh giá cao về tính nghiêm minh của pháp luật thời bấy giờ. Nó còn cho thấy, không nơi nào dung túng cho tội ác, đặc biệt là những tội tày trời của những tên cướp làng Đa Giá Thượng.
Có ý kiến cho rằng đây là trường hợp phạm tội đặc biệt vì muốn chiếm đoạt tiền, tài sản của do nạn nhân trực tiếp quản lý (chiếm hữu) nên bọn cướp đã giết hại họ. Tính chất đê hèn của trường hợp giết người này cũng là vì tiền.
Những kẻ phạm tội giết người trong trường hợp này phải chịu trách nhiệm hình sự về hai tội: Tội giết người và tội cướp tài sản...
Riêng tội giết người, ngoài những tình tiết như: Có tổ chức, giết nhiều người..., người phạm tội phải chịu thêm hai tình tiết định khung tăng nặng đó là "vì động cơ đê hèn và để thực hiện một tội phạm khác", người có hành vi giết người để cướp của thường bị phạt với mức án cao như: Tù chung thân hoặc tử hình nếu họ đã đủ 18 tuổi trở lên.
Thực tiễn xét xử có ít Tòa án xác định người phạm tội "giết người vì động cơ đê hèn" mà chỉ coi là "giết người để thực hiện tội phạm khác", vì như trên đã nêu người có hành vi giết người cướp của đã phạm một lúc hai tội nghiêm trọng và hình phạt đối với họ cũng rất nghiêm khắc, nên ít ai bàn đến việc có cần phải áp dụng thêm tình tiết "giết người vì động cơ đê hèn".
Nhìn nhận trên góc độ khoa học hình sự cũng có thể thấy, tội danh tức tên gọi tội trạng, mỗi con người có 1 tên gọi, thì mỗi tội trạng cũng có một tội danh, để phân biệt với các tội danh khác, bao giờ cũng được ấn định kèm khung hình phạt dành riêng cho nó trong bộ luật hình sự ở bất kỳ quốc gia nào.
Và do chỉ nhìn nhận dưới góc độ hình sự, nên thường không khác mấy giữa các chính thể khác nhau. Mỗi tội danh được thành lập bởi một hay nhiều dấu hiệu hành vi tội phạm.
Những tội hình sự liên quan tới tính mạng con người, nếu chia theo dấu hiệu hậu quả tội phạm, có thể phân loại thành 2 nhóm tội danh, nhóm tội danh chấm dứt sự sống của nạn nhân, tức phải có dấu hiệu người chết, và nhóm tội danh không chấm dứt sự sống nạn nhân, không có dấu hiệu người chết.
Trong vụ án này có thể thấy tội danh giết người đã được quy vào nhóm tội danh chấm dứt sự sống của nạn nhân, đáng nói không chỉ một mà là rất nhiều nạn nhân.
Ngày nay, hành vi phạm tội trên của 52 tên cướp đầu sỏ ở làng Đa Giá Thượng ngày trước được đánh giá là đặc biệt nghiêm trọng, nguy hiểm cho xã hội. Hành vi của chúng sẽ bị áp dụng khoản 1 Điều 93 Bộ luật Hình sự với khung hình phạt được quy định từ 12 năm tù giam, tù chung thân đến tử hình.
Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại đặc biệt lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là trên mười lăm năm tù, tù chung thân hoặc tử hình. Các đối tượng này được xác định là giết nhiều người, cướp tài sản có tính chất côn đồ, có tổ chức và thực hiện một cách man rợ nên khó thoát khỏi tử hình.
Đối với các đối tượng còn lại, cũng sẽ bị áp dụng Điều 93 Bộ luật Hình sự, sau khi các cơ quan tiến hành tố tụng xem xét, cân nhắc vị trí, vai trò của từng người đồng phạm để cá thể hóa trách nhiệm hình sự khi quyết định hình phạt. Ngoài ra, các đối tượng này còn bị khởi tố, truy tố và xét xử về tội cướp tài sản, và Hội đồng xét xử của TAND sẽ đưa ra mức hình phạt cụ thể cho từng bị cáo.
Về trách nhiệm bồi thường dân sự, Hội đồng xét xử cũng sẽ buộc các bị cáo phải bồi thường thiệt hại cho thân nhân của các nạn nhân đã xác định được danh tính. Mức bồi thường căn cứ vào quy định của pháp luật hiện hành.
Trần Quyết
