Đây là một vụ án hình sự thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội, việc Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao yêu cầu các luật sư bào chữa chỉ định cho bị cáo đầu vụ án thể hiện việc bảo đảm quyền bào chữa và tính dân chủ trong giai đoạn xét xử phúc thẩm.
Theo trình bày, luật sư Đoàn Hữu Bền là người được phân công bào chữa chỉ định cho bị cáo, trên tinh thần tiết giảm tối đa chi phí mà cơ quan tiến hành tố tụng phải trang trải, nên khi quyết định đi Hà Nội làm thủ tục và nghiên cứu hồ sơ, ông đã ý thức lựa chọn phương thức đi xe ôm từ nhà riêng ở quận Ngô Quyền ra bến xe Tam Bạc mất 40.000 đồng. Từ đây, luật sư mua vé xe bus đi Hà Nội với giá vé 70.000 đồng mất hơn hai tiếng rưỡi, sau đó thuê xe ôm từ bến xe Lương Yên đến trụ sở Tòa phúc thẩm ở 262 Đội Cấn mất 50.000 đồng.
Do gần cuối giờ trưa, không kịp tham khảo nên thư ký Tòa hẹn sang buổi chiều, luật sư Bền ra ngay quán cơm trước cổng Tòa ăn bữa trưa đạm bạc chỉ với 50.000 đồng, sau đó ngồi uống nước chờ đến đầu giờ chiều vào để nghiên cứu, sao chụp hồ sơ vụ án. Cuối giờ chiều, luật sư đi xe ôm trở lại bến xe để lên xe bus về Hải Phòng, rồi đi xe ôm từ Tam Bạc về nhà riêng, với chi phí tối thiểu như lượt đi...
Ông Đoàn Văn Vươn tại tòa.
Năm ngày sau, luật sư đã chính thức vào làm việc buổi sáng với bị cáo Đoàn Văn Vươn, sau đó đầu giờ chiều bắt xe từ trung tâm thành phố Hải Phòng đi tận thôn Thúy Nẻo, xã Bắc Hưng, huyện Tiên Lãng và ra tận đầm nuôi thủy sản của gia đình bị cáo ở xã Vinh Quang, gặp ông Vũ Văn Luân để tìm hiểu thêm các tình tiết, sự kiện, rồi cuối giờ chiều quay trở lại thành phố.
Chưa hết, ba ngày sau, luật sư Bền quay trở lại Trại tạm giam để gặp bị cáo, chuẩn bị những điều kiện cần thiết cho việc tham gia bào chữa tại phiên tòa phúc thẩm. Ông chia sẻ nhận thức của mình, do không tham gia từ giai đoạn sơ thẩm, nên việc nghiên cứu hồ sơ, gặp gỡ làm việc với bị cáo, xuống tận hiện trường... cốt để làm sao thực hiện thật tốt chức phận và lương tâm của người bào chữa, tránh tình trạng các cơ quan tiến hành tố tụng thường kêu ca một số luật sư khi được yêu cầu bào chữa chỉ định thì làm không đến nơi đến chốn, thậm chí không đọc hồ sơ, không vào trại tạm giam gặp bị cáo...
Kể từ khi nhận trách nhiệm theo yêu cầu chỉ định, sau khi tiếp cận được hồ sơ, thời gian lại chỉ có khoảng 11 ngày (tính cả thứ bảy, chủ nhật), có lẽ chẳng đêm nào ông không thức đến gần nửa đêm để đọc tài liệu, chuẩn bị bài bào chữa cho bị cáo. Thời gian thực sự làm việc của luật sư như vậy, nhưng ông chỉ liệt kê chi tiết “thời gian làm việc” bao gồm: Đi Hà Nội đọc hồ sơ: 1 ngày; 2 lần vào Trại tạm giam làm việc với bị cáo: 1 ngày; về Tiên Lãng: 0,5 ngày; nghiên cứu hồ sơ vụ án, chuẩn bị bài bào chữa: 3 ngày; tham gia bào chữa tại phiên tòa phúc thẩm: 2 ngày.
Với thời gian 7,5 ngày làm việc, nhân với mức thù lao quy định 120.000 đồng/ ngày, vị chi chỉ có 900.000 đồng; cộng với chi phí đi lại từ Hải Phòng về Hà Nội và ngược lại, cùng với ăn trưa bao gồm 370.000 đồng, tổng cộng bảng chiết tính thù lao luật sư mà luật sư Đoàn Hữu Bền gửi đến Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao đề nghị thanh toán là 1.270.000 đồng.
Ngay khi phiên tòa phúc thẩm kết thúc, khi gặp thư ký Tòa để trình bày, ông được biết là Tòa án chỉ có thể thanh toán cho những gì có chứng từ thôi và đưa cho ông 400.000 đồng! Nếu thật sự phải có chứng từ thì Tòa cũng nên hướng dẫn trước, còn nếu như Tòa án cần xác minh những chi tiết công việc và hành trình nêu trên của luật sư để có thể đáp ứng được yêu cầu chỉ định của Tòa phúc thẩm thì cũng không quá khó khăn.
Chẳng hạn, các mức phí xe ôm quả thực đã được tiết giảm hơn rất nhiều so với đi taxi, lại quá dễ để xác minh ngay tại cổng Tòa, hai lần vào làm việc với bị cáo hẳn sẽ có ghi nhận tại bộ phận thủ tục hồ sơ và trong Sổ xuất phạm làm việc với luật sư, còn đi xác minh tại hiện trường thì sẽ có nhân chứng xác nhận khi có yêu cầu...
Vậy nên ông đã không nhận số tiền 400.000 đồng do thư ký Tòa đưa, vì không hình dung được căn cứ và lý do vì sao những khoản chi phí tối thiểu nói trên lại không được chấp nhận? Vụ việc của luật sư Đoàn Hữu Bền đã được Chủ nhiệm Đoàn Luật sư Thành phố Hải Phòng chính thức gửi đến Chánh Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Hà Nội xem xét, giải quyết.
Tôi vẫn hình dung, nghĩa vụ đáp ứng yêu cầu chỉ định của các cơ quan tiến hành tố tụng, cũng như bào chữa, bảo vệ quyền lợi hợp pháp miễn phí cho các đối tượng người dân nghèo, kinh tế khó khăn, thuộc diện chính sách là một trách nhiệm cao quý của đội ngũ luật sư.
Nhiều luật sư không đặt nặng vấn đề thù lao do các cơ quan tiến hành tố tụng trang trải. Tuy nhiên, ở rất nhiều Đoàn Luật sư trong cả nước, nhất là các tỉnh miền núi, vùng dân tộc ít người, nơi phần lớn các luật sư đều là cán bộ các ngành pháp luật về hưu, lớn tuổi, phát sinh nhiều vụ án phức tạp, nghiêm trọng phải tham gia bào chữa theo yêu cầu của các cơ quan tiến hành tố tụng, đường sá đi lại xa xôi, phải bỏ rất nhiều công sức nên nhu cầu trang trải các chi phí tối thiểu cho các luật sư là cần thiết.
Liên đoàn Luật sư Việt Nam cũng đã chính thức kiến nghị tăng mức thù lao bào chữa chỉ định lên mức 500.000 đồng/ngày, nhưng đến nay vẫn chưa có quyết định chấp thuận cuối cùng. Chuyện tuy nhỏ, nhưng hóa ra ý nghĩa, mục đích và khía cạnh văn hóa về “cách cho” của nó lại không hề nhỏ...
Theo Luật sư Phan Trung Hoài (CTTĐT Liên Đoàn luật sư Việt Nam)
