Hôm nọ ngang qua chợ bà Chiểu, thấy bán cá bống – tép bảy mươi ngàn đồng một ký, mua mười bảy ngàn ba lạng. Ngồi nhâm nhi ly rượu rồi tự dưng lảm nhảm:
”Anh vẫn muốn thời gian quay trở lại
Vó tép ngày nào trên cánh đồng quê” - (thơ Hoàng Hữu Giang).
Nói phải tội, mớ cá, tép liu riu ngày xưa chỉ con nhà nghèo lắm mới biết. Cá bống chỉ lớn cỡ hai, ba cọng chân nhang cộng lại, tép riu hay rong gì đó còn nhỏ hơn để nguyên con đem hấp. Rau thì ngoài các loại rau thơm thông thường như cần nước, tía tô, rau răm, rau diếp cá, rau húng, tía tô, cải bẹ xanh… “sang trọng” nữa là còn mớ rau rừng tươi non đủ các vị chua, cay, chát, ngọt gồm quế vị, lá lụa, lá cóc, lá ô dước, lá xoài, đinh lăng… cùng với xấp bánh tráng phơi sương (hồi ở quê chỉ có loại bánh tráng nem đem đi nhúng nước) để cuốn. Nước chấm đơn giản là một chén mắm tép, trộn nước cốt chanh, tỏi, ớt cay thật cay.
Cá tép hòa quyện nhau với thật nhiều hành củ rang qua với chút dầu
Ở Sài Gòn còn có biến tấu lạ là mắm tép đem pha chung với mắm cá cơm, kể ra vị của mắm cũng khác một chút khiến thực khách không khỏi bâng khuâng vì kẻ ở miền Tây nhớ người khúc ruột miền Trung. Cuốn một cuốn thấy cay, mặn, ngọt, bùi… Giữa cơn mưa dầm người đối ẩm bỗng bất chợt lẫy vì hốt nhiên thấy mình lạc lõng giữa chốn thị thành.
Sài Gòn đang mùa mưa bão. Kiếm một chỗ ngồi nhìn mưa không phải là khó, nhưng có một chỗ ngồi nhìn mưa mà gợi nhớ chút hương vị đồng quê bằng một dĩa bống tép hấp còn nóng hổi, với rau rừng, với bánh tráng phơi sương và chén mắm tép pha mắm cá cơm cho vừa ăn, cho quên thời gian thì còn gì sung sướng hơn.
Khác với nhà quê xưa, mùa này chịu khó ra đồng một buổi là có cái ăn. Khi mặt ruộng mênh mang nước, dưới kinh cũng tràn trề con nước pha phù sa màu đỏ quạch, vác lưới đi kiếm một khúc hẹp chỗ có dòng nước xiết mà đặt. Có khi phút chốc đã được non ký: nào lòng tong, cá bống, tép bạc, tép rong… Nhưng tép riu với cá bống nhỏ xíu (người miền ngoài gọi là cá bống giặm) thì chắc là chỉ có cất vó, thứ vó làm bằng vải mùng mới bắt được.
Con tép, con bống tí tách những ngày xưa.
Trần Việt Đức
