Sáng 29/8, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXBGDVN) đã chủ trì buổi toạ đàm "Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam trong sự nghiệp phát triển văn hóa đọc cho học sinh, sinh viên" tại Khu vực Triển lãm ngành Xuất bản, Trung tâm Triển lãm Việt Nam (Đông Anh, Tp. Hà Nội).
Nguy cơ "thông tin ngắn" bào mòn trí tuệ
Trong bối cảnh công nghệ số bùng nổ, khi mạng xã hội, trò chơi điện tử và các phương tiện giải trí trực tuyến ngày càng chiếm lĩnh đời sống tinh thần của giới trẻ, câu chuyện giữ gìn và phát triển văn hoá đọc đang trở thành một thách thức lớn.
Thực tế, do sự phát triển của các nền tảng số, thông tin ngày nay xuất hiện dày đặc dưới dạng ngắn gọn, đặc biệt là video ngắn. Điều này tạo ra xu hướng người dùng "xem nhanh - hiểu nhanh", tiềm ẩn nguy cơ bào mòn khả năng tư duy sâu.
"Thông tin ngắn đang bào mòn trí tuệ nhân loại, kéo người đọc không đọc sách nữa mà chỉ xem video ngắn, bởi họ không còn cơ hội được rèn luyện trí tuệ với những đầu sách chuyên sâu", PGS.TS Nguyễn Văn Tùng – Thành viên HĐTV, Phó Tổng biên tập NXBGDVN nhận định.
Các diễn giả tại toạ đàm.
Tuy nhiên, Nhà thơ Trần Đăng Khoa – Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam lại nhìn nhận vấn đề ở một góc độ khác. Ông cho rằng, cốt lõi không phải là công chúng "quay lưng" với sách, mà ở chỗ họ chưa có đủ thời gian và môi trường để tiếp cận.
"Nhiều ý kiến bi quan thường cho rằng giới trẻ ngày nay ít đọc, thậm chí văn hoá đọc đang xuống dốc, tuy nhiên, thực tế lại không hẳn như vậy. Các hiệu sách vẫn đông khách, nhiều đầu sách được in ra và bán chạy, chứng tỏ văn hoá đọc không hề biến mất. Hơn nữa, hệ thống xuất bản – phát hành trong nước đã có nhiều đổi mới, đa dạng hoá sản phẩm, thậm chí nhiều đơn vị tư nhân tham gia xuất bản, góp phần tích cực vào việc nâng cao dân trí", nhà thơ Trần Đăng Khoa dẫn chứng.
Nhà thơ Trần Đăng Khoa – Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.
Theo nhà thơ, 2 đối tượng chính cần đọc hiện nay là học sinh, sinh viên và công chức, viên chức đang thiếu thời gian để đọc. Học sinh, sinh viên – lực lượng cần đọc nhiều nhất đang bị quá tải bởi chương trình học nặng nề. Các em hầu như không còn thời gian tiếp cận những tác phẩm giàu giá trị nuôi dưỡng tâm hồn. Trong khi đó, các công chức, viên chức cũng bị chi phối bởi lịch trình bận rộn.
Liên quan đến vai trò của công nghệ, nhà thơ Trần Đăng Khoa cho rằng sự phát triển mạnh mẽ của truyền hình, mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến không phải là mối đe dọa với văn hoá đọc, mà ngược lại, nếu biết khai thác đúng hướng, chúng có thể trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực.
Thực tế, người đọc ngày nay hoàn toàn có thể sở hữu và tiếp cận hàng trăm nghìn đầu sách điện tử với nhiều thể loại khác nhau ngay trên thiết bị di động. Nhiều đầu sách còn được quảng bá, chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội, giúp bạn đọc dễ dàng tìm kiếm và tiếp cận.
Theo ông, thay vì lo ngại mạng xã hội làm mai một văn hoá đọc, cần tận dụng sức mạnh của truyền thông hiện đại để đưa sách đến gần hơn với bạn đọc, đặc biệt là giới trẻ. Bởi chỉ khi việc đọc được khơi gợi thành niềm hứng thú và trở thành thói quen, văn hoá đọc mới thực sự lan toả và giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của mỗi người.
Cần phát triển văn hoá đọc ngay từ gia đình
Theo cô giáo Nguyễn Thị Thu Hà – Hiệu trưởng Trường THCS Trưng Vương, bên cạnh sự hấp dẫn của các phương tiện giải trí, mạng xã hội, một yếu tố quan trọng không kém ảnh hưởng đến việc phát triển văn hoá đọc chính là thói quen đọc trong gia đình.
Học sinh muốn duy trì và phát triển tình yêu sách không chỉ phụ thuộc vào phong trào của nhà trường hay nỗ lực tự thân, mà cần được nuôi dưỡng trong môi trường gia đình. Việc tạo thói quen đọc sách hằng ngày, khuyến khích con trẻ biết cách lựa chọn những đầu sách phù hợp để đọc và suy ngẫm là điều hết sức cần thiết. Khi có sự đồng hành từ gia đình, niềm đam mê đọc sách mới được tiếp tục nuôi dưỡng một cách bền vững.
Cô giáo Nguyễn Thị Thu Hà – Hiệu trưởng Trường THCS Trưng Vương.
"Thực tế, nhà trường có thể tổ chức nhiều sự kiện văn hoá đọc, xây dựng không gian đọc và phát động phong trào trong học sinh, nhưng nếu thiếu sự gắn kết từ phía gia đình thì hiệu quả sẽ hạn chế", cô Nguyễn Thị Thu Hà nhấn mạnh.
Vì thế, cha mẹ và các thành viên trong gia đình cần đóng vai trò làm gương, dành thời gian cùng con tiếp cận sách từ khi còn nhỏ, giúp hình thành thói quen đọc sách cho con trẻ, coi việc đọc sách như một phần tự nhiên của đời sống thường nhật.
Ở góc độ đơn vị xuất bản, ông Nguyễn Văn Tùng – Phó Tổng biên tập Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXBGDVN) cho biết, những năm qua, NXBGDVN đã triển khai nhiều hoạt động nhằm khuyến khích và phát triển văn hoá đọc trong cộng đồng.
Mỗi năm, NXBGDVN cung cấp hàng chục triệu bản sách giáo khoa và sách tham khảo cho các trường học trên cả nước, đồng thời tích cực phát triển các sản phẩm số như sách điện tử, tài liệu trực tuyến dành cho giáo viên và học sinh. Đây là bước đi quan trọng nhằm đáp ứng xu thế chuyển đổi số trong giáo dục, giúp việc tiếp cận tri thức trở nên thuận tiện và linh hoạt hơn.
Ông Nguyễn Văn Tùng – Phó Tổng biên tập Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
Không chỉ dừng lại ở sách giáo khoa, NXBGDVN còn chú trọng xuất bản nhiều bộ sách chuyên đề về văn học, nghệ thuật, khoa học – kỹ thuật, tài chính… Trong đó, nhiều cuốn đã vinh dự đạt Giải thưởng Sách quốc gia, khẳng định chất lượng và uy tín của đơn vị trong ngành xuất bản.
Hiện nay NXBGDVN đang tiếp tục đẩy mạnh kết hợp giữa sách giấy và sách điện tử, đồng thời phát triển các ứng dụng hỗ trợ dạy – học. Các sản phẩm như sách giáo viên, tài liệu tập huấn, cũng như những bộ sách chuyên sâu đều được số hoá, góp phần mở rộng khả năng tiếp cận tri thức cho cả thầy và trò.
Những nỗ lực này thể hiện vai trò quan trọng của NXBGDVN không chỉ trong việc cung cấp nguồn tài liệu phong phú, chất lượng cho bạn đọc, mà còn trong việc thúc đẩy văn hoá đọc, lan toả tri thức trong xã hội hiện đại.
Quỳnh Chi
