Sáng 3/11, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công.
Rất cần minh bạch trong quản lý nợ công
Phát biểu tại tổ, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá công tác điều hành, quản lý nợ công trong những năm qua tương đối tốt và chúng ta đang thực hiện hiệu quả mục tiêu tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm an sinh xã hội.
Góp ý cụ thể vào một số vấn đề trong dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu phải bảo đảm tính minh bạch, công khai, chủ động và hiệu quả trong quản lý nợ công.
Chủ tịch Quốc hội chia sẻ, đầu giờ họp, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trao đổi về việc xử lý dứt điểm dự án Bệnh viện Ung bướu Cần Thơ sử dụng vốn vay của Hungary.
"Dự án khởi động từ năm 2009, khi tôi còn là Chủ tịch UBND Thành phố Cần Thơ. Tuy nhiên, vướng mắc về thủ tục, dự án chỉ thực sự triển khai từ năm 2016 và đến nay, đã kéo dài gần 9 năm. Phần xây dựng cơ bản hoàn thành khoảng 80%, nhưng phần thiết bị, máy móc thì đình trệ 4 - 5 năm qua", Chủ tịch Quốc hội nói.
Chủ tịch Quốc hội chia sẻ thêm: "Tôi đi thị sát nhiều lần. Mới đây, Thủ tướng cũng đi kiểm tra, thấy cơ sở tan hoang, rêu phủ. Vì vậy, cần hoàn tất thủ tục pháp lý để dừng dự án ODA này, chuyển sang sử dụng ngân sách nhà nước nhằm hoàn thiện công trình, đúng cam kết với thành phố Cần Thơ, đưa bệnh viện 500 giường này vào vận hành. Bệnh viện Ung bướu hiện tại rất chật chội, quá tải, người bệnh phải lên Tp.HCM điều trị, quá tải".
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên thảo luận tổ sáng 3/11 (Ảnh: Media Quốc hội).
Do đó, Chủ tịch Quốc hội một lần nữa nhấn mạnh rất cần minh bạch, chủ động, hiệu quả trong sử dụng và quản lý nợ công.
Về phân bổ và sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài, dự thảo luật bổ sung quy định Chính phủ quy định các trường hợp cấp phát cho UBND tỉnh, đơn vị sự nghiệp công lập, lãnh đạo Quốc hội đề nghị Chính phủ quy định chặt chẽ điều kiện, tỉ lệ cấp phát, đánh giá tác động đến ngân sách Trung ương, vì nếu không kiểm soát kỹ, địa phương có thể đề xuất vay nước ngoài lớn hơn khả năng cân đối.
Đồng thời, cần tăng cường cơ chế giám sát, chế tài, bảo đảm quản lý chặt chẽ và sử dụng hiệu quả nguồn vốn vay cấp phát cho địa phương.
Chủ tịch Quốc hội dẫn thực tế cho thấy, nguồn vốn ODA luôn cần vốn đối ứng và bảo lãnh. Địa phương có điều kiện còn cân đối được, nhưng các tỉnh khó khăn như Điện Biên thì gần như phải được Trung ương hỗ trợ 100%.
Do đó, Chủ tịch Quốc hội chỉ đạo Bộ Tài chính cần có hướng dẫn cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi khi tiếp nhận và triển khai vốn ODA, bảo đảm phối hợp chặt chẽ giữa Trung ương và địa phương.
Về phương thức cho vay lại vốn ODA, dự thảo bổ sung quy định: ngân hàng thương mại thực hiện cho vay lại đối với đơn vị sự nghiệp công lập theo phương thức cơ quan cho vay không chịu rủi ro tín dụng; và cho vay lại đối với doanh nghiệp đầu tư các chương trình, dự án ưu tiên thì cơ quan cho vay chịu một phần rủi ro tín dụng, Chủ tịch Quốc hội đề nghị đánh giá kỹ tác động của quy định này.
"Nếu cho vay lại mà không chịu rủi ro tín dụng có thể dẫn tới lơi lỏng thẩm định, tạo rủi ro lớn, dồn gánh nặng lên cơ quan Nhà nước. Thực tế đã có trường hợp ngân hàng cho vay lại thiếu trách nhiệm trong giám sát, ảnh hưởng đến khả năng trả nợ, an toàn nợ công, thậm chí vay khoản này nhưng lại dùng cho việc khác", ông nói.
Chủ tịch Quốc hội yêu cầu, việc sửa Luật Quản lý nợ công cần được rà soát tổng thể, bảo đảm hài hòa giữa vay của trung ương và địa phương, để vừa phát triển hạ tầng, vừa giữ an toàn nợ công, góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng hai con số đến năm 2030 và tầm nhìn 2045.
Khó khăn lớn nhất là thời gian vay ODA
Thảo luận tại tổ, làm rõ một số nội dung về dự thảo Luật Quản lý nợ công, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, các đại biểu rất quan tâm đến cơ chế cho vay lại đối với địa phương, nhất là những địa phương chưa tự cân đối ngân sách, cùng với đó là nguyên tắc cho vay đối với đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp Nhà nước.
Theo ông Thắng, tại dự thảo lần này, doanh nghiệp được trực tiếp đề xuất dự án vay ODA thay vì phải thông qua Bộ chủ quản như trước đây. Đây là một điểm mới, tạo thuận lợi hơn trong quá trình triển khai. Luật cũng bổ sung quy định cho phép các công ty con của doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước được trực tiếp đề xuất vay ODA.
Về việc có ý kiến băn khoăn, nếu công ty con được vay mà công ty mẹ không chịu trách nhiệm thì sẽ phát sinh rủi ro, ông Thắng cho biết, các khoản vay ODA chủ yếu dành cho tập đoàn, tổng công ty Nhà nước.
"Các doanh nghiệp này có năng lực, chủ động trong hoạt động kinh doanh, nên nếu được trực tiếp đề xuất và chịu trách nhiệm thì thủ tục sẽ nhanh gọn hơn. Dù vậy, vẫn cần nghiên cứu kỹ để bảo đảm công ty mẹ có trách nhiệm giám sát, đồng thời giảm thiểu thủ tục nội bộ cho doanh nghiệp", Bộ trưởng Thắng nói.
Về ODA nói chung, Bộ Tài chính theo dõi thấy vốn ODA có rất nhiều tác động tích cực tới phát triển kinh tế, nhưng cũng tồn tại khó khăn.
"Khi đề xuất vay ODA cho địa phương hoặc bộ ngành, trừ trường hợp không thể có ngân sách Nhà nước thì nhiều địa phương mới đồng ý nhận ODA khi thật cần thiết, bởi thời gian thủ tục dài, phần ngân sách đối ứng lớn khiến nhiều địa phương khó đáp ứng", ông Thắng nói.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu tại phiên họp tổ (Ảnh: Media Quốc hội).
Theo ông Thắng, khó khăn lớn nhất là thời gian vay ODA, từ khâu đặt vấn đề, đàm phán, chuẩn bị hồ sơ dự án đến khi ký kết hiệp định và giải ngân mất quá nhiều thời gian. Điều này dẫn đến nhiều dự án khi ký hiệp định rồi phải mất tới một nửa thời gian hiệu lực của hiệp định mới bắt đầu giải ngân, có dự án khi hết thời hạn hiệp định vẫn chưa giải ngân hết.
"Khi đó lại phải đàm phán kéo dài, mất rất nhiều thời gian và nhiều trường hợp nhà tài trợ không đồng ý kéo dài dẫn đến dự án bị dở dang, phải chuyển đổi hình thức hoặc tìm nguồn vốn khác tiếp tục triển khai. Đây là tồn tại rất lớn đối với nguồn vốn ODA", ông Thắng nói.
Tư lệnh ngành Tài chính cho biết, thời gian qua Bộ đã rất quyết liệt về vấn đề này. Bản thân ông đã trực tiếp làm việc với Giám đốc Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam và các tổ chức tài trợ lớn.
"Tôi đề nghị các tổ chức này cung cấp thông tin về thời gian trung bình từ khởi động đến ký kết và giải ngân một khoản vay. Họ cho biết bình quân khoảng 12 tháng, với một số dự án đặc thù khoảng 14 tháng", ông Thắng nói và cho biết, nếu đạt được thời gian như vậy thì rất quý, bởi thực tế thường gấp đôi, thậm chí gấp 3 lần thời gian đó.
Bộ Tài chính đã báo cáo Chính phủ và sửa đổi Nghị định về ODA theo mục tiêu rút ngắn thời gian xử lý, cụ thể: với khoản vay bình thường cố gắng hoàn thành trong 12 tháng để ký hợp đồng/hiệp định; trường hợp phức tạp mới kéo dài đến 14 tháng.
"Chỉ khi rút ngắn được thời gian, các khoản vay ODA mới phát huy hiệu quả", ông Thắng nhấn mạnh.
Bộ trưởng nêu rõ, ODA là vốn vay, phải trả lại, do đó, phải đánh giá rất kỹ hiệu quả tài chính trước khi quyết định vay.
"Nếu ta so sánh 10 quốc gia vay nợ lớn nhất thì đều là những nền kinh tế phát triển, họ vay ở mức 120%, 150%, thậm chí 200% GDP nhưng họ không phải lo ngại vì khoản vay đó được sử dụng hiệu quả, tạo ra tích lũy, chứ không gây áp lực lạm phát hay rủi ro trả nợ. Việt Nam cũng phải hướng đến điều này, vay phải đi đôi với hiệu quả, đặc biệt là hiệu quả tài chính", ông Thắng chia sẻ.
