Lao động nữ xin nghỉ hưu sớm để… né chính sách

Lao động nữ đòi nghỉ hưu sớm

Ông Trịnh Văn T. – Giám đốc một công ty cổ phần quy mô khá lớn trên địa bàn quận Đống Đa (Hà Nội) không khỏi hoang mang vì chỉ trong vòng vài tháng gần đây có tới gần 10 lao động nữ (LĐN) đề đạt nguyện vọng xin nghỉ hưu trước hạn. Người thì sớm vài tháng, người một năm. Lý do được họ đưa ra đa số vì sức khỏe không đảm bảo. Tuy nhiên qua tìm hiểu, ông T. được biết lý do thực chất của những LĐN này là để né chính sách bảo hiểm mới.

Ông Trịnh Văn T. ngậm ngùi: “Những lao động nữ xin nghỉ hưu sớm đều là người đã cống hiến mấy chục năm cho công ty. Nếu không tạo điều kiện cho họ thì mình áy náy, mà cho nghỉ hàng loạt thế này thì công ty gặp khó bởi cuối năm khó tuyển được người thay thế và không chủ động được việc đào tạo bồi dưỡng nhân lực mới”.

Theo đó, Điều 56, luật Bảo hiểm Xã hội 2014 (BHXH) quy định từ ngày 1/1/2018, LĐN nghỉ hưu khi đóng đủ 15 năm BHXH hưởng lương hưu bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH. Từ năm thứ 16 trở đi, mức hưởng BHXH tăng thêm 2%; đóng đủ 25 năm hưởng tối đa chỉ 69%, thay vì 75% như hiện nay. Như vậy, muốn hưởng lương hưu tối đa 75%, LĐN phải đóng BHXH thêm 5 năm nữa, nâng tổng số năm đóng BHXH là 30 năm. Xuất phát từ quy định tính lương hưu mới cho LĐN này, người lao động nghỉ hưu trong năm 2018 mà chưa đủ 30 năm đóng BHXH sẽ bị giảm 4 – 10% lương hưu so với cách tính cũ.

Bà Nguyễn Thị Lan (54 tuổi, một trong những người xin về hưu sớm tại công ty của ông Trịnh Văn T.) chia sẻ: "Đến nay, tôi đã đóng BHXH được 25 năm, theo quy định cũ sang năm về hưu vẫn được hưởng đủ 75%. Nhưng theo quy định mới này tôi còn thiếu 4 năm nữa. Việc phải đóng thêm bảo hiểm 4 năm trở thành gánh nặng đối với tôi, trong khi lẽ ra tôi đã yên tâm nghỉ tuổi già. Bởi thế tôi phải “chạy” cái giấy khám ốm để lấy lý do sức khỏe yếu và xin về hưu sớm trong năm 2017”.

Bà Nguyễn Kim Anh (cán bộ một doanh nghiệp Nhà nước tại Hà Nội) chia sẻ: “Tôi sinh vào tháng 12/1962 và đã có 28 năm liên tục đóng BHXH. Lẽ ra theo quy định cũ năm 2018 nghỉ hưu tôi sẽ được hưởng đủ 75% mức lương đóng BHXH và còn được thừa ba năm thâm niên, mỗi năm hưởng thêm một tháng lương nữa. Nhưng áp dụng quy định mới này thì tôi vừa mất tiền thâm niên, vừa thiếu 2 năm, thiệt đơn thiệt kép. Do đó, tôi phải xin về hưu sớm hơn dự định để... "né" chính sách mới (!)". 

Nguy cơ "vỡ trận" quỹ hưu trí

Luật BHXH 2014 được Quốc hội thông qua ngày 20/11/2014, song quy định mới về lương hưu nói trên thì có hiệu lực từ ngày 01/01/2018. Do đó càng sát ngày hiệu lực nó càng vấp phải sự phản ứng của dư luận.

Nâng tuổi nghỉ hưu của người lao động, tăng số năm đóng BHXH... là những biện pháp "kinh điển" mà các nhà quản lý sử dụng để đảm bảo cân đối quỹ hưu trí trong dài hạn. Điều này phản ánh sự kém ưu việt của chính sách an sinh xã hội, tuy nhiên trong điều kiện Việt Nam đã sắp bước qua giai đoạn “vàng” của dân số và tiến vào giai đoạn dân số già thì đây vẫn là biện pháp buộc phải cân nhắc sử dụng.

Điều đáng nói, theo quy định này, lao động nam cũng bị nâng thời gian đóng BHXH lên 35 năm để được hưởng mức lương hưu 75%  như LĐN, tuy nhiên được giãn lộ trình theo từng năm. Theo đó, muốn hưởng lương hưu ở mức tối đa 75%, lao động nam phải đóng bảo hiểm đủ 31 năm (nếu nghỉ hưu năm 2018), đủ 32 năm (nếu nghỉ hưu năm 2019)... đủ 35 năm (nếu nghỉ hưu năm 2022). Còn với LĐN, quy định này áp dụng ngay từ năm 2018, không có lộ trình, khiến nhiều người cảm thấy khó hiểu.

Trao đổi với PV báo Người đưa tin, ông Lê Đình Quảng, Phó Trưởng ban Quan hệ lao động, Tổng Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) Việt Nam cho rằng, công thức tính lương hưu mới quy định tại Điều 56, luật BHXH 2014 là chưa hợp lý.

Theo số liệu thống kê của Tổng LĐLĐ Việt Nam, năm 2018 sẽ có khoảng 50.000 lao động nữ nghỉ hưu, trong đó có hơn 21.000 người có thời gian đóng BHXH dưới 30 năm và số lao động nữ này sẽ bị giảm lương hưu từ 4 – 10% tùy theo thời gian đóng BHXH thực tế.

Quy định nói trên sẽ gây ra những hệ lụy phổ biến là một số người chạy thủ tục để về hưu trước thời điểm 1/1/2018, một số khác chọn nhận lương hưu một lần thay vì để dành cho tương lai. Cả hai động thái này của người lao động sẽ đều dẫn đến sự “vỡ trận” của quỹ hưu trí do quá nhiều người cùng lúc ngừng đóng BHXH và nhận tiền “về một cục”.

Dưới góc độ xã hội, PGS.TS Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng viện Khoa học - Lao động - Xã hội phân tích: Việc kéo dài thời gian đóng BHXH của người lao động làm giảm nhiệt tình tham gia BHXH của những người này.

Thời gian đóng dài hơn cũng đồng nghĩa với mức lương hưu bị thấp đi và gây ra những hệ lụy xã hội nhất định, như tình trạng chạy thủ tục để về hưu sớm, tình trạng xin “về một cục” khi chưa hết tuổi lao động...  Hệ lụy này có tính hai mặt, một mặt khiến nhiều lao động nữ lớn tuổi rời khỏi nơi làm việc khi còn tuổi lao động để đi tìm việc làm khác bên ngoài, mặt khác cũng khiến người sử dụng lao động bị ảnh hưởng theo do mất tự chủ về nguồn nhân lực.

“Trừ lao động nữ có trình độ cao trong khu vực hành chính, sự nghiệp công lập, còn lại thời gian đóng BHXH 25 năm để hưởng mức lương hưu tối đa là mục tiêu khó với tới đối với lao động khu vực ngoài Nhà nước. Do đó, việc thực hiện đột ngột chính sách lương hưu mới với LĐN vào năm 2018 trong khi với lao động nam lại có lộ trình 5 năm thực hiện đã thể hiện sự bất bình đẳng giới nghiêm trọng”, bà Hương nói.