4 hiện vật vừa được Huế đề nghị công nhận bảo vật quốc gia có gì đặc biệt?

Những cổ vật quý dưới thời nhà Nguyễn

Ngày 2/10, thông tin từ Hội đồng thẩm định hiện vật và hồ sơ hiện vật đề nghị công nhận Bảo vật quốc gia Thừa Thiên-Huế, vừa tổ chức đánh giá, thẩm định hồ sơ đề nghị công nhận Bảo vật quốc gia năm 2024 với 4 bộ hiện vật gồm 5 sản phẩm.

4 bộ hiện vật này gồm: Chuông Ngọ Môn, Ngai hoàng đế Duy Tân, Phù điêu bằng đá thời Minh Mạng và Tượng rồng thời Thiệu Trị (2 hiện vật).

Trao đổi với PV Người Đưa Tin, đại diện Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế (thuộc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế) đã có một số thông tin về 4 hiện vật này.

Về Chuông Ngọ Môn, đại diện Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế cho biết, dưới thời Nguyễn, chuông đồng được đúc để sử dụng gắn liền với tất cả các nghi lễ cung đình. Quốc Sử Quán triều Nguyễn đã ghi chép cụ thể điển lệ việc đúc chuông, cách thức, số lượng cũng như quy cách sử dụng của từng loại chuông trong “Đại Nam thực lục” tuỳ theo tích chất, vị trí và nội dung của từng nghi lễ.

Chuông Ngọ Môn là chiếc chuông duy nhất (độc bản) được đúc để đặt tại không gian là cổng chính, cổng ở phía Nam, cổng lớn nhất trong 4 cổng chính của Hoàng Thành Huế; dùng để sử dụng vào các hoạt động mang tính chất hành chính; được coi là biểu tượng của vương triều phong kiến.

Đây cũng là một tác phẩm mỹ thuật đặc sắc của ngành điêu khắc, hội họa, kỹ nghệ đúc đồng thời Minh Mạng (1820-1841) nói riêng và triều Nguyễn (1802-1945) nói chung. Cùng với Cửu đỉnh, chuông Ngọ Môn là một trong những bảo vật bằng đồng được đúc dưới thời Minh Mạng hiện hữu tại Đại Nội, Huế, là di sản vật thể thuộc Quần thể Di tích Cố đô Huế và là một bảo vật trong kho tàng di sản văn hóa Việt Nam.

Về Ngai hoàng đế Duy Tân, Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế thông tin, Hoàng đế Duy Tân lên ngôi ngày 28 tháng 7 năm Đinh Mùi (05/9/1907), là hoàng đế thứ 11 của triều Nguyễn (1802 - 1945) khi ông mới 7 tuổi. Để phù hợp với vóc dáng của hoàng đế, triều đình đã cho đặc chế chiếc ngai với kích thước nhỏ dùng trong lễ đăng quang của nhà vua.

So sánh về kích thước với “Ngai hoàng đế triều Nguyễn tại điện Thái Hoà” (hiện vật được công nhận Bảo vật Quốc gia vào năm 2015) thì Ngai hoàng đế Duy Tân nhỏ hơn. Có thể khẳng định rằng, với bối cảnh lịch sử cũng như nguồn gốc xuất xứ và đặc điểm mô tả như bên trên thì ngai hoàng đế Duy Tân đang được lưu giữ và bảo quản tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế là hiện vật gốc độc bản.

Cũng tuỳ theo vị trí các kiểu thức, hoa văn trang trí trên ngai mà áp dụng kỹ thuật sơn, thếp vẽ vàng, chạm nổi hay chạm lộng, phần nào thể hiện sự phong phú, đa dạng của nghệ thuật điêu khắc gỗ cũng như bàn tay tài hoa của các nghệ nhân đương thời.

Về Phù điêu bằng đá thời Minh Mạng, đây là hiện vật bằng đá cẩm thạch duy nhất lưu lại dấu ấn của hoàng đế Minh Mạng thể hiện thông qua bài thơ “Ngự chế” và bài “Minh” được khắc trên 2 mặt của phù điêu. Cho đến nay, theo nghiên cứu của Bảo tàng Cổ vật cung đình Huế, chưa có cá nhân, tổ chức, đơn vị nào công bố thông tin về một hiện vật có đặc điểm mô tả, các thông số, hiện trạng như hiện vật mà Bảo tàng đang lưu giữ.

Hiện vật Phù điêu bằng đá thời Minh Mạng là một kiệt tác tiêu biểu, độc đáo; không chỉ thể hiện đỉnh cao của kỹ nghệ chạm khắc đá mà còn thể hiện trình độ, kỹ thuật điêu khắc gỗ của các nghệ nhân dưới thời Nguyễn

Về Tượng rồng thời Thiệu Trị, là bộ hiện vật có giá trị lịch sử, nghệ thuật, văn hoá.Tượng rồng là đỉnh cao của sự tích hợp, mô phỏng hình dáng các chiếc “kim ấn bảo tỉ” được đúc dưới các triều từ Minh Mạng đến Thiệu Trị với kiểu thức “… hình con rồng quấn”. Đây có thể xem là một trong những đỉnh cao của nghệ thuật đúc đồng và trình độ tạo dáng trong thẩm mỹ của nghệ nhân điêu khắc dưới thời Nguyễn.

Tượng rồng nguyên được đặt trước hiên điện Càn Thành, là không gian sinh hoạt và làm việc hàng ngày của nhà vua.

Hội tụ những giá trị đặc sắc

Theo Hội đồng thẩm định hiện vật và hồ sơ hiện vật đề nghị công nhận Bảo vật quốc gia Thừa Thiên-Huế, các hiện vật nói trên đều hội tụ những giá trị đặc sắc, như: Tính độc bản, các bộ phận cấu thành nên hiện vật còn nguyên vẹn, họa tiết hoa văn đầy đủ, sắc nét; hiện vật có hình thức thể hiện độc đáo và có giá trị về lịch sử, văn hóa, nghệ thuật tiêu biểu.

Hiện Chuông Ngọ Môn đang được đặt tại Lầu Ngũ Phụng - Đại Nội Huế; Phù điêu bằng đá thời Minh Mạng đang trưng bày tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế; Tượng rồng thời Thiệu Trị đặt tại sân trước Nhà hát Duyệt Thị Đường - Đại Nội Huế.

Riêng Ngai vua Duy Tân đang được bảo quản tại kho cổ vật của Bảo tàng.

Tính đến nay, Thừa Thiên - Huế đang có 10 hiện vật, bộ hiện vật với 35 hiện vật đơn lẻ đã được công nhận là bảo vật quốc gia. Trong đó, Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế đang quản lý và phát huy giá trị của 8 hiện vật/bộ hiện vật với 33 hiện vật đơn lẻ; 2 bảo vật quốc gia còn lại đang được bảo quản tại Bảo tàng Lịch sử tỉnh.

Lê Kông