ĐBQH: Phá sản là đường cùng, sao bắt doanh nghiệp lo chi phí phá sản?

Sáng 23/10 Quốc hội tiếp tục thảo luận tại tổ về dự án Luật Phá sản (sửa đổi), Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi).

Cần cơ chế để giải quyết vấn đề phá sản một cách nhanh gọn

Tại tổ Tp.HCM, đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn Tp.HCM) nhắc đến những tồn tại của Luật Phá sản năm 2014 và những hệ luỵ, đồng thời nhấn mạnh đến nhiều điểm mới của dự thảo Luật Phá sản (sửa đổi).

Theo ông Ngân, hiện số lượng doanh nghiệp rút lui hiện nay ở Việt Nam là khá lớn, năm 2024 là khoảng 197.900 doanh nghiệp tạm ngừng, rút lui khỏi thị trường. 9 tháng năm 2025, cả nước có khoảng 174.900 doanh nghiệp làm thủ tục tạm ngừng, rút lui khỏi thị trường.

"Số doanh nghiệp rút lui, tạm ngưng lớn song số hoàn tất thủ tục phá sản được rất ít", ông Ngân nói.

Theo đại biểu Trần Hoàng Ngânm tư duy về phá sản ở Việt Nam còn nặng nề, thủ tục phá sản vướng mắc nhiều khiến doanh nghiệp khi rút khỏi thị trường, phá sản rất khó hoàn tất thủ tục, khởi nghiệp trở lại.

"Ở Việt Nam cứ đến nghe phá sản là rất xấu, là tiêu cực, nhưng đối với các nước hoặc thông lệ phát triển của doanh nghiệp, việc kinh doanh, thua lỗ, phá sản là chuyện bình thường. Phải xem xét phá sản như một hành vi kinh tế, giống như vòng đời "sinh, lão, bệnh, tử". Nếu cứu được, chúng ta nỗ lực cứu, còn nếu không cho họ giải quyết nhanh chóng", ông Ngân nói.

Vị đại biểu cho rằng, một pháp nhân, doanh nghiệp được lập ra nếu không thành công, thất bại thì nên giải quyết các thủ tục xóa bỏ tên, pháp nhân để người chủ doanh nghiệp khởi nghiệp, lập một doanh nghiệp mới, pháp nhân mới để quay vòng vốn hoặc triển khai các ý tưởng kinh doanh. Tuy nhiên, đối với các thủ tục phá sản của Việt Nam, 10 năm qua vẫn rất khó khăn.

"Không giải quyết được phá sản, từ đó nảy sinh hàng loạt vấn đề là chủ doanh nghiệp vẫn vướng mắc nợ nần, tranh chấp với các đối tác, triệt tiêu ý chí kinh doanh. Chúng ta rất cần cơ chế, pháp lý để giải quyết vấn đề phá sản một cách nhanh gọn", ông Ngân nói.

Đánh giá về dự thảo Luật Phá sản sửa đổi lần này, đại biểu Trần Hoàng Ngân cho biết, dự thảo luật lần này bổ sung nhiều giải pháp hỗ trợ, cứu doanh nghiệp để họ phục hồi, đây là vấn đề khác với Luật Phá sản 2014.

Về tên gọi, đại biểu đoàn Tp.HCM mong muốn cơ quan xây dựng bổ sung tên gọi Luật Phá sản thành Luật Phục hồi và Phá sản hoặc Luật Phá sản và Phục hồi để thể hiện đúng chủ trương hỗ trợ và giải quyết nhanh gọn cho doanh nghiệp.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân cũng ủng hộ phương án trong dự thảo Luật là: Ngân sách Nhà nước tạm ứng chi phí phá sản cho doanh nghiệp thay vì quy định trước đây, doanh nghiệp phải tạm ứng chi phí phá sản.

"Khi họ đã đến bước phá sản rồi, thì sao lại bắt họ tạm ứng để làm thủ tục cho mình nữa. Về nguyên tắc, doanh nghiệp sống, tồn tại và phát triển thì đóng góp lớn cho ngân sách, nhưng khi họ phá sản, thì ngân sách Nhà nước tạm ứng ra để làm thủ tục phá sản cho họ là điều hoàn toàn hợp lý, điều này cũng đẩy nhanh quá trình giải quyết thủ tục hành chính trong phá sản", ông Ngân nói.

Doanh nghiệp phá sản rất khó để lợi dụng chính sách hỗ trợ của Nhà nước

Cũng tham gia thảo luận tại tổ, ông Lê Minh Trí - Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã làm rõ một số băn khoăn của đại biểu Quốc hội.

Ông Trí nhấn mạnh, yêu cầu lớn nhất đặt ra là giải quyết nhanh gọn hơn các thủ tục, vì thực tế hiện nay nhu cầu phục hồi, thậm chí phá sản là rất lớn nhưng tỉ lệ giải quyết còn chậm, gây ảnh hưởng không chỉ cho doanh nghiệp mà cả nền kinh tế, do nguồn lực chưa được khơi thông.

Chính vì vậy, yêu cầu mở rộng phạm vi và đẩy nhanh tiến độ xử lý là 2 nội dung trọng tâm của đợt sửa đổi Luật Phá sản lần này.

Về vấn đề tạm ứng chi phí phá sản, ông Trí nhấn mạnh, Nhà nước chắc chắn cần có cơ chế hỗ trợ cho doanh nghiệp nhưng cần xác định cách hỗ trợ sao cho công bằng, hợp lý. Việc Nhà nước chỉ dùng quỹ như một số ý kiến đề xuất là chưa đủ để đáp ứng yêu cầu thực tế, nên sẽ phải có cơ chế hỗ trợ đa dạng và phù hợp hơn.

Về yêu cầu rút ngắn, đơn giản hóa thủ tục, Điều 60 của dự thảo Luật đã được thiết kế để xử lý điểm này. Ông Trí dẫn thực tế, trong các vụ việc phá sản thời gian qua, khi tòa án thụ lý thì doanh nghiệp thường đang bị chi phối bởi nhiều quan hệ pháp luật khác nhau. Do đó, quy trình bị chồng chéo, kéo dài.

Lần này, dự thảo Luật quy định tập trung đầu mối xử lý: khi tòa án đã thụ lý thủ tục phá sản, tất cả các quan hệ pháp luật khác sẽ được gom về một mối và chỉ xử lý tại đây, không song song các tố tụng khác. "Cơ chế "một đầu mối" này sẽ giúp việc xử lý nhanh gọn hơn nhiều", ông Trí nói.

Về việc lo ngại lợi dụng chính sách hỗ trợ của Nhà nước, ông Trí khẳng định "rất khó để lợi dụng". Bởi trước hết, việc phục hồi hay không là do doanh nghiệp và các chủ nợ biểu quyết, chứ không phải cơ quan Nhà nước tự quyết định. Bên cạnh đó, chính sách hỗ trợ của Nhà nước chỉ dừng ở giãn nợ, khoanh nợ, chứ không miễn nợ.

"Nhà nước không can thiệp vào nghĩa vụ trả nợ của doanh nghiệp, nên không có rủi ro bị lợi dụng chính sách", ông Trí nói.

Về tên gọi của luật, đây là vấn đề các tổ thảo luận rất kỹ, với nhiều góc nhìn khác nhau. Thực tế, nhiều nước vẫn dùng tên là "Luật Phá sản" nhưng bên trong có cả nội dung phục hồi; một số nước thì tách riêng cả hai.

Tuy nhiên, ông Trí cho biết định hướng của chúng ta lần này là khuyến khích, ưu tiên phục hồi doanh nghiệp, hỗ trợ những doanh nghiệp vẫn có nguyện vọng hoạt động nhưng gặp khó khăn. Do đó, việc đưa khái niệm "phục hồi" vào ngay trong tên luật thể hiện rõ mục tiêu của chúng ta.

Theo ông Trí, nếu không thay đổi tên, thì dù trong quy trình phá sản hiện nay vẫn có giai đoạn xem xét khả năng phục hồi, nhưng lần sửa đổi này chúng ta tăng tốc độ xử lý - nếu không đáp ứng điều kiện phục hồi thì chuyển sang phá sản ngay, không để kéo dài.