Việc tạo ra phiên bản F-35 hai động cơ mang tên F-55 không phải là ý tưởng duy nhất của Tổng thống Mỹ Donald Trump và chính quyền của ông trong lĩnh vực chiến tranh trên không. Các nguồn tin tiết lộ với Aviation Week rằng Nhà Trắng đang xem xét việc không cấp ngân sách cho Không quân Mỹ để mua các máy bay E-7 Wedgetail, một dòng máy bay thuộc hệ thống cảnh báo sớm và điều khiển trên không (AWACS).
E-7 Wedgetail (Ảnh: Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ)
Theo Defense Express, điều này trên thực tế đồng nghĩa với việc dần loại bỏ hệ thống radar giám sát trên không để chuyển sang các giải pháp dựa trên vệ tinh. Tuy nhiên, ý tưởng này dường như không mang lại kết quả tích cực và bị đánh giá là một đổi mới đầy rủi ro trong lĩnh vực tác chiến trên không, mặc dù vẫn nhận được sự ủng hộ từ Văn phòng Tổng thống.
Cho đến thời điểm hiện tại, chưa có bước đi cụ thể nào nhằm hủy bỏ việc mua E-7 Wedgetail, nhưng các cuộc thảo luận đã bắt đầu. Theo kế hoạch ban đầu, Không quân Mỹ sẽ nhận hai chiếc Boeing E-7 đầu tiên vào năm 2028, với tổng trị giá 1,2 tỷ USD. Dòng máy bay này dự kiến sẽ thay thế E-3 Sentry - một máy bay từng rất được đánh giá cao nhưng đã lỗi thời. Việc hủy bỏ kế hoạch này, trong khi không có phương án thay thế nào khác, sẽ khiến các hệ thống giám sát và điều hành chiến đấu dựa trên máy bay sớm phải "nghỉ hưu", và toàn bộ chức năng của chúng sẽ được chuyển sang các vệ tinh - một hướng tiếp cận mới do chính quyền Tổng thống Trump đề xuất.
Tuy nhiên, đề xuất này đang gặp phải sự phản đối từ phía Không quân Mỹ. Một số nguồn tin cho biết, ngoài chức năng trinh sát radar, AWACS vẫn rất cần thiết cho nhiệm vụ điều hành và kiểm soát chiến đấu.
Tạp chí Defense News dẫn lời một số sĩ quan cấp cao trong Không quân Mỹ tiết lộ rằng việc mua sắm dòng máy bay AWACS mới vẫn sẽ được tiếp tục. Những phát biểu này cho thấy lo ngại rằng nếu từ bỏ các máy bay trinh sát radar, quân đội Mỹ có thể đánh mất một trong những công cụ tác chiến hiệu quả nhất trên không.
Defense Express cũng cho rằng cần phải cân nhắc thêm nhiều khía cạnh khác. Dù việc chuyển khả năng phát hiện máy bay địch (và các mục tiêu khác) - vốn là nhiệm vụ chính của AWACS - lên không gian nghe có vẻ thú vị, nhưng trên thực tế lại vấp phải không ít vấn đề kỹ thuật.
Ví dụ, một hệ thống thay thế dựa trên vệ tinh cần phải đảm bảo mật độ giám sát phù hợp tại các khu vực không phận được chỉ định, đồng thời truyền dữ liệu một cách tin cậy đến các phi công hoặc đội ngũ phòng không dưới mặt đất. Quan điểm bảo thủ rằng nên tiếp tục tin cậy vào AWACS trong các chiến dịch trên không - dù có thể bị coi là lỗi thời - vẫn có nhiều lý do chính đáng để tồn tại.
Chắc chắn rằng E-7 Wedgetail không phải không có vấn đề. Chẳng hạn, mức giá ban đầu do Boeing đưa ra cho loại máy bay này bị cho là quá cao, đến mức Lầu Năm Góc đã phải nhờ đến Shay Assad - một cựu quan chức phụ trách mua sắm nổi tiếng với khả năng "mặc cả cứng rắn" - để đàm phán, theo một bài viết của Defense One.
Tuy nhiên, câu hỏi then chốt đặt ra là: liệu các vấn đề tài chính có nên được ưu tiên hơn hiệu quả chiến đấu đã được kiểm chứng, đặc biệt là trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị hiện nay và Mỹ đã tuyên bố chuyển trọng tâm chiến lược từ châu Âu sang khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương? Sự chuyển hướng này kéo theo một cuộc tái trang bị quy mô lớn, chuyển từ xe thiết giáp hạng nặng sang phương tiện cơ động nhẹ, chú trọng hải quân và tăng cường khả năng răn đe bằng các đòn tấn công chính xác.
Thế Hải (Theo Defense Express)
