Những ngày mưa lũ tràn về, xứ Nghệ quê tôi lại chìm trong biển nước. Con đường quen thuộc chìm nghỉm, những mái nhà thấp thoáng như những hòn đảo nhỏ giữa dòng lũ cuồn cuộn. Người dân tất tả chạy lũ trong sự lo âu, tiếng gọi nhau í ới, tiếng trẻ khóc, tiếng người già ho khan giữa đêm mưa lạnh.
Giữa cảnh thiên nhiên khắc nghiệt ấy, người dân sẵn sàng nhường nhau chỗ trú, chia nhau từng gói mì, từng chai nước sạch. Có những người thanh niên không ngần ngại lao xuống dòng nước xiết để cứu cụ già bị trượt chân. Có người lội bùn cả buổi chỉ để mang hộp sữa cho một em bé. Trong nghịch cảnh, lòng nhân lại sáng lên rực rỡ.
Ấy vậy mà, cũng chính trong những ngày ấy, khi đọc tin "Nghệ An bắt nhóm đối tượng lợi dụng bão lũ để trộm cắp tài sản", tôi lặng người. Giữa lúc đồng bào đang oằn mình chống chọi với thiên tai, vẫn có những kẻ cạy cửa trộm đồ.
Trước sự vô cảm đến lạnh lẽo đó, tôi chỉ có thể thốt lên: Cạn tình.
Càng đọc, tôi càng thấy đau. Bởi đó không chỉ là hành động ăn cắp vật chất, mà là hành động đánh cắp lòng tin. Thử tưởng tượng, một hộ dân vội vã bế con chạy lũ, đóng cửa nhà mà lòng vẫn tin rằng không ai nỡ làm điều xấu trong lúc này. Họ tin vào hàng xóm, tin vào cộng đồng, tin rằng khi thiên tai ập đến, chỉ có tình người ở lại. Nhưng khi trở về, họ thấy cửa bị cạy, đồ đạc bị lấy đi. Cảm giác ấy không chỉ là tức giận, mà là hụt hẫng, là đau đớn, là cảm giác bị phản bội bởi chính đồng loại của mình. Thiên nhiên có thể nhẫn tâm, nhưng con người mà cũng nhẫn tâm vậy thì đau gấp bội.
4 anh em lợi dụng người dân ở Nghệ An chạy lũ để trộm cắp tài sản.
Tôi từng nghe nhiều câu chuyện đẹp trong bão lũ: có người lội nước giữa đêm để đưa bà bầu đến bệnh viện; có người dỡ cánh cửa nhà mình làm bè cứu hàng xóm; có đoàn cứu trợ đi suốt hai ngày đêm, vừa đến nơi liền ôm chầm lấy người dân như ôm người thân... Những câu chuyện ấy khiến tôi tin rằng lòng tốt vẫn là thứ đẹp đẽ nhất trên đời. Vậy nên khi có kẻ chọn con đường ngược lại – lợi dụng lúc người khác khốn cùng để trục lợi – hành vi ấy càng đáng lên án gấp nhiều lần. Nó không chỉ là phạm pháp, mà là thất đức. Không chỉ là hành vi sai trái, mà là sự suy đồi đạo đức.
Tôi tự hỏi: Tại sao một số người có thể vô cảm đến mức ấy? Có phải họ chưa từng nếm trải đau khổ? Hay họ đã quá quen với việc chỉ nghĩ đến bản thân? Hay xã hội đã thỏa hiệp với cái xấu quá lâu để rồi cái ác dần trở nên "bình thường"? Có lẽ lỗi không chỉ ở họ. Lỗi còn ở cách chúng ta dạy con cái, ở cách cộng đồng nhìn nhận sai trái, ở việc chúng ta đôi khi bỏ qua những hành vi nhỏ mà tưởng rằng không sao. Một người vô cảm hôm nay có thể từng là một đứa trẻ không được dạy cách thương người từ ngày nhỏ. Một kẻ ích kỷ hôm nay có thể từng là một người bị xã hội quay lưng quá lâu. Nhưng nói thế không phải để bao biện. Bởi dù hoàn cảnh ra sao, một người còn lương tri sẽ không bao giờ trộm cắp của người đang chạy lũ.
Trong bão lũ, có người mất nhà, mất tài sản, mất kế sinh nhai. Họ đau, nhưng họ vẫn sẵn sàng sống tử tế. Họ nghèo, nhưng họ vẫn không đánh mất lòng tự trọng. Vậy thì những kẻ khỏe mạnh, có điều kiện hơn, tại sao lại chọn cách sống hèn hạ? Chỉ có một lý do: họ đã đánh mất thứ quan trọng nhất – lương tâm.
Pháp luật chắc chắn sẽ trừng trị họ, và điều đó là cần thiết. Nhưng trừng phạt không đủ. Chúng ta cần đặt câu hỏi: Làm sao để ngăn chặn từ gốc? Làm sao để không còn ai coi hoạn nạn của người khác là cơ hội kiếm lời? Làm sao để lòng nhân không trở thành thứ xa xỉ? Có lẽ, câu trả lời nằm ở mỗi chúng ta. Mỗi người lớn cần làm gương. Gia đình cần dạy trẻ biết thương người. Xã hội cần tôn vinh cái tốt, không thỏa hiệp với cái xấu. Trường học cần dạy về nhân cách nhiều như dạy kiến thức. Và quan trọng nhất, chúng ta phải xây dựng một cộng đồng mà ở đó, người tốt không cảm thấy cô đơn, lòng tử tế được trân trọng, và những kẻ vô cảm sẽ phải xấu hổ.
Tôi từng nghe ai đó nói: "Thiên tai không đáng sợ bằng nhân tai." Đúng! Bão lũ có thể cuốn trôi nhà cửa, nhưng không được phép cuốn trôi lương tri. Nước lũ có thể dâng cao, nhưng không được phép nhấn chìm lòng nhân. Chúng ta có thể nghèo vật chất, nhưng không thể nghèo tình người. Thật may, vẫn có vô số tấm lòng sáng giữa bão giông. Những người lính đội mưa bão để mang từng thùng mì. Những bác nông dân gom từng bó rau gửi vùng lũ. Những em học sinh đập heo đất để ủng hộ. Chính họ là minh chứng rằng lòng tốt chưa bao giờ biến mất. Và chính họ khiến tôi tin rằng, những kẻ trộm trong lũ chỉ là "vết bẩn" nhỏ trên một tấm gương lớn đầy ánh sáng.
Bão lũ rồi sẽ rút. Trời rồi sẽ lại trong xanh. Cuộc sống sẽ nối tiếp. Nhưng câu hỏi còn ở lại: Chúng ta chọn đứng về phía nào? Về phía những người biết nắm tay nhau mà vượt qua hoạn nạn? Hay về phía những kẻ nhìn thấy nỗi đau của người khác mà vẫn lạnh lùng trục lợi? Tôi tin rằng, phần lớn chúng ta sẽ chọn điều đúng. Bởi sâu trong trái tim mỗi người Việt đều có một mạch nguồn yêu thương. Chỉ cần không để nó khô cạn, nó sẽ tiếp tục chảy, lan rộng, nâng đỡ chúng ta qua mọi giông bão.
Tôi viết những dòng này không chỉ để lên án cái xấu, mà để nhắc nhở chính mình và những người xung quanh rằng: Giữa bão lũ của thiên nhiên hay bão lũ của cuộc đời, điều đáng sợ nhất không phải là nước dâng, mà là lòng người lạnh. Và điều quý giá nhất không phải là nhà cửa, tiền bạc, mà là chúng ta vẫn còn biết thương nhau.
Bởi nếu giữ được lòng nhân, thì dù nước lớn đến đâu, con người vẫn sẽ tìm được cách đứng dậy. Còn nếu đánh mất lòng nhân, thì dù trời có quang mây có tạnh, cuộc đời vẫn đầy bão tố.
Mong rằng, trong mỗi cơn lũ sau này, sẽ chỉ có những cánh tay đưa ra cứu người, chứ không có những bàn tay lén lút phá cửa.
Mong rằng, mỗi khi nhìn lại, chúng ta có thể tự hào nói: Trong hoạn nạn, chúng ta đã không bỏ rơi nhau.
* Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả
