Sau sự biến mất của loài tê giác Java - động vật đặc biệt quý hiếm từng được phát hiện tại Việt Nam - dư luận trong và ngoài nước đặt câu hỏi, có bao nhiêu loài thú quý hiếm khác ở nước ta đã và đang nằm trong diện nguy cơ tuyệt chủng? Chúng tôi chợt nhớ tới Sao La (được phát hiện tại Vũ Quang - Hà Tĩnh năm 1992), đang bị nghi là đã tuyệt chủng ở nơi từng tìm ra chính nó.
Trong Vườn rừng Quốc gia Vũ Quang gỗ vẫn bị sẻ thịt"
Xuyên rừng tìm Sao La
Vũ Quang một ngày vào Thu, trời mát nhưng phải đến gần nửa đêm chúng tôi mới chợp mắt được, dù biết rằng, phải nghỉ sớm để bảo đảm sức khỏe cho chuyến đi có một không hai: Xuyên rừng tìm Sao La. Tửng bưng sáng, Hùng - thợ săn thú trong vùng đã lao xe máy chạy đến nhà anh bạn tôi mới quen (trú tại Hương Điền - Vũ Quang) để đánh thức mọi người. Thấy tôi vẫn còn ngái ngủ, Hùng gắt: "Dậy nhanh lên chú mày. Giờ mà không đi, thì còn săn, với bắn cái gì nữa!".
Một lúc tỉnh hẳn, tôi có ý muốn thuê mấy người dân sơn trang nơi đây đi cùng vào vườn rừng tìm manh mối có hay không tồn tại loại thú bị nghi đã tuyệt chủng ở trên. Chí ít, họ cũng am hiểu vùng rừng rú Vũ Quang này hơn tôi, chứ không phải đi săn thú gì cả. Bất giác, tất cả mọi người cười ngất: "Nếu làm thuê thì bọn này đi theo mấy ông tiếng eng, tiếng em gì đó, kiếm bội xèng. Làm đếch gì đến lượt các ông. Nhưng thôi, với anh chỉ cần bỏ mấy đồng mua vài chai rượu quê là ổn. Còn tụi này vào rừng gặp thú vẫn bắn không thì xót của rừng...". Thấy tôi nhắc đến cánh kiểm lâm, thì Hùng giơ tay lên hất. Vẻ cóc cần.
Sau một hồi hành trình vào rừng bằng xe gắn máy, chúng tôi nghỉ lại triền dốc. Cách thành cụ Phan chừng 500m, khi ấy, trời vẫn mới 5h sáng. Sau đó, chúng tôi bỏ xe, cuốc bộ vào vườn rừng đi tìm vận may đúng như lời mấy tay sơn tràng thường nhắc: "Ăn được của rừng, rưng rưng nước mắt". Những bước chân thất thểu của tôi khi phải leo lên núi, đám ng?ời đi cùng nhìn thấy cười ngất ngưởng.
Do vào vườn rừng không được sự đồng ý của cán bộ Vườn Quốc gia Vũ Quang và Bộ đội biên phòng nên chúng tôi phải men theo đường tắt, đi một mạch vào trong rừng sâu. Hai bên đường vào rừng vẫn cơ man là cây,xanh ngút ngát. Tuy nhiên, theo mấy tay sơn tràng dẫn đường thì hầu như số đó là cây dại, không cho gỗ tốt và số cây cho gỗ tốt thì chưa thể khai thác được. Vì thế, dân sơn tràng lành nghề không đốn cây này để lấy gỗ. Còn muốn săn bắt được thú, nhất là loại thú quý hiếm thì khác gì… tìm đường đi lên trời. Bởi bây giờ, thú rừng ở Vườn Quốc gia Vũ Quang hầu như đã bị cạn kiệt. Muốn săn bắn thì phải sang bên kia rừng Lào.
Hùng tâm sự: "Ngày xưa, chỉ cần vào khu rừng này, những địa danh như Mạn Chạng, Hói Trùng, xa xa hơn là đỉnh Giàng Màn... cắm mấy cái bẫy thú thì tha hồ mà bắt khỉ, heo rừng và hoẵng, thậm chí, nhiều loại chim thú quý hiếm như chim trĩ, hổ, báo... cũng bị dân sơn tràng vùng này bắt tuốt. Nhưng bây giờ khó lắm, một chuyến may ra được một vài con thú nhỏ là ổn!".
Thấy chủ ý của tôi toàn đề cập đến chuyện Sao La, bất ngờ Hùng phá lên cười, hai hàm răng vàng khoét nhô ra trông như răng con thú dữ, đến nỗi người quen biết Hùng như tôi vẫn thấy ớn. Hùng kể: "Tôi biết đi săn bắn từ thuở tóc để chỏm. Tuy nhiên, Sao La cũng chỉ nghe người ta kể lại là có thôi, chứ chưa từng nhìn thấy bao giờ? Mà khu bảo tồn này không còn, thì các khu rừng khác cũng đừng mong mà có được".
Cường - anh bạn đi cùng chúng tôi bất ngờ lên tiếng phản pháo: "Thằng Hùng chỉ biết săn bắn ba con thú cỏn con về bán cho các nhà hàng ngoài phố lấy tiền nuôi mấy con cụt đọt, chứ làm răng mà biết đến sao, với la". Nói rồi, Cường khoái trá chế giễu bạn như muốn khoe vốn hiểu biết của mình về khu rừng đại ngàn đặc biệt này: "Sao La vùng này, ngày xưa nhiều vô kể. Ngay cả trong nhà tôi, giờ vẫn còn bộ sừng của nó do bố để lại nhưng do lâu ngày đã bị bào mòn, lốm đốm trông như sừng con bò nhà mà thôi".
Cường kể, cách đây mấy năm có một con thú bị sa bẫy nhưng do cánh thợ săn vào chậm nên bị chết. Khi đưa về phố tiêu thụ mới phát hiện Sao La. Thậm chí, có người còn mua bộ sừng của nó để đưa về nhà cất giấu. Nghe đâu đã bán rồi, còn giá bao nhiêu thì không rõ.
Tuyệt chủng chính nơi từng tìm ra nó?
Mấy ngày trời trong vườn rừng Vũ Quang (dù là đêm về ở nhà dân sống gần bìa rừng), quả thật là vô cùng khắc nghiệt đối với chúng tôi. Trong khi, mỗi lần đi vào rừng tôi đã được cánh sơn tràng mang hết đồ đaạ̊c, còn mình không cầm gì ngoài cái máy ảnh du lịch. Từ hướng Đông sang Tây, từ Nam sang Bắc, gần như xuyên suốt Vườn rừng Quốc gia Vũ Quang, nhóm chúng tôi cũng chỉ bắt gặp một vài ba con thú hoang nho nhỏ như chồn, gà rừng và khỉ... Tuy nhiên, nhìn thấy là một chuyện còn để bắt được nó phải cần thời gian và sự khôn khéo như dân phường săn thú.
Năm 2007, khi nghe tin ở Vườn Quốc gia Vũ Quang có loài Sao La, cô Santini, một nghiên cứu sinh người Ấn Độ đã bỏ gần hai năm trời lên rừng xuống suối vào đây để nghiên cứu loài động vật này. Không biết kết quả nghiên cứu của cô ta thế nào nhưng không thấy báo lại với ban quản lý, và lúc đó Ban cũng chưa đủ khả năng để kiểm tra kết quả nghiên cứu của cô.
Ông Dương Tri T. (trú tại thị trấn huyện Vũ Quang) cho biết: "Sở dĩ Sao La giờ chỉ còn là huyền thoại là vì nguồn thức ăn chính của nó là cây môn thục mọc ở các khe suối bị thu hẹp, đặc biệt, nạn săn bắt thú rừng ngày càng một tinh vi. Trong khi các dự án bảo tồn phi chính phủ đầu tư vào chưa đạt hiệu quả và còn mang tính manh mún. Do vậy, Sao La bị tuyệt chủng là không ngoài dự đoán của người dân như chúng tôi. Nó mong manh như chính tên gọi của... chính nó".
Còn một cán bộ bảo vệ rừng ở đây (xin được giấu tên) buồn bã tâm sự: "Giờ thì loài Sao La đã tuyệt chủng chính nơi đã từng được tìm ra!". Ông Đào Duy Phiên - Giám đốc Vườn Quốc gia Vũ Quang cho biết: "Chúng tôi làm đây cũng đã lâu năm rồi, nhưng thông tin về loài Sao La có rất ít, thậm chí cán bộ của khu bảo tồn vẫn chưa từng gặp nó. Tuy nhiên, có một thực tế, ngay cả các loại thú dễ kiếm như nai, hoẵng, lợn rừng... còn khó kiểm soát, chứ đừng nói đến loại thú thú quý hiếm như: Sao La, voi và hổ... Vì thế, để khẳng định Vườn Quốc gia này có hay không loài Sao La là điều tôi không thể dám chắc!".
| Bặt vô âm tín Lâu lâu vẫn nghe tiếng tục của hoẵng, nhưng do cách nơi chúng tôi xa hàng trăm mét theo hướng chim bay nên muốn săn bắn nó là rất khó. Còn loài Sao La từng được phát hiện năm 1992 giờ chỉ là ký ức. Mấy tay sơn tràng tâm sự: "Đi tìm sao trên trời". Mặc dù vất vả chúng tôi cũng chỉ kiếm được vai ba thông tin vặt, chứ đến phân hay dấu chân của Sao La cũng bặt vô âm tín. |
Công Lâm
