ĐBQH nói về đột phá mới trong tổ chức bộ máy

Bên lề Kỳ họp bất thường lần thứ 9, ĐBQH Trịnh Xuân An - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội đã có những trao đổi với Người Đưa Tin (NĐT) về công tác sửa đổi luật tại kỳ họp lần này, cùng những kỳ vọng về hiệu quả vận hành của bộ máy sau sắp xếp. 

Đánh dấu mạnh mẽ chuyển biến về xây dựng pháp luật

NĐT: Thưa đại biểu, Kỳ họp bất thường lần thứ 9 nhằm xem xét, quyết định các luật, nghị quyết có tính nền tảng để thực hiện sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy. Đại biểu đánh giá thế nào về những đổi mới của Quốc hội trong xây dựng pháp luật?

ĐBQH Trịnh Xuân An: Chúng ta đang ở trong giai đoạn hết sức đặc biệt, gọi đây là thời khắc của lịch sử, đang chuyển mình sang giai đoạn mới, với tinh thần chỉ đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, mọi thứ đang ở trong một "cuộc hành quân" để chúng ta bước vào giai đoạn mới.

Kỳ họp bất thường lần thứ 9 có nhiều nội dung quan trọng, không chỉ là kỳ họp bất thường để giải quyết các vấn đề theo quy định của Hiến pháp. Tôi cho rằng, kỳ họp này còn tạo tiền đề, đánh dấu một giai đoạn mới, bước chuyển mình của dân tộc. 

Kỳ họp đánh dấu mạnh mẽ chuyển biến về xây dựng pháp luật, điều hành kinh tế xã hội, cho đến bộ máy Nhà nước.

Kỳ họp diễn ra ngay sau Tết, thời gian chuẩn bị khá ngắn, khối lượng công việc lớn, quan trọng, yêu cầu rất cao. Do đó, để có được kết quả tốt, đòi hỏi sự tập trung cao độ từ công tác chỉ đạo điều hành của Đảng, người đứng đầu của Đảng, sự chuẩn bị của Chính phủ cho đến sự tham gia của ĐBQH ngay từ đầu.

Một trong những điều đại biểu và cử tri, nhân dân quan tâm đó là sự thay đổi trong hoạt động xây dựng pháp luật. Kỳ họp này đưa ra trình Quốc hội những đạo luật hết sức quan trọng: Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức Chính quyền địa phương, Luật ban hành Văn bản quy phạm pháp luật…

Như Chủ tịch Quốc hội đã từng nói, đây là những luật, quy định mang tính chất tạo nền tảng để tổ chức sắp xếp bộ máy, chuẩn bị tinh thần cho một giai đoạn mới, tinh gọn hơn, mạnh hơn, hiệu lực, hiệu quả, hiệu năng hơn trong điều hành để thực hiện mục tiêu vươn mình của dân tộc trong giai đoạn tới.

Nếu gọi xây dựng pháp luật, xây dựng thể chế là "tháo gỡ điểm nghẽn của điểm nghẽn" thì đây là điểm "trích" đầu tiên, nền tảng để làm những việc khác.

Con người là yếu tố đầu tiên, những đạo luật đang sửa, đang nghiên cứu cho ý kiến đều liên quan đến bộ máy, liên quan đến con người.

Tiếp theo liên quan đến thể chế, quy trình thủ tục, Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật là luật làm ra luật, làm ra thể chế. Muốn tháo gỡ được thể chế, muốn khơi thông được điểm nghẽn của thế chế thì phải sửa nội dung làm ra thể chế.

Chúng ta đang đi đúng hướng, đúng phương pháp để thực hiện cho một giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Chỉ nhìn vào số lượng các điều luật, nó cho thấy sự thay đổi về lượng, các dự thảo luật đưa ra đều có khối lượng điều luật thấp hơn so với luật hiện hành. Chúng ta đang thay đổi chủ trương, đang thay đổi phương pháp cần tiếp cận đúng tinh thần chỉ đạo của Đảng, của Tổng Bí thư đó là luật mang tính định hướng chung, kiến tạo và không quy định quá chi tiết cụ thể, không thuộc chức năng của Quốc hội.

Tinh thần chung là các luật sẽ giảm số lượng các điều nhưng tính kiến tạo, tính nền tảng, tính gợi mở đặt ra tính chuẩn chung, "đường ray" chung cho hệ thống.

Phân cấp, phân quyền rất rành mạch

NĐT: Ông có thể chia sẻ về những tác động của việc đổi mới trong công tác xây dựng pháp luật đối với các đối tượng liên quan?

ĐBQH Trịnh Xuân An: Chúng ta đang xây dựng những đạo luật theo đúng chủ trương của Đảng đó là Trung ương và Quốc hội kiến tạo, Chính phủ điều hành và địa phương thực hiện, người dân và doanh nghiệp là đối tượng thụ hưởng trên cơ sở đó sẽ có nền tảng để phát triển.

Những nội dung mà các dự án luật hiện nay đang được Quốc hội cho ý kiến thì mục tiêu kiến tạo, tạo ra dư địa, tạo ra định hướng phát triển rất bao quát.

Nói về Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đây là cuộc cách mạng trong quy trình, hiện chúng ta không còn quy trình một năm 2 kỳ họp, quy định cơ quan trình xây dựng chính sách phải chịu trách nhiệm đến cùng, vai trò Hội đồng dân tộc và của các ủy ban trong việc phản biện, đánh giá, vai trò của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong cân bằng những ý kiến trái chiều làm sao ra được dự luật tốt nhất để thông qua và chỉ một kỳ họp. Nếu chưa ổn thì tiếp tục ở kỳ họp tiếp theo để cơ quan trình nghiên cứu và tiếp tục bảo vệ, các đại biểu Quốc hội tiếp tục có ý kiến, đến khi dự thảo luật tốt nhất được thông qua.

Quy trình thông qua một kỳ họp là quy trình có ưu thế để chúng ta có nhiều các đạo luật và nhiều các quy định hơn.

Cá nhân tôi cho rằng, đến thời điểm nào đó các đạo luật của chúng ta không còn dài đến hàng trăm điều nữa, sẽ phải đi vào vấn đề cụ thể, ngắn thôi có thể vài chục điều hoặc vài điều thì khi đó sẽ có một hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, có tính liên hoàn, liên tục để phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh, tình hình kinh tế - xã hội.

Còn đổi với bộ máy của Chính phủ, của Quốc hội, địa phương, theo tôi các luật lần này tuy bớt đi khối lượng, bớt đi số lượng các điều luật nhưng tính phân cấp, phân quyền, quy định chức năng nhiệm vụ quyền hạn rất rành mạch.

Đơn cử như Luật Tổ chức Quốc hội (sửa đổi) chỉ quy định một số điều nhưng quy định rất rõ chức năng, nhiệm vụ của Quốc hội. Như khoản 2 Điều 5 của dự thảo Luật sửa đổi có quy định làm luật chỉ mang tính định hướng, nguyên tắc chung.

NĐT: Các luật được trình tại Quốc hội lần này đã tháo gỡ những vướng mắc và tạo động lực ra sao để xây dựng một bộ máy Nhà nước hiệu lực, hiệu quả, đưa đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, thưa ông?

ĐBQH Trịnh Xuân An: Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) và Luật Tổ chức Chính quyền địa phương (sửa đổi) với những tư tưởng đột phá mới trong tổ chức bộ máy. Nhất là bộ máy đang trong một "cuộc cách mạng" tin gọn, hiệu năng hiệu lực, hiệu quả, vừa làm luật nhưng cũng vừa sắp xếp lại bộ máy.

Hai luật này dành hẳn mục phân cấp, phân quyền và ủy quyền. Nếu đúng tinh thần Trung ương, Quốc hội kiến tạo, Chính phủ điều hành và địa phương thực hiện thì phải có phân công, phân cấp, phân quyền cụ thể.

Hai luật này đang bám sát tư tưởng đó, đưa ra được những nguyên tắc, những tiêu chí khi nào phân cấp, phân quyền, đặc biệt là vấn đề ủy quyền, có ủy quyền thường xuyên, ủy quyền một lần. Vậy tiêu chí thế nào để phân định ra trách nhiệm ?

Luật Tổ chức Chính phủ quy định từ người đứng đầu Chính phủ cho đến Bộ, ngành, luật đã thiết kế đúng hướng "rõ vai thuộc bài", đúng trách nhiệm để từ đó khơi thông được khâu điều hành.

Lâu nay chúng ta đang vướng đùn đẩy trách nhiệm, không rõ trách nhiệm, một việc nhiều người cùng có ý kiến, vô hình chung dẫm chân vào nhau, không thoát được việc. Một việc vướng nhiều bộ, không bộ nào giải quyết thì lần này chúng ta giải quyết được vướng đó.

Làm đúng chức năng quản lý Nhà nước nhưng việc nào của cơ quan nào do chính cơ quan đó giải quyết, quyết định chứ không đùn đẩy. Điều này, đảm bảo được quyền lợi của người dân và doanh nghiệp.

Trước đây để hoàn thành thủ tục hành chính một dự án mất cả năm đến vài năm nhưng nếu theo tinh thần như hiện nay, cùng với việc phân cấp, phân quyền rõ ràng, "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm" thì 2 luật này có tính bổ trợ nhau.

Kỳ họp "chìa khóa của chìa khóa"

NĐT: Như ông vừa phân tích, rõ ràng các luật được đưa ra thảo luận tại Kỳ họp lần này có vai trò rất quan trọng. Vậy, theo ông, điểm thay đổi lớn nhất tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 là gì?

ĐBQH Trịnh Xuân An: Thay đổi lớn nhất theo tôi đây là kỳ họp "nền tảng của nền tảng", kỳ họp "chìa khóa của chìa khóa", mạnh dạn quyết định những vấn đề mới, thay đổi.

Việc sửa đổi 4 luật tại Kỳ họp lần này mới chỉ là "khởi đầu của khởi đầu", còn một khối lượng lớn luật còn phải sửa đổi đang đợi chờ, còn ban hành nghị quyết để xử lý những vấn đề phát sinh, đây là những điều kiện cần để chuyển mình thay đổi phát triển trong thời gian tới.

NĐT: Một trong những nội dung quan trọng của Kỳ họp bất thường lần này là Quốc hội sẽ xem xét, thông qua Nghị quyết về cơ cấu tổ chức của Chính phủ. Ông đánh giá như thế nào về cơ cấu tổ chức của Chính phủ trong thời gian tới?

ĐBQH Trịnh Xuân An: Đến thời điểm này Quốc hội và Chính phủ đã hoàn thành nhiệm vụ mà Trung ương giao Ban Chỉ đạo về hoàn thiện bộ máy Nhà nước thực hiện Nghị quyết 18. Hiện đã có Đề án và được Trung ương chấp thuận. Chúng ta đang ban hành các đạo luật tạo cơ chế pháp lý cho vận hành bộ máy mới này.

Trước hết, chúng tôi đánh giá cao vai trò, sự chủ động, sự hi sinh, quyết tâm nỗ lực của các cơ quan Chính phủ trong sắp xếp lại bộ máy. Sắp xếp bộ máy Chính phủ trên Trung ương sẽ tác động đến địa phương, lựa chọn phương án nào, giải pháp nào? Đây là cả sự nỗ lực, mặc dù thời gian ngắn, khối lượng lớn nhưng phải có phương pháp.

Tôi cho rằng, Chính phủ rất mạnh dạn lựa chọn chấp nhận nhiều việc khó, điều này tác động đến con người, tâm tư tình cảm, yếu tố vật chất, đời sống, thu nhập của một bộ phận không nhỏ của cán bộ công chức, viên chức và người lao động.

Chính phủ mạnh dạn đề xuất các giải pháp xử lý các vấn đề phát sinh, trước hết là giải pháp về mặt điều hành, đã ban hành được Nghị định số 178/2024/NĐ-CP của Chính phủ về chính sách, chế độ đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và lực lượng vũ trang trong thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.

Điều đó cho thấy Đảng, Nhà nước, Chính phủ không phải sắp xếp cơ học, mà có nghiên cứu để không ảnh hưởng đến đối tượng bị sắp xếp.

Đây là cơ hội để tinh gọn lại bộ máy, để nhìn nhận được động lực mới tăng thêm hiệu lực, hiệu năng trong điều hành, sắp xếp, đổi mới nếu hiệu quả không cao thì không đạt được mục đích của tăng trưởng kinh tế- xã hội từ 8% trở lên trong năm 2025 và 2 con số trong những năm tiếp theo.

Sắp xếp bộ máy không chỉ ở Chính phủ, mà còn cả bộ máy của Đảng, của địa phương. Do đó, cần nhìn nhận tính lan tỏa việc đầu tiên qua sắp xếp của các cơ quan của Chính phủ xuống còn 14 bộ và 3 cơ quan. Ở địa phương và các cơ quan khác cũng vậy.

Sự sắp xếp tinh gọn bộ máy của Chính phủ tạo ra điểm nhấn, kích hoạt cho việc sắp xếp các bộ máy tiếp theo.

NĐT: Bên cạnh đó, một vấn đề cũng được đặc biệt quan tâm là hiệu quả vận hành của bộ máy mới sẽ ra sao?

ĐBQH Trịnh Xuân An: Vấn đề quan trọng nhất vẫn là lựa chọn con người, sắp tới đây, ngoài việc sắp xếp, nâng cao hiệu quả bộ máy thì phương pháp điều hành, cách thức để phát huy bộ máy như thế nào rất quan trọng.

Phải thay đổi phương pháp, cách thức, cách quản trị tránh tạo ra bộ máy có những người thừa. Pháp luật, thể chế thay đổi nhưng con người mới là quan trọng

Để phối hợp bộ máy tốt thì phải tận dụng được khoa học, công nghệ thông tin, ứng dụng công nghệ trong quản trị điều hành.

Những bộ máy mới, cán bộ lãnh đạo mới, con người mới nếu được giao nhiệm vụ phải bắt tay ngay vào công việc, không thể có độ ì, người đứng đầu tốt sẽ lan tỏa tới đội hình phía sau mình, cái này dành rất lớn cho Tư lệnh ngành, không chỉ riêng các bộ trưởng mà còn là các cơ quan mới, địa phương đều phải bắt tay ngay vào công việc.

NĐT: Xin trân trọng cảm ơn ông!