Có phải NXB Giáo dục Việt Nam đã gộp 4 bộ sách thành 2?

Trong lúc dư luận vô cùng hoang mang về việc nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXBGDVN) tự tay “bóp chết” sản phẩm của mình là 2 bộ sách Vì sự Dân chủ và bình đẳng trong giáo dục và Cùng học để phát triển năng lực, thì mới đây, trả lời câu hỏi của giáo viên về vấn đề này trong một buổi giới thiệu sách lớp 2, một đại diện NXBGDVN khẳng định rằng, không có chuyện họ tự “bóp chết” 2 bộ sách mà là đã gộp 4 bộ thành hai bộ với những gì tinh túy nhất.

Thoạt nghe, có vẻ như cách giải thích của NXBGDVN khá hợp lý, tuy nhiên thực tế có phải như vậy?

Gộp 4 bộ thành 2?

Năm học 2019 - 2020, có 5 bộ sách được Bộ trưởng bộ GD&DDT phê duyệt ban hành, bao gồm: Cánh diều, Kết nối tri thức với cuộc sống, Chân trời sáng tạo, Cùng học để phát triển năng lực và Vì sự Dân chủ và bình đẳng trong giáo dục. Ngoài bộ sách Cánh diều - bộ sách xã hội hóa duy nhất do 2 nhà xuất bản Đại học sư phạm và Đại học Sư phạm TP.Hồ Chí Minh phối hợp cùng công ty cổ phần Đầu tư xuất bản - Thiết bị giáo dục Việt Nam biên soạn và phát hành, 4 bộ còn lại do đơn vị chủ quản là NXBGDVN và các công ty thành viên tạo ra.

Tuy nhiên, trong danh mục Bộ trưởng phê duyệt sách lớp 2 năm nay, người ta không thấy bóng dáng 2 bộ Cùng học để phát triển năng lực và Vì sự Dân chủ và bình đẳng trong giáo dục. Vậy, 2 bộ sách đi đâu?

Theo một văn bản đang lan truyền trên mạng xã hội, được cho là do chính PGS.TS Trần Diên Hiển - Chủ biên sách giáo khoa Toán 1 (bộ Vì sự Dân chủ và bình đẳng trong giáo dục) chắp bút, người ta thấy rõ rằng, NXBGDVN đúng là đã có chủ trương sáp nhập các bộ sách của họ lại với nhau.

Cụ thể, bộ Vì sự Dân chủ và bình đẳng trong giáo dục sẽ được sáp nhập với bộ Chân trời sáng tạo; bộ Cùng học để phát triển năng lực sẽ được sát nhập với bộ Kết nối tri thức với cuộc sống. Việc làm này cũng không nằm ngoài dự đoán của những người trong cuộc, chỉ là không ai hiểu NXBGDVN sẽ làm thế nào, bởi vì tận đến sát ngày phải nộp bản thảo cho hội đồng thẩm định (theo dự kiến lần đầu là 20/6/2020), mọi thứ vẫn "án binh bất động".

Tận đến ngày 5/7/2020, tức là trước khi phải trình bản thảo cho hội đồng thẩm định vào ngày 20/7/2020 chỉ đúng nửa tháng, lãnh đạo NXBGDVN thông báo chủ trương gộp 4 bộ sách thành 2 và tổ chức họp các tác giả của các bộ sách này khiến các tác giả cũng …ngỡ ngàng. Bởi một lẽ đơn giản, sách giáo khoa không phải là một nổi lẩu, chỉ cần trộn các bài lại với nhau là được.

Lý do “gộp” của NXBGDVN không được tiết lộ, nhưng chúng ta dễ nhận ra là với thị phần chỉ trên dưới 10% của 2 bộ sách này, việc khai tử 2 bộ sách này là điều không khó đoán với những việc làm của NXBGDVN.

Trong văn bản được cho là của PGS.TS Trần Diên Hiển, việc gộp 2 bộ sách theo thỏa thuận của chủ biên 2 bộ theo tỉ lệ là 50:50, nếu thực hiện đúng việc này, ta có thể tạm tin việc NXBGDVN đã chọn những gì tinh túy nhất của 2 bộ sách dành cho người học.

Tuy nhiên, hóa ra không phải là như vậy, nhóm tác giả Toán 1 bộ (Vì sự Dân chủ và bình đẳng trong giáo dục) đã tỏ ra vô cùng bức xúc khi chỉ được chọn 7/175 tiết (tỉ lệ 4%). 6 tác giả, bao gồm cả Chủ biên, chỉ được chọn 7 tiết (trong khi thỏa thuận là 50:50) thì các tác giả không bức xúc mới lạ. Lạ một điều nữa là sách đem đi thẩm định phải có đủ chữ ký của Chủ biên thì Chủ biên lại không biết sách có những gì, mình (và nhóm mình) có bao nhiêu bài được chọn. Vì thế, các tác giả Toán 1 bộ Vì sự Dân chủ và bình đẳng trong giáo dục xem đó là một sự hài hước và đồng loạt kiến nghị rút tên, rút bài, đe dọa khởi kiện. Đến đây, độc giả có thể nhận thấy, có phải Toán 2 (bộ Chân trời sáng tạo) là sự kết hợp tinh túy của 2 bộ sách hay không?

Đối với môn Tiếng Việt, mặc dù không rõ nội tình tại sao việc hợp nhất 2 bộ sách Chân trời sáng tạo và Vì sự Dân chủ và bình đẳng trong giáo dục không thành? GS. Lê Phương Nga tại sao phải tham gia sửa và hoàn thiện bộ Kết nối tri thức với cuộc sống. Nhưng, nhìn vào tên các tác giả trên sách Tiếng Việt lớp 2 của NXBGDVN ta dễ nhận thấy, không có sự hợp nhất nào hết, Chủ biên Lê Phương Nga, Chủ biên Nguyễn Thị Hạnh bị cho… ra rìa một cách đầy cay đắng.

Thực tế là gộp hay tiêu diệt?

Hai bộ sách Vì sự Dân chủ và bình đẳng trong giáo dục và Cùng học để phát triển năng lực được hội đồng thẩm định sách giáo khoa cấp Quốc gia thông qua năm 2019, điều này khẳng định chất lượng của bộ sách. Thêm nữa, trong vụ lùm xùm về ngữ liệu vừa qua, chính 2 bộ này được xem là ít lỗi nhất. Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, ngoài số lỗi về ngữ liệu đứng đầu bảng - bộ sách này cũng bị dư luận lên án gay gắt vì vi phạm bản quyền. Thay vì cầu thị, sửa chữa, NXBGDVN đã gửi công văn xin bộ GD&ĐT cho chỉnh sửa sau, tức là khi tái bản.

Tuy nhiên, nhìn vào bản tái bản năm nay, dư luận càng băn khoăn hơn khi không thấy sự chỉnh sửa nào. Việc tuyên bố gộp 4 bộ thành 2,  phải chăng chỉ là cách xoa dịu các tác giả của 2 bộ sách Vì sự Dân chủ và bình đẳng trong giáo dục và Cùng học để phát triển năng lực? Sau đó, NXBGDVN lờ đi việc các thỏa thuận giữa 2 nhóm tác giả, khiến cho các tác giả ở cả 2 bộ này ngậm đắng mà rời khỏi công việc mà mình đã dành tâm huyết cả đời một cách… “tự nguyện” giống như nhóm tác giả Toán 1 của PGS. Trần Diên Hiển trên đây.

Việc làm của NXBGDVN thực chất có thể hiểu rằng, vì lợi nhuận, họ sẵn sàng tiêu diệt 2 bộ sách mà tác giả là những nhà giáo dục, nhà giáo ưu tú và tâm huyết mà chỉ một năm trước được họ ra sức chèo kéo, hứa hẹn.

Và như vậy, một cách tự nhiên nhất, 2 bộ sách giáo khoa biến mất. NXBGDVN thì vẫn lu loa rằng họ đã gộp các bộ sách lại với nhau. Có giáo viên cắc cớ hỏi rằng, khi giới thiệu sách, NXBGDVN nói rằng, mỗi bộ sách mang một thông điệp, một sứ mạng, một triết lý khác nhau, vậy thì khi nhập các bộ sách, triết lý sẽ là gì? Câu hỏi này chắc không ai dám trả lời.

Bộ Chân trời sáng tạo với đầy rẫy sự ồn ào vì chuyện nó được sở GD&ĐT TP.Hồ Chí Minh bảo kê nhờ việc NXBGDVN đã trả lương cho cán bộ Sở từ Giám đốc đến nhân viên vệ sinh. Đó được xem là bộ sách đặt riêng cho TP.Hồ Chí Minh, phù hợp với học sinh TP.Hồ Chí Minh mà theo cách giải thích của NXBGDVN khi đó là “sử dụng từ ngữ phù hợp” ví dụ gọi “thuyền” là “ghe”, “bố” là “ba”, “mẹ” là “má”…

Tạm cho là hợp lý, vậy tại sao năm nay triển khai giới thiệu sách lớp 2, bộ sách lại được NXBGDVN đưa đi khắp nơi, không kể tỉnh đó thuộc miền Bắc, Trung hay Nam.

Đến đây, độc giả không khó nhận thấy rằng, rõ ràng NXBGDVN đã tự tiêu diệt 2 sản phẩm của mình chỉ vì thị phần của chúng khiêm tốn, họ chỉ cần lợi nhuận, còn khó khăn do 2 bộ sách biến mất thế nào? Ai chịu thiệt hại? Danh dự của cả tập thể tác giả hai bộ sách đó ra sao… họ không quan tâm.

“Qua cầu rút ván” -  sự nhẫn tâm với các nhóm tác giả ?

Chủ biên, tác giả các môn học của hai bộ sách hầu hết đều vô cùng bức xúc. Chúng ta nên nhớ, thời điểm sách lớp 1 ban hành, các tác giả đều phải lao vào làm sách lớp 2. Và đến thời điểm sách lớp 2 đưa đi thẩm định, sách lớp 3 đã phải cơ bản thành hình mới có thể kịp tiến độ. Do đó có thể tin rằng, vào thời điểm tháng 6 năm 2020, bản thảo sách giáo khoa lớp 2 (và có thể cả lớp 3) của cả hai nhóm Vì sự Dân chủ và bình đẳng trong giáo dục và Cùng học để phát triển năng lực đều đã cơ bản hoàn thiện.

Để có được bản thảo sách lớp 2, lớp 3, cả một tập thể đã làm việc ngày đêm, thế mà chỉ một giây, sau quyết định của lãnh đạo NXBGDVN công sức của các tác giả đổ xuống sông, xuống biển. Ai có thể tính toán và đền bù cho tâm huyết của họ? Ai có thể bảo vệ họ trước sự nhẫn tâm của NXBGDVN?

Mới đây, một tác giả môn Lịch sử và Địa lý 6 của bộ Chân trời sáng tạo làm dậy sóng Facebook vì lá thư ngỏ chỉ đích danh ông Chủ tịch hội đồng thành viên NXBGDVN vì đối xử bất công với bộ sách của nhóm bà. Bà e ngại rằng bộ sách mà bà và cộng sự sẽ lúc nào đó cùng chung số phận với 2 bộ sách đã “mất tích” kia. Với những gì NXBGDVN đã làm, lo lắng của bà không hẳn là không có căn cứ.

Ai đã làm ngơ cho NXBGDVN làm những việc này? Dư luận cứ mặc sức đồn đoán, khó khăn, thiệt hại đã có các tác giả, giáo viên, phụ huynh và cả học sinh gánh chịu. NXBGDVN thì vẫn kê cao gối ngủ kỹ...

Trung An