Ý nghĩa lễ ăn hỏi và các thủ tục của người Việt

Ý nghĩa lễ ăn hỏi

Lễ ăn hỏi là sự thông báo chính thức về việc hứa gả giữa hai họ, là giai đoạn xác định quan hệ hôn nhân: Cô gái trở thành “vợ sắp cưới” của chàng trai.

Bên cạnh đó, lễ ăn hỏi có ý nghĩa thể hiện sự quan tâm và kính trọng công ơn của nhà gái đã nuôi dưỡng con, cháu gái họ trưởng thành. Hơn thế, mâm lễ vật thể hiện sự chu đáo cũng như sự quan tâm của họ nhà trai dành cho cô dâu tương lai.

Cuối cùng, ý nghĩa lớn nhất của lễ ăn hỏi chính là sự chúc phúc cho cặp uyên ương yêu thương, chung thủy sống hạnh phúc bên nhau trọn đời.

Lễ ăn hỏi gồm những nghi thức nào?

Thành phần tham dự lễ ăn hỏi:

Nhà trai: Đại diện gia đình, họ hàng, chú rể, một số thanh niên chưa vợ  đội mâm quả hay còn gọi là bê tráp, số người bê tráp là số lẻ: 3,5, 7, 9, hoặc 11,...

Nhà gái: Bố mẹ, ông bà, anh chị em ruột của cô dâu, cô dâu, anh em bạn bè thân cận và một số nữ chưa chồng đón lễ, số nữ tương ứng với số nam đội mâm.

Trang phục cô dâu, chú rể:

Trang phục cho cô dâu (tốt nhất là một bộ áo dài, vừa có thể mặc trong lễ cưới, vừa có thể mặc ở những dịp lễ hội sau này). Chú rể thì comple, cà vạt. Nếu kinh tế nhà trai khá giả có thể sắm cho cô dâu tương lai một trong những đồ trang sức sau: Xuyến, vòng, hoa tai...

Chuẩn bị trước lễ hỏi:

Trước lễ hỏi, hai gia đình sẽ bàn bạc, thống nhất ngày giờ ăn hỏi và số lượng tráp (thông thường số lượng tráp ở miền Bắc là lẻ, từ 3, 5, 7 đến 15 tráp tùy nhà, còn ở miền Nam, tráp lại là số chẵn). Các  tráp lễ vật thường có: Trầu cau, bánh cốm, chè, hạt sen, hoa quả, lợn quay, rượu và thuốc lá.

Ngoài ra, lễ dẫn cưới (tiền mặt) được để trên một khay riêng và mẹ chú rể sẽ cầm khay lễ đến, trao cho mẹ cô dâu trước khi mở các lễ vật khác trao cho nhà gái, xin ăn hỏi con gái về làm dâu con trong nhà.

Khi đã xác định được số lượng tráp, nhà trai phải chuẩn bị đội nam thanh niên trẻ để bê tráp và nhà gái cũng chuẩn bị đội nữ có số lượng tương ứng để đỡ tráp. Trang phục của nam thường là quần âu, áo sơ mi trắng, thắt cà vạt đỏ và trang phục của nữ là áo dài đỏ.

Tới đúng ngày đã định, đoàn đại diện nhà trai sẽ lên đường tới nhà gái. Để đảm bảo tới nhà gái đúng giờ, gia đình nhà trai cần tính toán thời gian đi lại cũng như các trở ngại trên đường. Tốt nhất nhà trai nên đi sớm trước giờ làm lễ khoảng 30 phút để tránh tắc đường và có thời gian chuẩn bị.

Nghi lễ ăn hỏi

Rước lễ vật:

 Khi tới giờ đẹp, đoàn ăn hỏi nhà trai sắp xếp đội hình theo thứ bậc trong gia đình, đi đầu là ông bà, bố mẹ, chú rể, đội bê tráp và các thành viên khác. Tất cả các lễ vật phải được sắp xếp gọn gàng và thẩm mỹ. Và nhất thiết phải được bày vào mâm quả sơn son thếp vàng (hay mâm đồng đánh bóng, phủ vải đỏ).

Dù dùng phương tiện đi lại là: ô tô, xích lô, xe máy, hay đi bộ thì đoàn ăn hỏi cũng nên dừng lại cách nhà gái khoảng 100m, sắp xếp đội hình, rồi mới đội lễ vào nhà gái. Đây thực sự là một nét đẹp văn hóa dân tộc.

Chào hỏi và trao lễ vật:

Sau khi hai nhà chào hỏi, đoàn bê tráp nam sẽ trao lễ cho đội đỡ tráp nữ để đỡ mâm quả vào nhà. Đội bê tráp nam và đội bê tráp nữ sẽ trao phong bao lì xì, trả duyên cho nhau.

Các phong bao này do hai nhà chuẩn bị, nhà trai sẽ chuẩn bị phong bao và đưa cho đội nam, nhà gái sẽ chuẩn bị số phong bao tương ứng đưa cho đội nữ. Số tiền trả duyên nên được hai nhà thống nhất trước.

Đại diện nhà trai sẽ phát biểu lý do và giới thiệu về các mâm quả mà nhà trai mang đến. Đại diện nhà gái đứng lên cảm ơn, chấp nhận tráp ăn hỏi của nhà trai. Mẹ chú rể và mẹ cô dâu sẽ cùng mở tráp.

 Cô dâu ra mắt hai gia đình:

Gia đình nhà gái cho phép chú rể lên phòng đón cô dâu xuống chào gia đình nhà trai (trước khi chú rể lên đón, cô dâu không được xuất hiện trong lễ ăn hỏi ).

Sau khi cô dâu ra mắt, mẹ cô dâu sẽ lấy từ mâm ngũ quả một số vật phẩm và lễ đen để mang lên bàn thờ thắp hương cúng ông bà, tổ tiên. Bố mẹ cô dâu sẽ đưa cô dâu và chú rể lên thắp hương trên bàn thờ nhà gái.

Bàn bạc về lễ cưới:

Khi cúng ông bà tổ tiên xong, bố mẹ hai nhà sẽ thống nhất ngày giờ đón dâu và lễ cưới. Trong thời gian đó, cô dâu chú rể mời nước quan khách và chụp ảnh lưu niệm cùng mọi người.

Nhà gái lại quả cho nhà trai:

Nhà gái sẽ chia đồ lại quả cho nhà trai và trả lại các mâm tráp. Lưu ý, khi chia đồ lại quả không được dùng kéo cắt mà phải xé bằng tay, đồ lại quả phải là số chẵn (thông thường là 10 lễ vật) và khi nhà gái trả lại mâm tráp phải để ngửa nắp lên, không được đóng lại.

Biếu trầu:

Sau lễ ăn hỏi, nhà gái dùng các lễ vật nhà trai đã đưa để chia ra từng gói nhỏ để làm quà biếu cho họ hàng, bè bạn, xóm giềng,... Ý nghĩa của tục này là sự loan báo: Cô gái đã có nơi có chỗ.

Ngày nay, lễ ăn hỏi và lễ thành hôn không cách xa nhau nhiều về mặt thời gian nên trong khi biếu trầu người ta thường kết hợp với đưa thiếp mời đến dự cưới.

Thông thường, lễ ăn hỏi diễn ra trong khoảng từ 30 phút đến 1 tiếng đồng hồ. Tuy nghi lễ không quá phức tạp nhưng đây được coi như lễ đính ước truyền thống không thể thiếu trong đám cưới Việt Nam, nên dù cô dâu chú rể hiện đại vẫn cần phải tuân thủ cũng như thực hiện đúng trình tự lễ ăn hỏi để đám cưới được diễn ra suôn sẻ.

Mai Thu (T/h)