Trong mấy tháng gần đây, công luận và giới trí thức trong ngoài nước đặc biệt quan tâm đến vụ GS.TS Nguyễn Đức Tồn bị tố đạo văn. Ông là nguyên Viện trưởng viện Ngôn ngữ học, nguyên Tổng biên tập tạp chí Ngôn ngữ, nguyên Chủ nhiệm khoa Ngôn ngữ học - thuộc học viện Khoa học xã hội Việt Nam. Vụ việc được đặc biệt quan tâm là bởi nó kéo dài cả chục năm mà không được giải quyết, mặt khác người bị tố đạo văn lại tố rằng ông bị tố đạo văn là do thù hằn cá nhân.
PV Báo Người Đưa Tin đã phỏng vấn GS.TS Nguyễn Văn Lợi - nguyên Phó Viện trưởng viện Ngôn ngữ học, nguyên Chủ tịch Hội đồng cơ sở, nguyên Thư ký Hội đồng chức danh Giáo sư Ngành Ngôn ngữ học xung quanh vấn đề này.
Ông Nguyễn Đức Tồn bị tố đạo văn của học trò.
PV: Trả lời trên báo chí, cũng như trong kiến nghị gửi Thủ tướng, ông Nguyễn Đức Tồn nói rằng, một số người đã tố ông đạo văn vì họ trả thù việc ông chống tiêu cực. Xin ông cho biết ý kiến về vấn đề này?
GS.TS Nguyễn Văn Lợi: Ông Nguyễn Đức Tồn lần đầu tiên bị phát hiện đạo văn năm 2002. Năm đó, ông Nguyễn Đức Tồn (chức danh là Tổng biên tập tạp chí Ngôn ngữ học trực thuộc viện Ngôn ngữ học) nộp hồ sơ xin phong GS tại Hội đồng Chức danh cơ sở viện Ngôn ngữ học. Tôi lúc đó (là Phó Viện trưởng phụ trách khoa học của viện Ngôn ngữ học) là Chủ tịch Hội đồng. Trước khi Hội đồng xét hồ sơ, ông Tồn nhân danh đồng hương với tôi, đã ra sức lôi kéo, mong nhận được sự ủng hộ của "đồng hương".
Xem xét hồ sơ, Hội đồng phát hiện có hiện tượng đạo văn và sự gian dối trong hồ sơ của đương sự Nguyễn Đức Tồn.
Cụ thể là: Theo quy định của bộ GD&ĐT, các sách, báo nộp trong hồ sơ phải được công bố (xuất bản) trước hạn nộp hồ sơ. Nhưng trong hồ sơ của ông Tồn, cuốn sách “Đặc trưng văn hóa-dân tộc của ngôn ngữ và tư duy của người Việt (trong sự so sánh với những dân tộc khác)" như minh chứng thành tích nghiên cứu khoa học của ông Tồn chỉ là bản thảo, chưa hề được xuất bản.
Đồng thời cũng do thẩm định hồ sơ của ông Tồn, Hội đồng phát hiện trong 2 cuốn sách mà ứng viên Tồn đưa ra làm bằng chứng thành tích đào tạo và nghiên cứu khoa học có nhiều chỗ nghi được sao chép nguyên văn bài báo của Thạc sĩ Nguyễn Thị Thanh Hà, có hàng chục trang chép nguyên xi từ Luận án Phó Tiến sĩ của bà Nguyễn Thúy Khanh (bảo vệ 6 năm trước) và có hàng chục trang chép gần như nguyên vẹn từ Luận văn tốt nghiệp ĐH ngành Ngôn ngữ học (đã bảo vệ 7 năm trước) của bà Cao Thị Thu.
Khi bị Hội đồng bóc trần sự gian trá và hành vi đạo văn, ông Nguyễn Đức Tồn đã la lối và đòi truy tố tôi (Chủ tịch Hội đồng - người chịu trách nhiệm chính) ra Tòa án hình sự. Trong phiên thẩm định và xem xét hồ sơ, Hội đồng buộc phải mang bằng chứng xác nhận của cục Xuất bản chứng minh quyển sách của ông Tồn chưa được xuất bản trước thời hạn nộp hồ sơ.
Trong cuộc họp, ngoài các thành viên Hội đồng, còn có sự tham dự của GS.TS Đỗ Trần Cát - Thư ký của Hội đồng Chức danh GS Nhà nước và ban Thanh tra Hội đồng Chức danh GS Nhà nước. Hội đồng bỏ phiếu bác hồ sơ của ông Nguyễn Đức Tồn. Trước những bằng chứng không thể chối cãi, đương sự Nguyễn Đức Tồn buộc phải chấp nhận thất bại về chuyện xin phong chức danh Giáo sư.
Nhưng tiếc là ông Tồn đã không nhận thức ra sai trái của mình để răn mình, sửa mình, mà bắt đầu chiến dịch kiện cáo kéo dài với lãnh đạo viện Ngôn ngữ học - những thành viên chủ chốt của Hội đồng đã xét duyệt hồ sơ của ông. Năm 2006, lần thứ 2 ông Nguyễn Đức Tồn xin phong chức danh GS, nhưng lần này ông Tồn không nộp ở Hội đồng cơ sở là viện Ngôn ngữ, mà nộp ở Hội đồng khoa Ngôn ngữ - trường đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn Hà Nội.
Hồ sơ thông qua ở Hội đồng cơ sở này, nhưng khi lên Hội đồng chức danh ngành Ngôn ngữ học, vì hồ sơ của ông Tồn vẫn bao gồm những công trình đạo văn, nên đã bị bác. Chủ tịch Hội đồng là GS.TSKH Nguyễn Quang Hồng, Phó Chủ tịch là GS.TS Đinh Văn Đức, 2 thành viên là cán bộ của viện Ngôn ngữ học gồm GS.TSKH Lý Toàn Thắng (Viện trưởng) và tôi GS.TS Nguyễn Văn Lợi (Phó Viện trưởng và là Thư ký Hội đồng).
Lần này, ông Nguyễn Đức Tồn tiếp tục dựng lên câu chuyện chống tiêu cực ở viện Ngôn ngữ học để trả thù những lãnh đạo của Viện tham gia Hội đồng đã bỏ phiếu không tán thành việc phong chức danh GS cho ông. Không chỉ nhằm vào tôi và GS. Lý Toàn Thắng, mà ông Tồn còn đòi truy tố GS.TSKH Nguyễn Quang Hồng là người không làm việc ở viện Ngôn ngữ học, nhưng là Chủ tịch Hội đồng Chức danh GS Ngành Ngôn ngữ học, nơi đã vạch trần việc đạo văn và phủ quyết hồ sơ xin phong GS của ông Nguyễn Đức Tồn.
PV: Xin ông có thể cho biết nguyên nhân tại sao khiến việc kiểm tra nghi vấn ông Nguyễn Đức Tồn đạo văn vẫn gặp nhiều vướng mắc?
GS.TS Nguyễn Văn Lợi: Có thể nói, một trong các nguyên nhân khiến việc giải quyết vụ đạo văn của ông Nguyễn Đức Tồn kéo dài hơn 10 năm vẫn bùng nhùng không xong là do ông Tồn tìm mọi cách chối tội. Một trong các chiêu trò chối tội của ông là ông biến ông từ người cần được xử lý thành nạn nhân, còn người vạch trần tội lỗi của ông lại trở thành người bị mắc tội, thậm chí ông “hình sự hóa”, đòi đưa ra tòa án để xét xử.
Cách hành xử với TS. Nguyễn Thúy Khanh (từ năm 2002 đến nay), GS. Lý Toàn Thắng, GS. Nguyễn Văn Lợi, PGS. Phạm Hùng Việt (từ năm 2002- đến nay), GS. Trần Ngọc Thêm (sau 2016, khi GS. Thêm vạch trần tội đạo văn trong hồ sơ xin giải thưởng Hồ Chí Minh của ông Tồn), GS. Nguyễn Quang Hồng (năm 2006) và nay đối với lãnh đạo viện Ngôn ngữ học đương nhiệm là như vậy. Chiêu trò thứ hai ông Tồn áp dụng để chối tội đạo văn là khiếu kiện kéo dài, khiếu kiện ngay cả khi các vụ việc đã được cơ quan có trách nhiệm, cũng như tập thể cơ quan, cấp ủy, Chi bộ Đảng cơ quan kết luận phủ nhận những điều ông Tồn khiếu kiện.
PV: GS.TSKH Trần Ngọc Thêm từng giải thích rằng, biết ông Tồn đạo văn nhưng vẫn công nhận đạt tiêu chuẩn GS, vì Hội đồng Chức danh Ngôn ngữ học (năm 2009) theo truyền thống “trọng tình”, “nhân văn” của văn hóa Việt. GS bình luận gì về vấn đề này?
GS.TS Nguyễn Văn Lợi: Cách giải thích này đã gây nên sự bức xúc đến bất bình của công luận; nhiều người bày tỏ sự nghi ngờ và phủ nhận công tác xét phong chức danh GS không chỉ của ngành Ngôn ngữ học, mà của các ngành khoa học khác (nhất là sau lùm xùm của đợt xét phong GS năm 2017). Trước bức xúc của dư luận, Hội đồng Chức danh Ngôn ngữ học lần này mang hồ sơ của ông Tồn năm 2009 ra xét “án tại hồ sơ” và khẳng định hồ sơ sạch sẽ, "không đạo văn”. Khẳng định điều này, Hội đồng cũng muốn nói với công luận rằng, họ làm việc nghiêm túc, trong sáng, minh bạch, công tâm, không hề vì “trọng tình’ “nhân văn" như ông Chủ tịch Hội đồng (năm 2009 và hiện nay) đã nói trước đây, khiến công luận càng bức xúc, bất bình.
Ở đây, cần phải khẳng định rằng, đạo văn là sự vi phạm đạo đức khoa học, là vi phạm tiêu chuẩn đạo đức của nhà giáo, vi phạm tiêu chuẩn trung thực của người được xét phong GS. Người được xét phải được xem xét trong cả quá trình để đảm bảo luôn luôn có đạo đức khoa học, tức trung thực, không dính đến đạo văn. Đối với trường hợp ông Nguyễn Đức Tồn, người đạo văn một cách hệ thống, lẽ ra Hội đồng Chức danh Nhà nước năm 2009 cần phải bác bỏ, dù trong hồ sơ xin xét phong năm 2009, dấu vết đạo văn đã được tẩy xóa.
Do được bênh vực, dung dưỡng, nên năm 2016, ông Nguyễn Đức Tồn mới lấn tới, đem công trình có nội dung đạo văn tham gia xét tặng giải thưởng cao quý Hồ Chí Minh, xúc phạm đến uy tín của giải thưởng cao quý nhất Việt Nam này. Điều nực cười là, trong hồ sơ xin giải thưởng Hồ Chí Minh, đương sự lại ngang nhiên đạo văn công trình của chính GS.TSKH Trần Ngọc Thêm.
PV: Xin cảm ơn ông.
